सबै जातिको संस्कृति तथा जातीय पहिचानका आधार संस्कार, भाषा, पोसाक, वाद्ययन्त्र, हात-हतियार ,भाँडाकुँडा, गीत-नृत्य आदि सबै थोक पर्छन्। यहाँ केही विषयको परिचय दिइँदै छ।
1.1 भेष-भूषा
दौरा: चारतिर तुना बाँधेर पु्रूषले शरीरको माथिल्लो भागमा लगाउने सांस्कृतिक पोषाक हो।
सुरुवाल: पुरुषको पोसाक हो। यसको आकार सुरिलो भएकाले सुरुवाल भनिएको हो। सुरुवालको आदि रूप Continue reading →
यो मृत सहरमा
प्रतिबन्धित छन् प्रेम कविता ।
प्रिय कवि !
मैले जूनलाई लेखे पनि
तिमीलाई लेखेको हुन्छ ।
घामलाई लेखे पनि
तिमीलाई लेखेको हुन्छ ।
तिमी मेरो कविताको प्रतीक
तिमी मेरो जीवनविम्ब Continue reading →
केही छुट्टिए
केही भेटिए
जानेहरू याद बने
आउनेहरू प्यार बने
अलिकति जित बने
अलिकति हार बने
सानो यो मुटु भित्र
नमेटिने आकार बने
थुङ्गा-थुङ्गा आकार पछि Continue reading →
म कार्यालय बाट घर फर्कदै थिए बाटोमा पन्धेरिबाट फर्कंदै गरेकी तारालाई भेटे, साइत पारेकोमा धन्यवाद तर घरमा आमा संग किचनमा हात नबटारी चित्त बुझ्दैन | उनि मुसुक्क मुस्कराइन र आफ्नो घर जान आग्रह गरिन | मैले उनको बचन हार्न सकिन र हुन्छ भन्दै गयेउ…| घरमा उनको दुई छोरी शुभ र शंध्या आमाकै बाटो हेरिरहेका थिए ; हामीलाई देख्न साथ रमाये, ताराले गाग्रो राख्दै भनिन आन्टीलाई नमस्ते गर बा; दुबैले आग्यपुर्बक नमस्ते गरि आमाको पछाडी लुके लजाउँदै…|
ताराले मलाइ बस्ने पीरका ल्याइदिइन र गफै गफमा मिठो चिया पनि | उनि दुई छोरीलाई बेल्काको Continue reading →
आज सबेरै घरबाट खानासमेत नखाएरै हिँड्या ऊ । एउटा गतिलो कथा लेखेर कुनै पत्रिकामा छपाउन सके एक–दुई सय रुपियाँ पनि आउने, अझ त्योभन्दा बढी थुप्रै पाठकको मन जित्न सके आत्मसन्तुष्टिको मीठो अनुभूति पनि हुने भएकाले उसलाई एउटा कथा लेख्नै पर्ने महसुस भएको थियो । त्यसैले ऊ एकाबिहानै कथाको खोजीमा निस्केको थियो, कसैलाई थाहा नदिएरै ।
क्याम्पस पढ्ने बेला पनि कथा–मुक्तकहरू लेखेर ऊ अत्यन्तै लोकप्रिय थियो । साथीहरू पनि उसलाई औधी Continue reading →
साट्नैपर्ने केहि मौलिक भावना
सोच्नैपर्ने केहि महत्वपूर्र्ण विषय
चाल्नैपर्ने केहि निर्णायक कदमहरु
साँचेको छु कुनै दिनको लागि
बस, यतिखेर मलाई गर्नुछ
आवश्यक कामहरु ! Continue reading →
दैलो पोत्दै होलिन् श्रीमती ले सम्झना मेरो गर्दै ।
सोह्रश्राद्धदेखी नै चहलपहल परदेशी आउने घर ।
प्रतिक्षामा होलिन् खसमको आऊलान् दशैंमा भनी ।
कसरी जाँउ म घरमा साहुको ऋणको भारी बोकी ।
१
सधै सम्झना आउँछ घरको कति कुरा गरौं प्रियसीको ।
एकअर्काको आनी बानी थाहा नहुदै हिडेकोें परदेशतिर । Continue reading →
गयो जमाना
लेनदेन र ऐंचोपैंचोको
गयो जमाना
आलोपालो र अर्मपर्मको
नयाँ जुग यस्तै छ–
यहाँ हिसाबकिताब हुन्छ नाफाघाटाको
यहाँ कारोबार हुन्छ सधैं किनबेचको Continue reading →
सल्काउनु छ सपनाको दियो
अन्धकार गुफाहरुमा
रोप्नु छ सपनाकै बीउ
मुर्दाहरुको बस्तीभित्र
पैदा गर्नु छ बेचैनी र छटपटी
हिंउ झै चिसो जिन्दगीमा ! Continue reading →
प्रयोगवादी धारका क्रियाशील स्रष्टा अमर त्यागी नेपाली साहित्यिक धरातलमा सुपरिचित नाम हो।कविता,गजल, हाइकु,ताङ्का,सेदोका, मुक्तक,लघुकथा,निबन्ध र समालोचना लगायतका गद्यपद्य विधाका विविध फाँटमा निरन्तर साधनारत उनले गजल,कविता,ताङ्का र सूत्रकविताका सङ्ग्रहणीय कृतिहरूको सिर्जना र प्रकाशन गरेर साहित्यमा आफ्नो स्थान सुरक्षित गरिसकेका छन्।यिनै कृतिहरूको पङ्तिमा एउटा अर्को गहन कृति थपिएको छ ‘अन्धसत्ता’सूत्रकथासङ्ग्रह,जसमा बहत्तर थान सुन्दर सूत्रकथाहरू सङ्गृहित छन्।
अन्तर्राष्ट्रिय नेपाली साहित्य समाजबाट सर्वोत्कृष्ट पुस्तक पुरस्कारबाट पुरस्कृत अन्धसत्तामा अमर त्यागीले विविध समयमा सिर्जना गरेका र पत्रपत्रिकामा प्रकाशित,अप्रकाशित सूत्रकथाहरू समावेश छन् र ती कथाहरू समाजमा विद्यमान राजनीति,शिक्षा,साहित्य, प्रशासन,धर्म,संस्कृति,परिवार,व्यापार, कानून,पत्रकारिता,समाजसेवा,हत्या,हिंसा,आतंक,अपराध,प्रेमादि विषयसँग सम्बद्ध छन्।पाँचौ कृतिको रुपमा Continue reading →
नेपाली गजल परम्पराको इतिहासले सय वर्ष पार गरिसकेको छ । मोतीराम भट्टकालीन समयमा हिन्दीबाट नेपाल प्रवेश गरेको गजल त्यस समयका मोतीमण्डलीका सदस्यहरु त्यसपछिका भीमनिधि तिवारी शम्भुप्रसाद ढुङ्गेल हुँदै उपेन्द्रबहादुर जिगरसम्म आइपुगेर बिक्रमाब्दको २००० को दशकबाट चीरकालीन सुषुप्त अवस्थामा रह्यो । बिक्रमाब्दको २०३० को दशकको अन्त्यतिरदेखि हालसम्मको इतिहास अनुसार ज्ञानुवाकर पौडेलको माध्यमबाट गजलले पुनर्जागृत हुने अवसर प्राप्त गर् यो । Continue reading →
१) लान्थकू बज्यै : भूकम्पले घर भत्केका बुढी ६५ वर्ष
२) हरिनाराँ बाज्ये : भूकम्पले घर भत्केका बुढा ७० वर्ष
३) सुमन : हरिनाराँ बाज्येका जेठा सन्तान, पहिले नै भिन्नै बस्न गई ढलानको घरसमेत बनाउन सफल, घरजग्गा खरिदबिक्री गर्ने वर्ष ३७≠
४) सुनिता : सुमनकी श्रीमती वर्ष ३३…
५) सङ्गीता : सुमनकी ठूली छोरी वर्ष १८ …
६) दीपक : सुमनको कान्छो छोरो वर्ष १०
(मञ्चको बिचमा लान्थकू बज्यै बत्ती काढ्दै हुनुहुन्छ । मञ्चको अगाडि १८÷१९ वर्षकी सङ्गीता पुरै अनुहार छोप्ने गरी कपाल छाडेर बस्छिन् जब पर्दा खुल्छ तब ऐना समात्दै सङ्गीता मनमनै गुनगुनाउन थाल्छिन् ) Continue reading →
नेपाली लोक संस्कृतिको चर्चा गर्दा गीत-नृत्यलाई समेटनु पर्ने हुन्छ। विशेषगरी नेपाली लोकगीत-नृत्यमा सम्पू्र्ण जातिको परिचय लुकेको हुन्छ। यहाँ नेपाली जातिका कतिपय गीत नृत्यहरूको छोटो परिचय दिइन्छ।
झ्याउरे:
बाह्रै महिना गाइने नेपाली समाजको सबभन्दा लोकप्रिय मनोरञ्जन प्रधान गीत हो झ्याउरे । झ्याउरे लोकगीतको साथ मादलको तालमा झ्याउरे नाच पनि नाचिन्छ। कुनै निश्चित कार्यसँग सम्बन्ध नभएको सबै Continue reading →
म सानो छदा हजुर बुवालाइ सोधेको थिए, हजुर बुवा स्वोर्ग कहाँ छ? त्यति बेला हजुर बुवाले भन्नु भएको थियो। बाबु तिम्रा यी आँखाले देख्न सक्ने सबै डाडाहरु काटेर गएपछि एउटा ठुलो खाडल आउछ हो त्यही स्वोर्ग हो। तिमी ठुलो भएपछी त्यहाँ जानु है। म त यो जुनीमा जान पाउदिन जस्तो छ, तिमी त्यहा गयौ भने त्यहा शिवजी हुनुहुन्छ रे उहालाई मेरो दर्शन सुनाइदिनु भन्नु भएको थियो। त्यो रात आकाशमा घुम्म बादल लागेकाले आदा मात्र चन्द्रमा देखिएको थियो। हुन् त त्यो रात पुर्णिमाको रात थियो तर पनि चन्द्रमाले आफ्नो अस्तित्वको मात्र बचाउ गर्यो। हजुर बुवाले भनेको त्यो कुरा र त्यो रात मलाई भरखरै झैँ लाग्छ, त्यो दिन नै अधुरो जस्तो लाग्छ, केही कुराको कमि भएको दिन जस्तो लाग्छ। Continue reading →