साहित्य सङ्ग्रहालय

~राजेश नतांश~

साँच्चै जिन्दगीका हरेकपलहरू कष्टप्रद हुँदारहेछन् । जीवनपथका हरेक खुड्किलाहरू अप्ठ्यारा हुँदारहेछन् । हिँड्न नजान्दा लखराएर लडिदो रहेछ । लडेर के हुन्छ ? त्यो त परिस्थितिले नै बताउँदो रहेछ जीवनका मोडहरूमा ।त्यतिखेरका मेरा सुनौला दिनहरू निकै रोमाञ्चकारी भएर बित्ने गर्दथे । अथवा भनौं ती दिनहरू मेरो स्मृतिपटलमा अझैसम्म ताजै छन् । प्रवेशिका परीक्षामा पास भएकैले होला मनमा हर्षका रंगीन बुट्टाहरू पलाउँदै गरेका थिए । नयाँ जोश, जाँगर अनि हर्षा साथ क्याम्पस भर्ना भएको थिएँ । सानैदेखि मेरो धोको व्यवस्थापन विषय लिएर पढ्ने थियो र सोही अनुरूप अध्ययनमा तल्लीन भएँ । नौलो उमंग अनि हर्षहरू मनमा उम्रेका थिए । नयाँ-नयाँ साथीहरूसँग चिनजानले गर्दाका हरेकपलहरू अविस्मरणीय भएर बाँचेका थिए मेरा मनमा । ‘कृतिका’सँगको परिचयपश्चात त झन् यो संसार साँच्चै रौनकमय भएको थियो । यी बादलहरू अनि हावाका झोंकाहरू मेरो खुशीमा समाहित भएर रोमाञ्चित बनाएको भान हुन्थ्यो मलाई त्यतिखेर । यसलाई मैले जीवनको नौलो अनुभूतिको रूपमा ग्रहण गरेको थिएँ ।

साँच्चै कृतिका निकै लजालु तथा मिजासिली थिई अनि सहयोगी पनि । उनको सुन्दरताको वर्णन गर्नका लागि उपयुक्त शब्दावलीहरू भेट्न मुश्किल पर्दथ्यो मलाई । एक निमेषको हेराईले नै म लठ्ठ परेको थिएँ वा भनौं एकै नजरको त्यो हेराईले नै म आफैंमा हराउन पुगेको थिएँ । यसअघि मैले त्यस्तो अनुभुति कहिल्यै गरेको थिइनँ । उनीसँग कसरी परिचय गर्ने – मेरो लागि निकै ठूलो चुनौती थियो । आफ्नो कक्षा कहाँ छ ? भनेर अल्मलिएकी उनीलाई कक्षा देखाउनु मेरो परिचयको बहाना बन्यो । मानौँ, त्यसदिनदेखि हाम्रो मित्रताको आँकुरा लागेको थियो ।

कतिखेर हाम्रो मित्रता प्रेममा परिणत भयो हामीले थाहा पाएनौं भनौं हामीलाई प्रेमस्तावको कुनै आवश्यकता परेन । आखिर दुई मनहरूको मिलन भएपछि के नै चाहिन्छ र ? हामी एकअर्कामा समाहित भएका थियौं । एकदिन नदेख्दा पनि यी नजरहरू बैचैन हुने गर्दथे । विना समय परेको निष्ठुरी झरीझैं उराठलाग्दो हुन्थ्थे पलहरू ।

अहिले म जिन्दगीलाई नजिकबाट नियालिरहेको छु र सोचिरहेको छु कसरी मेरो जीवन यति निस्सारलाग्दा विरासिला भए ? सायद मेरो व्यवहारले मलाई यति निराश बनाएको छ । यो अरबको मरूभूमिमय खाँडीको जिन्दगी ४५ डिग्री तापक्रममा भत्भती पाकेको जिन्दगी । मेरा पौरखी हात निर्जीवजस्ता भइसकेका छन् यतिखेर । न समयमा खान पाइन्छ न त सुत्न नै । यस्तो निस्सारपूर्ण मेरो जिन्दगीप्रति अहिले आफैँलाई घीन लागेर आएको छ । हामी युवाहरूले गरेका यतिका मेहनतहरू आफ्नै जन्मथलो नेपालमा गर्न सकेको भए कति विकसित हुन्थ्यो हाम्रो नेपाल । कति भौतिक संरचनाहरू निर्माण गर्थे होलान् यी पौरखी हातहरूले । आज निकै प्रायश्चित गर्दैछु मैले चालेका पाइलाहरूको । यहाँ प्रत्येक निमूखा अनुहारका आ-आफ्नै कथाव्यथा छन् जसलाई सुन्नुबाहेक अरू विकल्प छैन ।

साँच्चै आमा विमारी नभएको भएँ म यसरी यो खाँडीमय संसारमा भासिने थिइन होला । नचाहँदानचाहँदै यिनीहरूको शोषणमा पर्ने थिइन होला । भर्खर १२ कक्षामा पढ्दै गरेको थिएँ म । फुर्सदका समयमा घर खर्च र्टार्न सानातिना कामहरू गर्दै थिए । कृतिका र मैले कति सपनाहरू सजाएका थियौँ । हामी दुई मिली सजाएका कल्पित सपनाहरू मिलेर पूरा गर्नु थियो हामीले । अचानक आमा काम गर्न नसकेर थला परेको दिन ममा ठूलो बज्रपात नै भयो । छदाखाँदाको पढाई, जागिर अनि अधुरा सपनाहरूलाई ताल्चा लगाउँदै श्रमका लागि भौतारिनु पर्यो मैले । ममा ठूलो जिम्मेबारी थोपरिएको थियो । जसरी भएपनि मेरा आश्रति परिवारका लागि साहारा बन्नुपर्ने पर्ने थियो । मेरा इच्छा, चाहना अनि आवश्यकताहरूलाई पाखा लगाउँदै परिवारको गर्जो टार्नका लागि खाडीको तातो हावा खान पीडादायी कुण्डमा होमिनुपरेको थियो ।

हिजो मात्र घरबाट टेलिफोन आएको थियो । आमा अचानक स्वर्गेबास हुनुभएछ । त्यो खबरले ममा वेचैनको सुनामी नै ल्यायो । पैसा कमाएर आमाको उपचार गरौँला, यहाँ आउँदा लिएका ऋणहरू चुक्ता गरौंला अनि आरामसँग नेपालमै बसी पौरख गरौँला भन्ने मेरा सपनाहरू सबै चकनाचुर भए । घण्टौंसम्म रोएँ म । त्यसरी रूनुको कुनै अर्थ थिएन । आखिर रोएर आमा फर्किने पनि त हैन । भावनाहीन र संवेदनाहीन विरानो सहरमा रूनुको कुनै अर्थ थिएन । यहाँ आँसुको कुनै मूल्य थिएन । आफूले आफैँलाई सम्हालेँ । अनायासै मैले परिस्थितिसँग सम्झौता गर्नुपर्यो ।

अहिले बहिनी घरमा एक्लै छे । विचरीलाई कति पीडा परेको होला यतिखेर । एक्लै भए भन्दै होली । अनि मेरी प्राणप्यारी यतिखेर मेरै प्रतिक्षामा दिन गन्दै होलिन् । मेरो सम्पूर्ण समवेदनाहरूलाई आफ्नै ठानी बिचरी मेरी कृतिकाले र मेरो घरको सम्पूर्ण व्यवहार थामिदिएकी छिन् । प्रिया, तिम्रो ‘विलम्ब’ चाँडै आउँदैछ तिमीलाई बादलपारिको देशबाट भेट्नलाई । अनायास मेरा ओठबाट यी शब्दहरू निस्कन्छन् ।

(श्रोत:- अन्तर्जाल अर्थात internet)

~राजेश नतांश~

अनायासै, मध्यरातमा एक्कासि म ब्यूझिएँ। सानो मैनबत्तिको धिपधिप गर्ने प्रकाशमा म केही लेख्न खोज्दै थिएँ। वातावरण सुनसान थियो। दिमागमा एकआपसमा पात्रहरू तयार भएर बसिरहेका थिए। बस् त्यसलाई कापीमा उतार्नुपर्ने थियो। छिमेकमा दुई बुढाबुढी एकआपसमा घर–सल्लाह गर्दै थिए। उनीहरूको प्रष्ट संवाद सोझै मेरो कानमा तरङ्गित भईरहेको थियो। उता उर्मि भने चाहिँ आफ्नो तन्द्रालाई अँगाल्न सकेकी थिइन। कसरी पाओस् त सुत्न। दिनभरि चर्किलो घाममा लेभरकाम गिट्टी, ढुङ्गा, इट्टा बोक्नुपर्ने बाध्यता त्यही माथि श्वासको बिमारी। उनको छोरो ‘संकल्प’ पनि बेस्सरी रूँदै थियो। उर्मि खोक्दै फुल्याउँदै थिई। त्यसलाई के भएको थियो कुन्नी थाहा थिएन।

मध्यरात। आकाशमा जुन ताराहरू लागिरहेका छन्। उज्यालो हुन लागेको हुन लागेको भाना भईरहेको थियो। चकमन्न त्यस समयमा एउटा आवाजले मलाई ब्युँझाएको थियो। गाउँमा कतै कहालीलाग्दो किसिमले कुकुर रोइरहेको थियो। त्यो कुन वेदनामा रोइरहेको थियो स्पष्ट थिएन। यसअघि मैले यसरी कुकुर रोएको कहिल्यै सुनेको थिइन।

रातको ठूलो घम्साघम्सीपछि विहानीको सूर्यको किरण मेरो ओछ्यानसम्म आइपुग्यो। उठ्न मन लागेको थिएन मलाई। त्यैपनि दैनिक कर्मकाण्डका लागि म उठेँ। बाहिर निक्कै हल्ला–खल्ला थियो। धेरै मान्छेहरू जम्मा भएका थिए, उर्मिको आँगनमा। कोही, “विचरी” अनि कोही चाहिँ, “अब यो कसरी बाँच्छ होला।” भन्दै थिए। मलाई के भएको हो भनि ठम्याउन मुश्किल पर्यो।

अचम्म! उर्मिलाई सेतो कपडाले बेरेर सुताइएको थियो। संकल्प,“आमा! आमा!!” भनेर उठाउन प्रयासरत थियो। तर त्यो कोमल आवाज उर्मिले सुनेकी थिइन। यस्तो उल्लासपूर्ण दृश्य देखेर म मलिन भएँ। अनायासै मेरा आँखाहरू रसाउन थाले। मैले आफूलाई रोक्नै सकिनँ। मैले उनको पीडादायक अतीतहरूलाई सम्झेँ।

कति दुःखी र मेहनती थिई उर्मि। कति सपनाहरू उनले मसँग सजाएकी थिई। उनलाई मेरो खाँचो थियो। उनको जीवनमा दुःख शिवाय अरू केही थिएन्। बिचरी! विहान सखारै उठ्थी। घर–कसेर लगाउँथी। हरेक सर्जाम गरेर बिहानीको खाजा तयार गर्थि। त्यही खाजाको भरमा दिनभर दुःखसँग लड्थी उर्मि। आफ्नो गर्जो भर्न दिनहुँ आफूभन्दा अजङ्गको भारी बोक्नुपर्ने बाध्यता थियो उनमा। सधैंजसो बिमारी परिरहन्थी ऊ। लाऊ–लाऊ, खाऊ–खाऊ भन्ने समयमा उनले जस्तो दुःख अरू कसैले गरेको थिएन।

ख्याउटी, पातली, दुब्ली उर्मि दिनभरिको कष्टप्रद क्षणलाई परास्त गरेर जब घर फर्किन्थी ऊ। म सधैँजसो पढिरहेको देखेर, आफ्नो सम्पूर्ण दुःख बिसाउँदै भन्ने गर्थि,“राजेश मैले पैसा जम्मा गरिसक्या छु, अब त संकल्पको स्कूल हाल्ने बेला पनि भयो होला, यसलाई नि पढ्न सिका हैं। के गर्नु! म भ्याउँदिन्। दिनभरिको कामले गलेर निद्रा लागिहाल्छ।”

लोग्ने भनाउँदो बुद्धिमान उर्मिलाई दोबाटो छाडेर कहाँ गएको थियो पत्तो थिएन। अनेकन वाचा–कसमहरू खाएर जालमा पारेको थियो त्यसले उर्मिलाई। रोमियो–जुलियट, लैला–मजनु, हिर–राँझा, सिरी–फरहद, मुना–मदन, शाहजहाँ–मुमताजजस्ताको आदर्श प्रेमलाई छविकरण गर्दै सँगै मर्ने, सँगै बाँच्ने कसम खाएको थियो उसले तर ति वाचा–कसमहरूलाई बिर्सिएर अदृश्य भएको थियो ऊ।

बिचरी उर्मिले आफ्नो लोग्नेलाई नखोजेको पनि होइन। थाना, अड्डा, प्रहरी, प्रशासन आदि सबैमा चहारेकी थिई उसले तर अफसोच भेट्न सकिन आफ्नो बुद्धिमानलाई।

उसले आफूभन्दा बढी माया गरेकी थिई बुद्धिमानलाई। उसको प्रेमका खातिर उर्मिले आफ्ना आमाबुवा, नातागोता, पढाई, मित्रजन सम्पूर्ण कुराहरूलाई त्यागेकी थिई तर अफसोच सम्पूर्ण कुराको त्याग गर्ने उर्मिलाई बुद्धिमानले विनाकारण नै त्यागेको थियो। तर महान छिन् उर्मि, यस्तो छलि संसारलाई चुनौती दिदैँ अन्ततः उनले आफ्नो नासोलाई जन्म दिने नै वाचा गरि।

“राजेश दादा! आमालाई के भो? किन आँगनमा सुत्नु भो?” यस्तो अबोध प्रश्नले म आफैँमा भस्किएँ। मैले त्यस बालकलाई कसरी ‘तेरो आमा मरि’ भनुँ। म कसरी ‘तेरो आमाले तलाई यो संसारबाट एक्लै छोडे गई’ भनुँ। म नाजवाफ भएँ। ऊ सधैँ मेरो घरमा आउथ्यो र अक्सर भन्ने गर्दथ्यो,“दादा म पनि थुलो भएर, तपाइ दस्तै कम्पुतर चलाउँछु, धेरै पध्छु र आमालाई पाल्छु।” म उसको यस्तो सपना देखेर म उसप्रति गर्भान्वित भएको थिएँ। किनकी उसको त्यो सपनामा आफ्नो आमालाई छुट्टाएको थिएन्, उसले आफ्नो आमाको दुःख देखेको थियो। तर आज ति सपनाहरू सबै चकनाचूर भएँ। खहरेमा आएको बाढीको भेलझँै उसका ती सपनाहरू भताभुङ्ग पारेर लगेको थियो। उर्मिले उसलाई टुहुरो बनाएर गएकी थिई। उसको सपनालाई तोडेर गएकी थिई।

(श्रोत:- अन्तर्जाल अर्थात internet)

~राजेश नतांश~

चिसो हावा आफ्नै गतिमा प्रवाहित भइरहेको छ । सडकहरू सुनसान छन् । सडक छेऊका हाइपावरका सडक बत्तीहरूले सडक उज्यालो पारेका छन् । सडक बत्तीहरूमा पुतलीहरू झुम्मिरहेका छन् । लाग्छ त्यहाँ एक प्रकारको मोहनी मन्त्र लगाइएको होस् र त्यो तेजिलो प्रकाशमा त्यो तातो रापमा आफ्नो आहुति दिँदै छन तिनीहरू । आफ्नो प्राण पखेरु कतिखेर सिद्धिने हो अन्जान छन् उनीहरू । यस्तै दृश्यमा अनायासै म हराउन पुग्छु । चिसो हावाले मलाई र्स्पर्श गर्छ । शरीरमा चिसा तरङ्गहरू फैलिन्छन् । मलाई एक प्रकारको आनन्दको महसुस हुन्छ ।

मलाई आज घर जान मन लागेको छैन । मेरा पाइलाहरू चल्न चाहँदैनन् । सडक सुनसान छ । एकाध मान्छेहरू आफ्नो गन्तव्य पथमा लम्कदैछन् । आसपासका पसलहरू बन्द हुने तरखरमा छन् । यस्तै वातावरण आज मलाई प्यारो लागिरहेको छ । हजारौंको भागदौड, दौडधुप र तिखो कर्कस ध्वनीले अस्तव्यस्त हुने सडक, यतिखेर शान्त छ । अनायासै आज म यो सडकलाई नियालिरहको छु । जीवनको ४० औं बसन्त पार गरीसक्दा आजसम्म पनि मैले यस्तो अनुभव गरेको थिइन । मेरा जीवनका विम्बहरूले मलाई घेर्छन् ।

जीवनको अर्थपूर्ण यात्रा मैले यै सडकबाट गरेको थिएँ । म यो सडकको गल्ली-गल्ली हिँडेको छु । मैले प्रत्येक पल यही सडकमा बिताएको छु । मैले कैयौँ ऋतुहरू यही सडकमा फेरेको छु । आज मलाई यही सडक प्यारो लागिरहेछ । मलाई अतीतका पलहरू सम्झदाँ भयावह लाग्छ । अनि आफैँ झस्कन पुग्छु, तर्सन पुग्छु ।

“एक्लै हो दाइ ?”

म एक्कासि झस्कन्छु । अन्दाजी २०/२५ वर्षी जस्ती देखिने प्रौढ युवती मेरो नजिक आईपुग्छे । छोटो मिनीर्स्कर्ट र टिर्सटमा सजिएकी अनि यौवनले भरिपूर्ण भएकी ऊ वाचाल छे । अनकन्टार जस्तो लाग्ने यो मध्यरातमा मेरो नजिक आइपुग्दा म छक्क पर्छु ।

“अँ ! बैनी एकैछिन चौतारीमा बसेर आराम गरेको ।”

“कहाँबाट आउनु भा’को ? जाऊ हिँड्नुहोस् मेरो गेष्ट हाउसमा । आज मलाई सेवा गर्ने मौका दिनुहोस् ?”

“घर नजिकै छ । तर मैले तिमीले भनेको कुरा बुझिन ?”

“बुझी-बुझी कस्तो बुझ पचाएको ! (छेऊमा टाँसिएर बस्छे ।) मात्र पान सय हो क्या ! रातभर फूल्ली स्याटिस्फाई गराउछु !”

“ओ ! बैनी तिम्ले मलाई गलत बुझयौं । तिम्ले सोचेजस्तो मान्छे म होइन । म बिवाहित हुँ ।”

“बिहे गरे बाल भयो र ! हिँड्नु न ‘डिस्काउन्ट’ गरिदिन्छु क्या ।”

“‘एक्सट्रेम्ली सरी बैनी’ तिमीलाई चाहिँएको भएँ । यो ५ सय लैजाउँ ।”

हत्तपत्त पैसा हातबाट लिँदै ऊ आफ्नो बाटो लाग्छे । म घोत्लिन पुग्छु, आफ्नै संसारमा । साँच्चै जीवनपथका हरेका बाटोहरू थुनिँदा मान्छे लाचार बन्दो रै’छ । परिस्थितिसँग मान्छे हार्दो रहेछ । अनि बाँच्नकै लागि जत्रो ठूलो खतरा पनि मोल्न पछि पदैन मान्छे । आजकल समय बद्लियो, मान्छे प्रतिस्पर्धी भए भनिन्छ । आखिर जीउने आधार नै नभए के प्रतिस्पर्धाको कुरा !, के इज्जतको कुरा ! अनि के अस्मिताको कुरा ! बाँच्नकै लागि मान्छे जीवनको दाउपेज लगाउँदो रहेछ । मेरा स्मृतिपटलमा यही कुराहरू आउँछन् ।

“सर ! २० रुपैयाँ दिनु न !!”

अन्दाजी १५/१६ वर्षो जस्तो देखिने केटो मेरो अगाडि आइपुग्छ । थोत्रो र महिँलो लगाएको जस्तो देखिने ऊ । आफ्नो हात पसारेर मलाई केही माग्दैछ । म त्यस केटामा हराउन पुग्छु । मेरो ध्यान उसप्रति आकृष्ट हुन्छ ।

“किन चाहियो तिमीलाई २० रुपैयाँ, अनि तिमी को हौ ?”

“हजुर ! म बर्खे । त्यो टेम्पुमा काम गर्छु आज बन्दले टेम्पु चलेन । केही खा’को छुइन । तपाईलाई धन्य हुन्छ सर ! आज मेरो पेट भरिदिनुहोस् !!”

म आफैँमा हराउन पुग्छु । मेरा विगतका दिनहरू मेरो स्मृतिपटलमा द्रविभूत हुनपुग्छन् । आजको समाज निकै पराआश्रति भएछ । मान्छै परजीवि बन्दै गएको छ । मान्छे आफ्नो पौरखलाई विश्वास गर्दैन । अनि ‘सर्टकर्ट’मा मान्छे उपलब्धि हासिल गर्न खोज्छ । विगतका मेरा दुःख, वेदनाहरूलाई त्यस केटासँग तुलना गर्न खोज्छु । आकाश जमिनको फरक पाउँछु ।

अनायासै, चिसो हावाले मलाई फेरि एकचोटी स्पर्श गर्छ । म पहिलेकै अवस्थामा आइपुग्छु सडकहरू अब मानवविहीन भइसकेका छन् । सडक बत्तीहरू पनि मलाई मधुरो लाग्छ । एक्कासि मानसिक सन्तुलन गुमाए जस्तो देखिने मान्छे मेरो नजिक आइपुग्छ । आफूसँग भएको चिउरा चपाउन थाल्छ । स्तब्ध छ ऊ । मलाई बोलाउँदैन । आफैँमा पूर्ण छ ऊ । ऊ के गर्छ म अड्कल काट्न सक्दिनँ । ऊ आफ्नै धुनमा मस्त छ ।

म आफ्नो ल्यापटपमा ‘मेल’ चेक गर्न हतारिन्छु । इन्टरनेटको गतिले मलाई निन्द्रा लगाउँछ । भारतमा हुन गइरहेको गरिबी निवारणसम्बन्धी कार्यशाला गोष्ठिमा मलाई वक्ताको रुपमा आमन्त्रण गरिएको रहेछ । यथासक्य चाँडो मैले आफ्नो विचार प्रेषित गर्नुपर्ने रै’छ ।

‘सयौं थुङ्गा फूलका….नेपाली….’ अनायासै मेरो मोबाइल बज्छ । श्रीमतीको फोन आएको रैछ । कानका श्रीमतीको स्वर गुन्जिन पुग्छ -”हैन यतिखेरसम्म कहाँ हराएको ? आज छोरीको बर्थ-डे होइन ? छोरी पर्खिरहेकी छे । झट्ट आउनु यहाँ !”

(श्रोत:- अन्तर्जाल अर्थात internet)