साहित्य सङ्ग्रहालय

~मित्र पौडेल~

पूर्वीय संस्कृत साहित्यका आदिम ग्रन्थहरूदेखि कथाका विविध प्रयोग हुँदै आएका छन् । सिन्धु उपत्यकाको सभ्यतामा विकास भएको प्राचीनतम ग्रन्थ ऋग्वेद सूक्त यजुर्वेद, सामवेद र अथर्ववेदका मन्त्र हुँदै, कठोपनिषद बृहदारव्यकोपनिषद, विभिन्न आख्यक, सतपथ, ब्राह्मण जस्ता आर्य द्रविड सभ्यताका विकासमा देखापरेका ग्रन्थहरूसम्ममा समेत कथात्मक संरचना स्वरुपको विकास हुन थालेको पाईन्छ । त्यस्तै बौद्धकालिन जातक कथा, ईशाको बाह्रौ शताब्दीतिर पञ्चतन्त्र, हितोपदेश, बेताल पंचविसंतिका, सुकसप्तती आदि ग्रन्थहरुमा पनि कथात्मक संरचनाको विकास भएको छ । साहित्यमा आख्यानात्मक प्रकृतिका उपन्यास र कथाहरुको पनि पृथक पृथक विद्यागत अस्तित्व रहेको छ । कुनै जीवनको व्यक्तिगत परिधिलाई समेटेर अपनाईएको मझौला आकारका आख्यान संरचनालाई कथात्मक स्वरुपको रुपमा विकास भएको देखिन्छ । कथालाई वास्तवमा आख्यानात्मक प्रविधिको रुपमा लिने गरिन्छ । पाश्चात्य जगतमा पनि साहित्यको उदयसंगै कथा साहित्य अघि बढेको देखिन्छ । बाइबलका आख्यानात्मक वचनहरु, ईसपका नीतिकथाहरुमा कथाविद्यागत स्वरुपको विकाश भएको देखिन्छ । नेपाली आधुनिक कथा लेखन परम्पराको Continue reading →