पात्रहरू : सूत्रधार, देवराज, गङ्गाप्रसाद र पुष्पराज
(सामान्य घरको बैठककोठा । बस्ने प्रयोजनका लागि टेबल, कुर्सी, डेक्स र बेन्चहरू राखिएका छन् । भित्तामा विश्व प्रसिद्ध राजनीतिज्ञ, कलाकार, साहित्यकार, दार्शनिक एवं धार्मिक व्यक्तित्वका तस्बिरहरू झुन्ड्याइएका छन् । त्यहाँ महामानव गौतम बुद्ध, महाकवि लक्ष्मीप्रसाद देवकोटा, ओशो, माओत्सेतुङ, सेक्सपियर जस्ता व्यक्तित्वका महावाणी पनि लेखिएका छन् । पिर्लिकपिर्लिक पल्टाउन मिल्ने पाटी पनि त्यहाँ राखिएको छ । पाटीका दुवै पाटामा भिन्नभिन्न तस्बिर छन् । अहिले देखिरहेको पाटोमा २५ वर्ष अघिको मानेगाउँ देख्न सकिन्छ । गाउँको बीचमा ठूलो चौडाइ भएको तर खाल्टाखुल्टी परेको बाटो छ । बाटोको उत्तरतिर फराकिलो धानखेत । फाट्टफुट्ट झुप्राझुप्री घर अनि फराकिलो उखडबाखड बाटो । त्यसपछि Continue reading →
राजनीति, संस्कृति, जैविक विविधता, तामाङ जातिको भाषा,धर्म तथा पहिचानका कुरा लेख्ने फूर्पा तामाङका धेरै लेखहरू विभिन्न सञ्चार माध्यममा छापिने गर्छन् । ‘ठिम्छोक पङ्पल ता इक्बा’ -संविधान सभा भनेको के हो ?) लाई तामाङ भाषामा अनुवाद २०६४ तथा ‘जैविक विविधता संरक्षण, पर्यटन विकासमा धर्म संस्कृति’ २०६८ पुस्तक प्रकाशन गरेका फूर्पा तामाङले यस पटक तपाइँ हाम्रा माझ कविता संग्रह लिएर आएका छन् ‘मेरो रसुवा रोइरहेछ ।’
पत्रपत्रिकाका पानाहरूमा छापिने लेख होस् वा कविता, ती कुनै कल्पनाका रचना हुँदैनन् बरु देखेका, भोगेका र समाधान गर्न सकिने समस्याहरू उठान गर्छन् उनी । सिर्जनामा उठान गरिएका समस्याको समाधान गर्न खोजिन्छ या खोजिदैन त्यो भिन्न कुरा हो तर उनले उठाएका समस्याको समाधान भने पक्कै छ । Continue reading →
काले आज निदाउन सकिरहेको छैन। निदाओस् पनि कसरी, भोलि डोजर बाटो खन्दै तल्लो गाउँमा आइपुग्ने हल्ला छ। काले ओछ्यानमा उत्तानो पल्टियो अनि ध्वाँसोले आफ्नै अनुहार भन्दा पनि कालो बनाइदिएको दलिनतिर टोलाएर सोच्न थाल्यो,”भोलि त उठ्ने बित्तिकै डोजर हेर्न जान पर्छ बाबै पल्लो न्यार गाम्मा। झन् भोलि त शनिबार, क्या मज्जा!” हुन त काले आज दिउँसो नै स्कुलबाट भागेर साथीहरुसँग झन्डै एक कोश टाढाको बाटो डोजर हेर्न गएको थियो। “आम्मै! घराँ था’पा भे मार्थे।” कालेले ङ्याक्क पारेर जिब्रो टोक्यो। उसले त्यति ठूलो र रमाइलो चिज कहिल्यै देखेको थिएन। काले फेरी घोप्टियो ओछ्यानतिर, सिरानीमुनि टाउको जोत्यो अनी कल्पना गर्न थाल्यो। कालेको घर भएको कामीडाँडामा पनि डोजरले बाटो Continue reading →
रंग ल्यायौ, रंग ल्यायौ राजनीतिको ।
रंग घोल्ने, रंग घोल्ने मानिस ल्यायौ उतैको ।
आश्वासन बाँड्यौ , बाँड्यौ सप्तरंगीको ।
त्यो त सौगात रहेछ , तिमीलाई बिदेशीको ।
रंगायौ , रंगायौ शरिर आखिर आ–आफ्नै ।
आखिर छलछाम रहेछ नेपाल र नेपालीलाई । Continue reading →
‘यस्तरी पनि भत्किँदो रहेछ घर’, भूकम्प भोगेदेखि आजपर्यन्त कत्तिचोटी उर्ले होला मनको वह । कसलाई सुनाउनु खोइ मनको वह ? त्यो वह शूल नबनोस् भनेर पोखेँ हूँला मैले– आफूले टेकेका पाइलाहरूसँग, अन्तरकुन्तरका भग्न उद्वेगहरूसँग ।
बहत्तर सालको असारको पहिलोसाता दोलखालाई गन्तब्य बनाएर एकाबिहानै काठमाडौं छोड्यौँ हामीले । मेरो साथमा खटिएका थिए ईश्वरी पन्थी र गंगाराम महर्जन । रहरले हाम्रो पछि लागेका थिए श्रीराम क्षेत्री र प्रबिन महर्जन ।
रहर थियो मेरो शिखरलाई चुम्ने
तर फेदीमै रोकिएँ म।
जानी नजानी गरें कोशिस धेरै
जीवनको उत्तरार्धमा ठोकिएँ म।
कठोर पो रहेछ जीवनको भोगाई
सहज ठानेको थिएँ Continue reading →
जो आजका पाठमा धूमपानका हानीहरू पढाएर फर्केको छ
जो आजका पाठमा मद्यपानका बेफाइदाहरू पढाएर फर्केको छ ।
प्रायशः मास्टर साहेबलाई देख्छु अचेल
अबेरसम्म यो भट्टीपसलमा……!
जो समयको महत्त्व बुझाएर फर्केको छ ।
तिनताक म राष्ट्रिय वाणिज्य बैंकको बुढानीलकण्ठ शाखामा प्रबन्धक थिएँ । शुक्रबार आधा दिनमात्र चल्ने भएकाले म बैंकको दैनिक कारोबार बन्द गर्ने तरखरमा भएकै बेला ईश्वरबल्लभ दाइको फोन आयो । उहाँले घरमा आउने निम्तो गर्नुभयो, त्यही दिन ।
किन डाकेको होला ? पिलाउन पो हो कि ? उहाँले एकपटक यसैगरी डाक्नुभएको थियो र हामीले भोड्का पिउँदै तीन घन्टा बिताएका थियौँ ।
२०५३ सालको जेठको महिना थियो त्यो । तालु डढाउने चर्का घाममा म मोटारसाइकलमा थापाथलीस्थित ईश्वर Continue reading →
उसले आफ्नो व्यस्त समयवाट आफ्नो कपाल मिलाउन लाई फुर्सद निकाली। किन किन उसले कपाल कान पछाडी छिराएको भन्दा मलाई उसको गालामैँ झुण्डिएको मन पर्छ। कानको झुम्का विस रुपैँया पर्ने हो त्यो । सानीलाई नै दिनुपर्ला भनेर हटियामा मैले पनि हेरेको थिएँ। त्यहि दिन मोरीले पनि किनिछे। मैले आफ्नो कोठामा पुगेर किनेर ल्याएको झुम्कालाई आफ्नो सिरानी मुनी हालेँ, दिन पाइन भनेर । त्यो त्यहि सिरानी मुनी गुम्सियो , मेरा मनका कुराहरु मनमैँ गुम्सिएजस्तो।
“पाक्यो, तरकारी पनि ,अहिले नै खानुहुन्छ कि सेलाए पछि? अहिले त धेरै नै तातो हुन्छ”
” मेरो जिब्रो खुइलिन्छ भन्ने साह्रै नै चिन्ता छ है तँलाई?” मैले उसलाई जिस्क्याएँ। Continue reading →
बिहानको साढे पाँच बज्न पाउँदैन, त्यति बेलादेखि भानु बसेको घरको तल्लो भुइँ तलामा हल्लीखल्ली सुरू हुन्छ । ट्याम्पोचालक एक महिला आफ्नो परिवारसहित बस्न आएकी छन् । भनेको सुनिन्छ उनलाई बिहानै ६ बजे ग्यारेजमा पुगेर ट्याम्पो लिई रूटसर्भिस चलाउनका लागि हाल्नु पर्छ नत्र उनी एक्लैको कमाइले घर खर्च धान्न नै गाह्रो पर्छ । तिन छोराछोरी र एक बूढी सासुको जिम्मा उनी एक्लैको काँधमा आइपरेको छ ।
पैसा कमाएर सुख पाउँला भन्ने आश लिई भएका घरखेत बेची मलेसिया पुगेका उनका पतिलाई काठमाडौँको छट्टु म्यानपावर कम्पनीले नक्कली भिसा लगाएर पठाइदिएकोले त्यहाँ पुग्नासाथ उनी र उनका त्यस्तै सिधासिधा साथीहरूलाई एअरपोर्टदेखि नै गैरकानुनी तरिकाले प्रवेश गरेको भनेर थुनिदिएकाले न त कमाइ गर्न पाएका थिए, न त घर फर्किन नै । चकनाचुर भएका सपनाहरू केलाउँदै तिनीहरू त्यहाँ थुनिएर समय बिताउन थालेका छन् भने यता गाउँमा तिनका परिवारहरू खस्कँदो आर्थिक अवस्था र बेइज्जतीले गर्दा बस्न, टिक्न नसकी यताउता लाग्न थालेका छन् । Continue reading →
विछ्यौनामा पल्टिइरहेको बेला चमेलीको आगमन हुन्छ। मैले विरामीको अभिनय गर्नु परेको थियो। उनले मेरी श्रीमती भएर मलाई माया गरेको देखाउनु थियो। विछ्यौनाको एक छेउमा वसिन् र मेरो निधारमा छाम्दै “कस्तो छ हजुरलाई ?” भनिन्। मैले केही नभनिकन उनको मुखमण्डलमा दृष्टि लगाइरहेँ। उनले अझ आत्तिँदै, हतारिँदै उही संवाद दोहर्याइन् “कस्तो छ हजुरलाई –”। ठीक छ, ठीक छ। मैले यति त भनेँ तर मनको गहिरो भावनामा वग्न पुगेछु म त। झण्डै “एक्सन” भनेको धेरै बेरसम्म पनि संवाद बोल्न बिर्सिरहेको। उनको मायालु स्पर्सले त मलाई अतीतको अर्कै संसारमा पुर्याइदिइसकेको पत्तै भएन छ।
म विवाह गर्दिन भनेर कस्सिइ बसेको मान्छे। मैले योभन्दा अघि पनि चलचित्रमा प्रसस्त अभिनय गरेको हुँ। Continue reading →
घर उस्तै छ। आमा उस्तै छिन्। गाउँ समाज उस्तै छ। अझ सिँगो देश नै उस्तै छ। परिवर्तन हुँदै नभएको पनि हैन तर हुनुपर्ने परिवर्तन हुन सकेन भन्ने गुनासो जताततै छ। खै त समाज बदल्छु , देश बदल्छु भनेर हिँडेको यौटा म पनि त हुँ। के म आफूमात्र बदलिएको हुँ त ? के मैले समाज , देश बदल्नको लागि केही गर्नै नसकेको हुँ त ? पुरानो नेपालमा परिवर्तनको अठोटले मुठ्ठी कसेर हिँडेको म नयाँ नेपाल बनाएको यतिका पछि आज आफ्नै घरमा आएर सोचमग्न भएँ। सम्झनामा अघि सरेर अर्चला आई। ऊ पनि त उस्तै छे। त्यसदिन उसलाई मैले सबै कुरा खोलेर भन्दा कस्सेर एक मुक्का हानेकी थिई उसले मलाई पछिल्तिरबाट ढाडमा। झण्डै हुरुक्कै भएको थिएँ तर सम्हालिएँ। कृष्णहरी बरालको त्यो बेला भर्खर भर्खरै पढेको गजल याद आएथ्यो – ‘……….पिरतीमा त अहो ! चिप्लेर लड्दा पनि………’ त्यै भएर होला सहनु मात्र हैन ऊतिर फर्केर मुस्कुराएँ बरु। कानमा ‘ ऐले मारिदिन्छु अनि ‘ गुञ्जँदैथियो। ढाडमा Continue reading →
बलमुवाँ मदारिक डँडुवामन् बैठ्के सजना भाखाक् गीत गाइठ चिल्लाकेः हर्किन्देबु बजरिया केवरिया रे…….सुखावो सुखनी…। वकर गैया व भैंस चरटाइँ अारक्षक किनारम व उ देखठ एक्ठो पानीक् खड्डा जहाँ फुलल्बा कट्कुइयाँ (कमल) । उ एक्ठो कट्कुइयाँक् फुला उखाडठ् व बनाइठ वकर माला ।
अारक्षक उपारसे ३,४ बठनियाँ अाइटाइँ, मुरिम ढकिया व ढकियाम कोसम, जाम लइके । बलमुवाँ देखठ वकर मनरख्नी झिगनियाँ फे बाटइँ । झिगनियाकिहिन उ मन पराइठ मनों झिगनियाकिहिन यी बातक कैान पता नाइँ हो, बस एकतर्फी मयाँ । झिगनियाँ खुब बढिया, जवान व चट्पटिया बठनियाँ, सुन्दर जीउडाल, हरबार हँस्के रखना वा सक्कुसे बढिया व्यवहार करना उनक बानि से गाँवभर व सबके प्यारी रही । भर्खर १८ वर्षक् उमरम व उपर स्वर्गक अप्सरा जमीनम् अाइल जैसिन देख्ठी । Continue reading →