~दिनेश यादव~
बोली हम्मर विरान नहि छहि,
तईयो पराय मानैत छहि,
हम्मर म्याक भाषिका अपने छहि,
मुदा मान्यता कहा दैत छहि,
हौ बाबु, डका पइर गेलह, अपने भाषा आन बइन गेलह ।
भाषिक दियाद कहैत छहि ई मात्र हम्मर बोली,
जन–हम नहि बुझैत छि ओकर बोली, Continue reading
~केशवप्रसाद ढुङ्गेल~
चिटिक्क परेर झरेकी छौ आज
बडो मस्त यौवन छरेकी छौ आज ।।
घडा दुई बोकेकी तिमी अप्सरा हौ
अमृत बोकी यता सरेकी छौ आज ।। Continue reading
~लीला उदासी~
जसले तिम्रो आर्जन गरे
जसले तिम्रो मुलुक बनाएर तिमीलाई दिए
सुन,!
उनले सुन्दर नेपाल खोस्न चाहेका थिए
असफल भए
उनले
जाल गरे, झेल गरे, युद्ध गरे
तर Continue reading
~धीरेन्द्र प्रेमर्षि~
राष्ट्रकवि माधवप्रसाद घिमिरे मैथिली भाषालाई गीत-सङ्गीतको भाषा भन्नुहुन्छ । मैथिलीलाई गीतको भाषा बनाउनुमा मिथिलाको गौरवमय संस्कृतिको विशेष भूमिका अन्य साहित्यिक विभूतिहरूमा भने महाकवि विद्यापति (ई.सन् १३६०-१४४८) को नाम पनि अग्रणी छ । उसो त त्यसपूर्व नै सिमरौनगढलाई राजधानी बनाएका कणर्ाटवंशीय मिथिला राज्यका संस्थापक नान्यदेव (ई. सन् १०९७) स्वयं सङ्गीतका महाज्ञाता थिए । उनले ‘सरस्वती हृदयालङ्कार’ मा रचना गरेर आफ्नो साङ्गीतिक दखलको परिचय दिइसकेका थिए । त्यसपूर्वदेखि पनि लोक व्यवहारमा गीत-सङ्गीतले महìवपूर्ण स्थान ओगटेको थियो । विद्यापतिले मिथिलाको सङ्गीत-परम्परालाई विशेष फराकिलो बनाउन महìवपूर्ण टेवा पुर्याएका थिए । प्रायः त्यसैले जन्मदेखि मृत्युसम्मका यावत संस्कार एवं अवसरहरूलाई गीत-सङ्गीतमा आवद्ध गरेर राखिएको मिथिलामा विद्यापतीय सङ्गीतको आफ्नै विशिष्ट स्थान रहेको छ । चौधौँ Continue reading
~नेत्र तामाङ~
छिरिङ र ङिमा जुम्ल्याहा हुन् । दुबै गाउँकै विद्यालयको कक्षा ६ मा पढ्दैछन् । उनीहरु सँगै हिड्छन् । ङिमा अलि चकचके र सकसके छ । छिरिङ चलाख र धेरैको प्रिय छ । एकदिन दुबै गैरी पोखरीमा पौडी खेल्दै थिए । अरु साथीहरु पनि पोखरीमा पौडिदै थिए । जेठको महिना थियो । शनिबारको दिन । गर्मी भएको बेला पौडी खेल्ने गाउँको एउटै मात्र पोखरी थियो यो । पोखरीमा अग्लो छाँगो पनि थियो । छाँगोमा पाहा बस्थे ।
पौडी खेल्दाखेल्दै ङिमाले छाँगोको काँपतिरबाट एउटा पाहा पक्रेर ढुंगामा पछारे । ङिमाको त्यो व्यवहार देखेर छिरिङको आङ जिरिङग भयो । ङिमा भने दंग थिए । ‘आज भने ठुलै भेटियो,’ ङिमा खुसी भयो, ‘अब एकदुईओटा अर्को भेटे तरकारी पनि पुग्छ ।’ छिरिङलाई यस्तो काम मन पर्दैनथ्यो । तैपनि उसले मुख फोरिहाल्न भने सकेनन् । साँझ घर फर्कदाँ ङिमाको हातमा दुईतिर पाहा झुन्डिएका थिए । Continue reading
~अनिता भण्डारी पौडेल~
तियाली १
जनता भन्छन अब त गर न केहि काम
नेता भन्छन अहिले कमाउन देउन दाम
पहिला बेचिसक्छौ देशको अमूल्य ठाम
तियाली २ Continue reading
~जसराज किराँती~
हिमनदीहरू बोकेर मेरो शरीर बगिरहेछ
म हिमाल भइरहेछु
कहीँ म ढुङ्गाबाट ओर्लिएको हुँ
कहीँ म रूखबाट झरेको हुँ
अक्सर पग्लिएर/बगेर
पहाडकी केटीलाई जिस्क्याउँदै/जिस्किँदै हिँडिरहेको हुँ।
छिटको गुन्यू लगाएकी पहाडकी केटीलाई
म त्यस्तै हिमाल जन्माउन दिन्छु
त्यो हिमालसँग बोल्न सक्ने ओठ पनि हुनेछ Continue reading
~प्रेम राई परिक्षित~
मेरो कविता जस्तै
आज देश बोलेको भए
मेरो कविता जस्तै
आज देश बाँचेको भए
सायद, मेरो देश मेरो कविता जस्तै
आत्माबलका दुई खुट्टा टेकेर
स्वाभिमान उचाल्ने थियो
Continue reading
~Noriko Mizusaki~
I stayed in Nepal from October 15th to 26th,2003. The main purpose was to attend the Nepal – Japan exchange events planned mainly by Ms. Misuzu Fukuda and Mr. Hideo Kaneko. Luckily enough, I had had the happiness to join the poetic anthology, “Bouquet II” for both countries’ poets as well as translate some of them and check English on Japanese side in general. Of course, they did not forget a trekking to Himalaya area and visits to Katmandu, a capital of Nepal. To say a truth, I am working as an English teacher and some Continue reading
~रेनुका राई ‘स्मृति’~
सडक बीच चहाँरी चहाँरी
महलबीच हात पर्सादि जीउनु पर्ने
कुन जन्माको पाप उसलाई यहाँ
स्वेत महलका ढोका बीच दृष्टिन पुगि
कडा कठोर बचन त्यही भरी घन्किन्छ ।
उता गरि खाना नसकेको टुहुरो खाते रे ।
मलाई केही खाना देउ भोको प्रथम बाक्य Continue reading
~निर्मलमणि अधिकारी ‘आयोदधौम्य’~
हिजोपनि आजपनि भोली-पर्सीपनि
सधैंभरी तिमी मेरै; ऐले, पछिपनि
रातीपनि साँझपनि बिहानीमापनि Continue reading
~विनय कसजू~
चकचके मुसा र्सप नचाउने मानिसको घरभित्र पस्यो । त्यहाँ उसले बाँसका धेरै टोकरी देख्यो । सबै टोकरीमा बिर्को लागेको थियो ।
टोकरीभित्र के खाने कुरा छ भनी जान्न चकचके उत्सुक भयो । उसले एउटा टोकरीको विर्कोमा प्वाल पार्यो र भित्र पस्यो । Continue reading
~रुपिन्द्र प्रभावी ‘कटु’~
“सबैका छोराहरू कमाउने भए, हाम्रो त ……!” बुबा आज पनि कराइराख्नु भएको छ । पढेपछि जागिर खानेैपर्छ भन्ने मानसिकताबाट ग्रसित हुनुहुन्छ –मेरा आमाबुबा । हुन पनि हाम्रो पारिवारिक अवस्था जग्गाजमिन भए पनि दुःख गर्नुपर्ने नै छ ।
बुबाआमाको भरोसाकेन्द्र म नै छु । मलाई पढाउन–बढाउन धेरै दुःख गर्नु भएको छ उहाँहरूले । मैले प्रमाण–पत्र तह उत्तीर्ण गरिसकेको छु, तर वेरोजगार छु । त्यसो त म ‘पढ्नुको अन्तिम लक्ष्य जागिर खानुमात्र होइन’ भन्दै आएको छु । मेरो यही विचार मेरा अभिभावकलाई तीतो भएको छ । त्यसैले मलाई १६ वर्ष नाघेर प्रवेशिका उत्तीर्ण गरेपछि निरन्तर ‘लाहुरे’ हुन दवाव दिइरहनु हुन्थ्यो –उहाँहरू । अैले विविध बहानामा लाहुरे उमेर गुजारें ।अहिले ूनातक स्वअध्ययन गर्दैछु । उहाँहरु जागिर खान या विदेश जान कर गरिरहनुहुन्छ । Continue reading
~प्रभा पोखरेल ‘स्वेशा’~
र ऋषीमुनिहरुको आश्रम, वरीपरी ठुला–ठुला बृछ्यहरुले घेरेको, दायातीरबाट कतै छङछङ त कतै शान्त हुदै बगेको …कोशि, कोशिको किनार, डुङ्गामा वारीपारी तर्ने मानिशहरुको प्रतिछ्यारत माझिदाइहरु। अनि त्यै किनारमा ढुङ्गा बटुल्दै बालुवा थुपार्दै बालापनमा रमाइरहेका साना नानीबाबुहरु। कोशिको किनारबाट अलि पर लमतन्न पर्दै अलि उठेको ठेउके डाडा, ठेउके! यति हरियो रमाइलो डाडाको नाम ठेउके हुदै भएन, “हरियो डाडा“। हरियो डाडामुनिबाट कोशिको पानी सुटुक्क लिएर बनाइएको नहर। अाहा यो ठाउजति मनमोहक मैले कहाँ देख्छु कुन्नि मनमनै उनले सोचिन्। Continue reading
~राजेन्द्र तारकिणी~
यो समय नानीहरुको हो,
नखेल तिनका अगाडि खरानीको खेल ।
नबाल द्वेषको आगो
नछाप तिनका युनिफर्ममा रगतका नारा
नदेखाऊ धुजाधुजा झन्डाहरु
नअथ्र्याइदेऊ—
तिनका मस्तिष्कका करोड नसाजस्तै छन् Continue reading
~सुधा मिश्र~
नहि कहु चान हमरा दाग सँ कलंकित छै
दिय नहि मान हमरा दान सँ कलंकित छै
देख लिय मोन भरी जतेक देख सकी अँहा
दिव्य रुपक काँया परान सँ कलंकित छै Continue reading
~बर्तोल्त ब्रेख्त~
अनुवाद : जय कार्की
बिहानै झ्यालबाट बाहिर हेर्दाको दृश्य
फेरी भेटेको पुरानो किताब
उल्लासित मुहार
हिउँ, मौसमको परिवर्तन
अखबार
कुकुर
डाइलेक्टिक्स Continue reading
~शरद पौडेल~
देशकाे नयाँ नक्सा
माैसुफहरू यतिखेर
छापिरहेछन देशकाे नयाँ नक्सा
भूगाेलकाे नयाँ नक्सा,
लिम्पियाधुरा, कालापानी र लिपुलेक ।
तर मित्र,
मेरा लागि देशकाे नक्सा
माटाे त हाे,
तर माटाे मात्र हाेईन । Continue reading
~घनश्याम शर्मा पौड्याल~
मालिक ! हाजिर छ आज
तिम्रो अगाडि
तिम्रो धर्म र शास्त्रले
हजारौँ वर्षदेखि
रछानमा फ्याँकेको
यो अपवित्र अमानुष
तिम्रो आँखाको एक पापपात्र
एक जुठो टपरी । Continue reading
~मुना चौधरी~
पानोको स्तन निचोर्दा दूधको सिर्का छेदिलालको अनुहारमा प¥यो । पानो अर्धचेतको त्यो समयमा पुगेकी थिइन्, जुन समयमा उनले आफ्नो घर, परिवार र लोग्ने सबैलाई बिर्सेकी थिइन् । उनले सम्झिरहेकी थिइन्, केवल छेदिलालको स्पर्श र प्रेम । अर्धनग्न लेलही छेदिलालको स्पर्शले शिथिल भएकी थिइन् । पानोको स्तनबाट निस्केको दूधको सिर्का छेदिलालको अनुहारमा परेकाले बायाँ हातले अनुहार पुछ्दै उनले पुवार (पराल) मा हात पुछे । उनले पानोको छाती थुमथुम्यायो । छाती थुमथुम्याउँदा छातीको स्पन्दन हेरेर छेदिलालको जिउ सिरिङ भयो । छेदिलालको अनुहारमा परेको दूधको सिर्का उनले जिब्रोले थोरै चाटे । उनलाई दूध कस्तो–कस्तो लाग्यो । उनले मुख बिगार्दै पानोतिर हेरे । Continue reading
~पदम विश्वकर्मा~
म शुन्य, शुन्य सरी हराएँ,
यतै कतै हराएँ हुँला,
हावाहरुसँगै खेल्दै, बहकिँदै
धुलोहरुसँ गै टाँसिँदै गाँसिदै
घुमिरहेछु होला शुन्यतामा रमाउँदै ।
म शुन्य, यतै कतै हराएँ हुँला, Continue reading
~दीपकराज पाण्डे~
अँध्यारोले चपाइरहेछ
गाउँ, शहर, पहाड, तर्राई र सिंगै देश
अनि निलेको छ जून घाम पनि सुलुत्त !
यसरी चारैतिर अन्धमुष्टि अँध्यारोले
साम्राज्य फैलाएको बेला
कतै तिमी वनमै निभ्न लाग्यौ कि ?
कतै तिमी मनमै निभ्न लाग्यौ कि ? Continue reading
~कृष्ण सेन ‘इच्छुक’~
हाम्रा स्वरहरूमा प्रतिबन्ध लगाउँदै
हाम्रा ओठहरूमा ताल्चा झुन्ड्याउँदै
तिमी भन्छौ- गाउन त गाऊ
तर यो गीत नगाऊ
हामी भने त्यही गीत गाइरहन्छौँ ।
हाम्रा विचारमा प्रतिबन्ध लाउँदै Continue reading
~सुस्मिता नेपाल~
ऊ आकाश हुन खोज्यो
आकाशले उसलाई भन्यो
तिमी आकाश हुन नखोज
थाहा छ तिमीलाई –
म धर्तीमा फिजिन चाहन्छु
कालाकाला बादलले घेरिन्छु
बादलसँग संघर्षा गर्दै
हावाका हल्का खुट्टा टेकेर ओर्लिन्छु Continue reading
~कृष्ण गौतम~
विद्युतीय सञ्चार माध्यममा उत्तर आधुनिकताले चड्का प्रकटीकरण लिएको कुरा बोधगम्य हुँदै आएको छ । आजका पाठक, दर्शक एवं श्रोताहरू तिनै माध्यमबाट लोकसाहित्यलाई चिन्दै छन् । त्यसबाट मजा लिँदै छन्, त्यसको सन्देशलाई ग्रहण गर्दै छन् । गीत तथा सङ्गीतको विभिन्नरूपको जुन प्रचलन छ त्यसमा लोकगीतको पनि गणना हुन्छ । शास्त्रीय गीत, आधुनिक गीत, लोकगीत, पपगीत जस्ता विभिन्न प्रकारमा लोकगीतको समावेश स्वाभाविक छ । लोकगीत, लोकाख्यान, लोकनाटक, गाउँखाने कथा, उखान टुक्का, अड्को, पहेली लगायत लोकसाहित्यका विभिन्नरूपहरू विद्युतीय सञ्चार माध्यममा चढेर आफ्नो पहिचान दिँदै छन् । यान्त्रिक Continue reading
~हेमन्त श्रेष्ठ~
जेलिएर
जेरिको चक्रव्यूहमा
रुपान्तरित छ
डुपन
फुकाउनै कठिन
गाँठोहरुको
दस्ताबेज भएको छ
जाँदा जाँदैको बाटो Continue reading
~नारायण श्रेष्ठ~
म एउटा
प्रत्येक बिहान उदाउँदै साँझ ओइलिएर झर्ने घामको प्रतीक भएको छु !
सडकममा पोखिने धूवाँका अराजक पाईला टेकेर
गुमनाम बितेका दिनहरुको पदचाप केलाउने
समयको जबरजस्त साक्षी भएको छु !
नाघ्नुपर्ने पर्खाल र जित्नुपर्ने दूरीहरु छन् Continue reading
~टीका ‘भाइ’~
हिड्नेहरू हिड्छन, हिडिरहन्छन्
जीवन जोख्दै तराजुमा
कसले हेर्न सक्छ? -मान्छेको औसत वजन
मान्छेको औसत उचाई ,किन पो नापिबस्छ?
-कि कुनै ‘स्वेत-स्याम’ मगजको ढक Continue reading
~सुधीर छेत्री~
दन्दनी दावानलमा
जलिरहेछ माटो।
सॉंपले दंश बिछ्याएर नीलो हावामा
खैरे मरूभूमि अनुवाद गर्नचाहन्छ
अनि
बस्तीबाट निस्केका पराक्रमी रॉंकोहरू Continue reading
~प्रवीण राई जुमेली~
उद्घोषित हुन्छ अचानक नै एउटा पीडापूर्ण कारावासको समाप्ति
दुर्बल हात-खुट्टाहरु बेडीमुक्त हुन्छ अचानक नै
अचानक नै उघारिएको पनि हुन्छ फलामे ढोका
जहाँबाट देख्छु क्षितिजले छेकिएको
सानो टुक्रा आकाशलाई देख्छु निर्धक्क
जब कारागारको संघार बाहिर राख्छु पयरहरु अनि
कुन्नि कसले भनिरहेको हुन्छ पछाडिबाट
कि अब त्यहाँ स्वतन्त्र भएँ ‘रे Continue reading
~अजितकुमार धिमाल~
पासिमको टुप्पाता,
धिन्चिकिउ न्होतेङ
टिकिउ, टिकिउ पाखे…
हाइदोखे कालाउ …?
फाइसालाम होइ
ल्होसु दोखे ।
तर केलाइ
माल्होनाखे
बेला ल्होपाङ जिमन्हाखे Continue reading
