साहित्य सङ्ग्रहालय

~कुमारप्रसाद कोइराला~

१. विषय प्रवेश

साहित्यलाई काव्य, नाटक, आख्यान र निबन्ध गरी चार विधामा वर्गीकरण गरिन्छ । आख्यानभित्र उपन्यास, लघुउपन्यास, कथा र लघुकथा पर्दछन् । त्यसैले लघुकथा आख्यानको उपविधा हो । यो कथाभन्दा सानो हुन्छ ।   कम्तीमा एउटा लक्ष्यमा पुग्ने र अर्को त्यसमा व्यवधान पु¥याउने दुइटा विपरीत खालका यथार्थ वा कल्पित घटना अथवा अवस्थालाई कार्यकारणको शृङ्खलामा बाँधी तिनको तानातानमा चरम अवस्थाको सिर्जना गराई तिनबाट एउटा परिणाम पनि देखाउन सक्ने आख्यानको लघुतम रूप वा रचनालाई लघुकथा भनिन्छ । आख्यानकै संरचनामा यो रचिन्छ । यसमा विचार वा सारवस्तु, कथावस्तु, पात्र, परिवेश, कथयिता, उद्देश्य, भाषाशैली जस्ता संरचनात्मक तŒव हुन्छन् । लघुकथा अनेक प्रकारको हुन्छ र अनेक ढङ्गमा लेखिन्छ । पढ्न थोरै समय लाग्ने, थोरैमा जीवनको मर्म व्यक्त गर्न सक्ने, चिरकालपर्यन्त प्रभाव पार्न सक्ने आदि विशेषताले गर्दा वर्तमान समयमा यसको महŒव दिनानुदिन बढ्दै गएको र यो लोकप्रिय र उर्वर भइरहेको पनि पाइन्छ । Continue reading →