Essay : Metaphors and Poetic Freshness

~Mahesh Paudyal~

This write-up is an apology in favor of a recent argument that has gained wide currency in Nepali poetry: Nepali poetry should turn towards local resources for freshness. The argument is double-edged. In one hand, it questions the claim of originality in those poems that have fished metaphors from the global sea. Second, by arguing that poetry shall find a safer and fresher stay in being rooted in the domain of indigenous episteme, the argument calls for better research and understanding of what the ‘local’ is, in the era of globalization. However, there are a couple Continue reading

Posted in Essay | Tagged | Leave a comment

कविता : रम्फुको पाखामा

~टंक वनेम~Tanka Wanem

चौंरीको घण्टी
कुहिरोको माझ
कागको इसारा
रम्फुको खोला
सुसाउँदै बग्छ
चल्दछ विरह ।
Continue reading

Posted in कविता | Tagged | Leave a comment

अनूदित बालकथा : बूढोले जे गर्छ बेसै गर्छ

~एच सि एन्डरसन~
अनुवादकः शान्तदास

केटाकेटीमा सुनेको एउटा कथा सुनाउँदै छु । यो कथा जहिले सम्झँदा पनि मलाई रमाइलो लाग्छ । किनकि मानिसहरू जतिजति बूढाबूढी हुन्छन् उतिउति असल र बुद्धिमान हुँदै गएजस्तै यो कथा पनि जति परानो हुँदै भयो उति झनझन रमाइलो लाग्दैजान्छ ।

तपाईँ गाउँतिर जानु भएकै होला । अनि खरले छाएका, वरिपरि घाँसले ढाकेका पुराना छाप्रा र गोठ देख्नु भएकै होला । पर्खालमाथि र वरिपरि उम्रेका घाँस र झ्याङहरूमा चराका गुँड नहुने कुरै भएन । छाप्रो र गोठका भित्ता ढल्केका होलान् । झ्यालहरू पनि खस्न लागेका हुनसक्छन् । बांगिएका झ्यालका खापाहरू खोल्न पनि नमिल्लान् । अगेनोको चुलो पनि भत्कन लागेका छन् कि के थाहा ! आगनको बूढो रुखमुन्तिर Continue reading

Posted in अनूदित कथा, बाल कथा | Tagged , | Leave a comment

कथा : बदलिएको मन

~राजकुमार श्रेष्ठ~

पढ्ने स्कुल एउटै भए पनि चनमती र मनमतिको घर अलग अलग गाउँमा थियो । सानै देखि उनीहरु एउटै स्कुल अनि एउटै क्लासमा पढ्ने गर्दथे । झट्ट हेर्दा चन्चले र चतुर स्वभावको देखिने हुनाले उनको नाम बाजेले सानै देखि चनमती राखी दिएका थिए । उनी मध्यम बर्गिय परिवारमा जन्मिएकि थिइन । उनी अरु सग बोल्दै जादा अलिक छिटै रिसाउने र कन्जुस स्वभावको पनि थिइन । अनि पढाइमा पनि अलिक कमजोर थिइन् । तेसैले कक्षामा फस्ट, सेकेन्ड पनि हुन सकिनन । मनमती सामान्य परिवारमा हुर्केको छोरी थिइन । उनी झट्ट हेर्दा सिधा, सोझो भए पनि धेरै मिहिनेती थिइन । सबै साथीहरू सग मीठो, मसिनो बोली बोल्ने र मिल्ने, Continue reading

Posted in नेपाली कथा | Tagged | Leave a comment

कविता : झ्याउँकिरीको गीत

~रुपिन्द्र प्रभावी ‘कटु’~

हृदयभरि उज्यालो आराधना बोकेर
आँखाभरि कैदी भएका अपाच्य दृष्यावलोकनमा
उद्वेलित झ्याउँकिरीहरु
मरुभूमिको उँट बास्छन्–
सपनामा पानी पिएको लैबरी गीत । Continue reading

Posted in कविता | Tagged | Leave a comment

कविता : आफन्त आवाज

~दीपा लिम्बु राई~

ऊ को हो?
कम्ब्याट भित्र…
हेल्मेटले अनुहार पुरिएको
म ठम्याउन बन्दै सक्तिन ।

रगताम्य अनुहारमा
लाठी बर्साईरहेको देख्छु Continue reading

Posted in कविता | Tagged | Leave a comment

लघुकथा : उपासना

~डा. विदुर चालिसे~

–“अाेई ! किन ढलेकाे त्यसै, खाना खाइनस् कि केहाे ?”

जिन्दगीकाे व्यथामा तिल्मिलाइरहेकाे अाशाराम निकै उपासना गर्थ्याे। विहान, वेलुका, हिजाे, अाज,अस्ति, अस्तिअस्ति, रातदिन उसकाे काम उपासना नहाे गरिरहन्थ्याे । वर्षाैँ बित्याे उसका उपासनामा कसैले टेडाे अाँखाले पनि हेरेन । बरू उसकाे बारेमा असल मानिसहरूले कुरा गरे भने “त्यसलाई देखाइदिन्छु” भनेर खाेक्ने अनि कस्सिने मान्छे थुप्रैथिए ।

–“बाबू खाना खा न हेर, यसरी लथालिङ्ग नबस !” Continue reading

Posted in लघुकथा | Tagged | Leave a comment

गीत : यति टाढा त नजाऊ

~राजेन्द्र चोथाले~

ए मन लिने मान्छे यति टाढा त नजाऊ
मेरो लागि पनि केहि समय बचाऊ

बाँकी छन् कुरा नयाँ तिमीलाई सुनाउन
बाँकी छन् आँसु तिम्रै अंगालोमा बगाउन Continue reading

Posted in नेपाली गीत | Tagged | Leave a comment

कथा : भोक

~भुवन ढुङ्गाना~

उनीहरु धेरै बेरसम्म गुन्गुनाइरहे । कोठामा बत्ती निभेको थियो, तर झ्यालबाट आइरहेको जूनको उज्यालोमा उनीहरु एक–अर्काका जीउ र अनुहार राम्रैसँग देख्न सक्थे । वातावरणले लाग्थ्यो, उनीहरुको कुरामा केही नराम्रो परिरहेछ ।

‘मलाई भोक लागिरहेछ ।’ एकछिनपछि केटीको रुञ्चे स्वर सुनियो । केटोले एकछिनसम्म केही बोलेन र एउटा लामो सास फेरिरह्यो । त्यसपछि ऊ एकनाससित बोलिरह्यो, दार्शनिक झैँ बोलिरह्यो, ‘मैले तिमीलाई केही गर्न सकिनँ, अरु कुरात परै जाओस्, भोकाएको बेलामा केही खान दिन पनि सक्दिनँ, म धेरै दुःख दिँदै छु, धेरै–धेरै नै !’ त्यसपछि ऊ एकछिन अड्यो र फेरि भन्यो– ‘हिँड, माथि जाऊँ ! भान्सामा जाऊँः केही खानेकुरा पाइन्छ कि !’ Continue reading

Posted in नेपाली कथा | Tagged | Leave a comment

समीक्षा : नेपालीमा लिमरिकको प्रवेश : एउटा उत्सुकता

~पवन आलोक~

भनिन्छ, नेपाली भाषामा गजल शैलीका प्रथम प्रवर्तक मोतिराम भट्ट हुन् । त्यस्तै जापानी हाइकु शैलीलाई नेपाली कविताजगतमा प्रवेश गराउने श्रेय शंकर लामिछानेलाई दिइन्छ । हालै नेपाल स्रष्टा समाजले राजधानीमा आयोजना गरेको एउटा कार्यक्रममा अर्को एउटा नौलो जानकारी पाइयो र त्यो हो अंग्रेजी साहित्यमा प्रचलित ‘लिमरिक’ काव्यशैलीको प्रवेश सन् ६० को दशकतिर नेपालीमा पनि भएको रहेछ ।

के हो त अंग्रेजीको ‘लिमरिक’: Continue reading

Posted in लिमरिक, समीक्षा | Tagged , | Leave a comment

लिमरिक : आरक्षण

~समीर पाख्रिन~

बसमा महिलाकाे दुई सीट काेटा रहेछ
महिला पुरूष दाज्जिएर बसेकाे रहेछ
“भाइ उठ्नु परयाे । ” भने मैले Continue reading

Posted in लिमरिक | Tagged , | Leave a comment

कविता : सय रुप्पेले बाँधेको साइमासा

~टंक वनेम~Tanka Wanem

अत्याधुनिक पप नगरीले
आधुनिकताको फेरो हालेर नघुमाएको मन
बुकी फूल र भेडीगोठको नागी
कहाली लाग्दो कुहिरोमा हराएका
भेडा डाक्ने लोक भाकाहरु
बल्झि रहन्छ
दाउरा काटेको टाक्कटुक्क Continue reading

Posted in कविता | Tagged | Leave a comment

पुस्तक समीक्षा : अल्टिमेट आकाश : उडी छुनु चन्द्र एक

~गोबिन्दसिंह रावत~

साहित्य के हो र केका लागि लेखिन्छ ? यसको उत्तर आफैमा निर्भर पर्नेकुरा हो। म भन्छु मनका परिकल्पनाहरूलाई वस्तु तथ्यमा उतारर हर्न माध्यम साहित्य हो । आफ्नो सखानभतिलाई शब्दमा रूपान्तरित गरेर हेर्न शाब्दिक घोषणा पत्रसाहित्य हो। अझ भनौं, मातृभाषाप्रतिकोआस्था र समाज सचेत ताको माध्यम हो साहित्य । नेपाली साहित्यको इतिहास पल्टाएर हेर्न हो भने नेपाली साहित्यमा धेरैकम लेखिने माध्यम हो उपन्यास । प्राचीन समयमा महाकाव्य बढी लेखिन्थ्यो भने आजको समयमा उपन्यास बढी लेखिने गरिएको छ । साहित्य लेखनमा रमाउने साहित्यकर्मी सबैमा एउटा उपन्यास लेख्ने आन्तरिक ईच्छा हुनेगर्दछ । उपन्यासलाई मानिसको जीवनको धेरै नजिक रहेको रचनाका रूपमा परिभाषित गरिएको पाइन्छ । किनभने उपन्यासको सम्बन्ध मानिसको जीवनसँग गासिएको हुन्छ । मानिसको जीवन दर्शाउने आख्यान साहित्य नै उपन्यास हो। Continue reading

Posted in पुस्तक समीक्षा | Tagged , | Leave a comment

कविता : निदाउन छोडेको छु

~कुबेर काका~


झपक्क आँखा चिम्लिदा
नेपाली जनताको काया फेर्न
समान अस्तित्व कायम गर्न
विधिको शासन कार्यान्वयन गर्न
आर्थिक विचलन अन्त्य गर्ने
हाम्रो कदमबाट भयभित भएर
हामीलाई क्रुरता पूर्व हत्या ग¥यो
हाम्रो यात्रा जारी छ भन्दै Continue reading

Posted in कविता | Tagged | Leave a comment

लघुकथा : अन्तर्वार्ता

~हरिकृष्ण डंगोल~

उसले जीवनमा धेरै फिल्महरु हे¥यो । धेरै किताबहरु पढ्यो । अचेल पनि सकुञ्जेल हेरिरहेको छ । किताब अलि नजिकबाट पढ्नु पर्ने भएकोले अचेल ऊ त्यति उपन्यास, कथाहरु पढ्दैन । किनभने आजभोलि आँखाले त्यति साथ दिंदैन उसलाई । बेडरेस्टमा छ । अझ भन्नु पर्दा उ बिरामी छ, घुमफिर गरिरहन सक्दैन । उसको यो नश्वर शरीर कत्तिखेर धुवाँ भएर उडेर जाने हो निश्चित छैन । तर इन्टरनेट चालु रहेको बेला ओछ्यानमै बसेर भएर पनि कहिलेकाहीं फिल्म हेर्छ । म यसको साक्षी हुँ । छु । सायद सास रहुञ्जेल म पनि उसको साथै रहनेछु, साक्षी रहिरहनेछु । Continue reading

Posted in लघुकथा | Tagged | Leave a comment

जातक कथा : चराहरुको सल्लाह बाँदरहरुलाई

एक समयमा एउटा नदीको किनारमा रुख थियो । त्यो रुख चराचुरुङ्गीहरुको लागि मानो घर जस्तै थियो । ति सबै आनन्दले बस्दै आएका थिए ।

एकदिन आकाशमा काली बादल छायो र दह्रो बर्षा भयो । केहि बाँदरहरु ट्ट्यही अर्को रुखमा खेलिरहेका थिए तिनिहरुलाई आपतपर्यो जाडोले थुरथुर काँप्न थाले । Continue reading

Posted in जातक कथा | Tagged , | Leave a comment

चलचित्र गीत : हरर बरर

~नरदेन रुम्बा~Norden Rumba_1

हरर बरर ढ्वाङ् तानूँ सरर
जानू छ हामीलाई दार्जिलिङ सहर
ए है मन फरर
हरर बरर ढ्वाङ् तानूँ सरर
यो बाटो हामीसँगै हिंड्छ मोटर
ए है बेनी बगर Continue reading

Posted in नेपाली गीत | Tagged | Leave a comment

गजल : मुसलमान भएछ

~एकादेशको गगनराज~

हिन्दू थियो, ऊ मुसलमान भएछ
भन्यो, अल्लाहको अपमान भएछ ।

सोचिरहन्छ कसरी देश बनाउने
बाइस, चौबीसको जवान भएछ । Continue reading

Posted in गजल | Tagged | Leave a comment

कविता : अहिल्यै के को वार्ता

~बबुल लामा~

डाँडा काँडाहरु नांगा भइसकेकै छैनन्
न त पहिरोले गाँउ बस्तिहरु पुरै बगाएकै छ
उल्लु, किन कराउँछस् डाँको छोडेर
ज्ांगल अझै सकिएकै छैन, अहिल्यै के को बृक्षारोपण ।। Continue reading

Posted in कविता | Tagged | Leave a comment

कविता : कोही कोही आएको छैन ऐलेसम्म

~वीरभद्र कार्कीढोली~

आत्मीयताको अँगालो लिएर अँगाल्न
अहँ! कोही कोही आएकै छोन। ऐलेसम्म
प्रेमका एक थुङ्गा फूल!
दिनु पनि कोही आएको छैन।
जाड़ोले थर्थराइरहेका छ!
जाडोले बजिरहेको दाँतको आवाज Continue reading

Posted in कविता | Tagged | Leave a comment

कविता : नील आकाशको यो तारालाई

~भिमदर्शन रोका~Bhim Darshan Rokka

नील आकाशको यो तारालाई
हेरिरहेछु म मेरो सहारालाई
हेरिरहेकी होलिन् प्रियतम मेरो
दूर प्रवासबाट यही तारालाई
नील आकाशको यो तारालाई । Continue reading

Posted in कविता | Tagged | Leave a comment

हास्यव्यङ्ग्य निबन्ध : उसिन्नु पर्ने अण्डा किन पकाइस् ?

~कृष्ण उफान~

“जुन खोलाको दुवाली उही खोलाको चपरी” ठाउँ अनुसारको रहनसहन हुन्छ । मान्छे अनुसारको बानी व्यहोरा हुन्छ । हरेक मावनमा केही न केही भिन्नता हुन्छ । यो दुनियामा भएका मानवका मानवीय स्वभाव नै यही हो । सबै एकै स्वभावका मानिस भएमा त त्यो त मानवीय गुण नै भएन नि । एउटै ड्याङको मुला जस्तो भैहाल्छ नि । अरू मानिसभन्दा तपाईमा के पृथकता छ ? साझा गुणहरू के के मिल्छन् ? कोही कसैसँग पनि नमिल्ने गुण तपाईमा के लुकेर बसेको छ ?

एक पटक ठन्डा दिमागले सोच्नुहोस् त ? कोहीलाई परपर बोलिरहनु पर्ने हुन्छ । कोही कसैलाई जति धेरै फटाहा बोल्ने अवसर पायो त्यति नै संसार विजय गरेको आभास पाउछन् । कोही कसैलाई सभासम्मेलनमा भाको नभाको कुरा गरेर दुनियाको माँझ पररर ताली पायो भने म जस्तो महान व्यक्तित्व त संसारमा अरू को Continue reading

Posted in निबन्ध, हास्य - व्यङ्ग्य | Tagged , | Leave a comment

कविता : मान्छे

~भुवन सापकोटा~

मैले अभाबै अभाबमा जीएको मान्छे पनि देखेको छु
आफ्नै स्वभाव मै जीएको मान्छे पनि देखेको छु ।

मैले आफ्नो सम्पतीको धाक लगाउने पनि देखेको छु
रीस्ता अनि आफन्तमै आग लगाउने पनि देखेको छु । Continue reading

Posted in कविता | Tagged | Leave a comment

कविता : घोर प्रतिक्रान्ति

~जीवनस्पर्शी~

साम्यवाद मेरो लागि
थियो जिवनको अन्तिम लक्ष्य
जसको नसाले म
भुल्न सक्थे पृयसिका यादहरु
लेनिनका क्रान्तिका सुत्रहरुसग
साटी दिन्थे आमाका आसिर्बादहरु
म भोक लाग्दा
रमाउथे पड्दै Continue reading

Posted in कविता | Tagged | Leave a comment

पुस्तक समीक्षा : छुटेका अनुहार संग एक एडिक

~सुरेन्द्र कार्की~

छुट्टिनु अघि भेटीनु जरूरी छ र त छुटाइहरु सम्भव हुन्छन ।
ओहो ! म कति ठाँउमा छुटिएँ होला कति ठाउँमा भेटिएँ होला । को को संग भिटिँए होला को को संग छुटिएँ होला ।
भेटिनु जरूरी छ छुटिनु अगाडी ।
– छुटेका अनुहार र रमेश सायन

म पहिलो दृष्य सम्झिरहेको छु सायन संग भेटिदाको । उ संग भेटिनु केही दिन पहिले उस्को एउटा कविता पढेको थिएँ ‘ बुख्याँचा ‘ । उसो त भागेर भूगोलभरि मैले पढि सकेको कविता कृती थियो । त्यो क्षण उस्को शरिरमा नर्थफेसको ज्याकेट थिएन यदी हुन्थ्यो भने त्यो कविता उस्कै ऐना हुन्थ्यो । तर त्यो नर्थफेसको ज्याकेट लगाउने समय थिएन ।

ऊ संगको पहिलो दृष्य ऊ बुख्याँचा थिएन तर उस्को पछाडी एउटा ल्याप्टपको झोला हातमा कालो पोलेथिन र Continue reading

Posted in पुस्तक समीक्षा | Tagged , | Leave a comment

कविता : यसबेला…

~सुभाष सोताङ~

सरकार! तिम्रो नरभक्षी शासनको
कविता त लेख्छु-लेख्छु मँ
सरकार! तिम्रो जंगलराजको
कथा त लेख्छु-लेख्छु मँ

तर यसबेला कवी मात्र होइन मलाई,
मध्यान्हको चर्को रवि पनि हुनुपरेको छ Continue reading

Posted in कविता | Tagged | Leave a comment

कविता : को छन् अज्ञानी?

~तिर्थराज जोशी~

कहिल्यै बुजुर्गहरुको अगाडि निहुँरिए
आशिष दिन्छन्
बाबु ज्ञानी मान्छे बन्नु।
ज्ञानी मान्छे…….
को ज्ञानी छैनन्?
अँझ उपयुक्त भनौँ?
को छन् अज्ञानी?
वास्तवमा संसारमा
अज्ञानता भन्ने शब्द नै नहुनुपर्ने।
किनकी यो नहुनुपर्ने शब्द Continue reading

Posted in कविता | Tagged | Leave a comment

बाल गीत : म त यो शहरकै सुन्दरी

~अलका मल्ल~

दिनमा हेर्छु त्यसै पनि ऐना
नचाहेरै पनि घरी घरी
सबैको बर्णन चाहिन्छ मलाई
म त यो घरकी सुन्दरी

कोही भन्छन् कति फुर्कीएकी Continue reading

Posted in बाल गीत | Tagged | Leave a comment

माेतीराम चाैधरी `रत्न´का पाँच थारूभाषी छेस्काहरू

~माेती राम चाैधरी `रत्न´~

१.
सुफ्लैना बानी मजा, गरियना सु-ढर्ना हाे ।
मैयाँम नै हाे सजा, यसिन साेच कु-ढर्ना हाे ।

मैयँम ना चोरी लगैठा, ना टे कबु बाेरी भर्ठा,
मैयाँ मोहसे राजा, चामचिम हाेके नु-ढर्ना हाे ।


२.
बाटके जवाफ नै टे, बाेली-चाली कैसिक हुइ ।
मैयँक परिछ्या नै, उ टे खेल्वार जैसिक हुइ । Continue reading

Posted in थारू छेस्का | Tagged , | Leave a comment

विचार मन्थन : युद्ध

~भरत खत्री~

मनुष्यको उत्पतिसंगै मनुष्यको शरीरमा राजगरि बसेको तर अजै सम्म कोहि विद्वानले अथवा भनौ वैज्ञानिकले पता लगाउन नसेको रहस्यमय बिषय हो “मन”अर्थात यो कहाँ छ? हाम्रो पुर्खाहरुले मनको बिषयमा धेरै खोजिहरु गरे,धेरै वैज्ञानिकहरुले वैज्ञानिक तबरबाट मन कहाँ हुन्छ भनि अनुसन्धानहरु गरे। र त्यसैको अनुसन्धानलाइ अहिलेका नयाँ पुस्ताले पनि दियोमा तेल थपे झैँ निरन्तरता दिने काम गरिहेका छन । कतिपयलाइ मन र मस्तिष्क भनेको एकै हो भन्ने बिस्वास पनि छ, खैर जे सुकै होस् यो त आउदो समयले नै यसको गतिलो ठोस परिभाषा पेस गरेर जाला। Continue reading

Posted in विचार मन्थन|चिन्तन | Tagged , | Leave a comment

कविता : मेरो सपना

~रेखा पन्त~

लाग्दैन आलिशान घर होस्
घरमा काम गर्ने नोकर होस्
न चाहन्छु
सुविधामा घोडा हुन् गाडी हुन्
सुरक्षामा अगाडि पछाडि हुन् !!

कदापि छैन सोच
कमाउँ मनग्य धन सम्पति
जोडौं महंगा जमिनहरु Continue reading

Posted in कविता | Tagged | Leave a comment

गजल : खोजीमा छु

~छविलाल खड्का~

परिश्रमीले बाँच्ने दिनको खोजीमा छु
बिचौलिया मास्ने जनको खोजीमा छु ।

चौतर्फी दलालको बिगिबगी भा बेला Continue reading

Posted in गजल | Tagged | Leave a comment