साहित्य सङ्ग्रहालय

~बुद्धिसागर~

तीखो धुवाँलाई चिर्दै म भित्र पसेको थिएँ ।

खासामेड धुवाँग्रस्त रेडियोमा हिमेशभाइ चिच्चाइरहेका थिए— एक हसिना थी । एक दिवाना था । दिवाना अर्थात् पे्रमी । क्रेजी । त्यही भट्टीको भित्रपट्टि पश्चिम कुनामा एक्लो-एक्लो-एक्लो । सोझै नाकअगाडि छ्याङको गिलासले उसको स्पर्श खोजिरहेको थियो । मन तातो । म छेउतिरको, चिल्लोपनमा माखा भुन्भुनाइरहेको टेबुलछेउको कुर्सीमा थचारिएँ । जंगल रङको टाटेपाटे मोटो ज्याकेटमा कछुवाझैं टाउको निकालिरहेको उसले हेर्‍यो ।

मुसुक्क हाँस्यो । हाँसिदिँदा पैसा त दिनुपर्दैन नि ! फोकटको हाँसो मैले फिर्ता गरिदिएँ । स-साना कुरामा सहरमा भावुक भइदिनु, मानसिक स्वास्थ्यका लागि हानिकारक छ । दिमागको किड्नी हुने भए, उहिल्यै फेल भइसक्थ्यो ।

प्रायः हुन्छ के भने, एउटी सानी केटी हातमा कपडाको टालो बोकेर बोसो लिपिएझैं चिल्लो टेबुल पुछ्न आइपुग्छे । आज पनि आई । गोलो अनुहार, तर भित्रसम्म धस्सिएका गाला । को हो ? कहाँबाट आएकी हो ?

‘के ल्याऊँ ?’ गम्भीर र आत्मविश्वास भरिएको आवाजमा उसले सोधी ।

मुला जाडो ! निहुँ खोजिरहेको छ । नाकका पोरापोराबाट बगिरहेको छ । एक प्रश्न- के छ हालखबर ?सयौँ उत्तर, ‘सर्दीले खत्तम छु, यार !’ यी सयौँमा एक आवाज, हक मेरो पनि पक्कै छ । म आयुर्वेदको विद्यार्थी पनि होइनँ । त्यस्ता किताब पढ्ने सौभाग्य पनि प्राप्त छैन । आफ्नै अड्कलमा भनेँ, ‘तोङ्बा र भटमास-चिउरा ।’

ज्यान, तातो त पक्कै होला नि !

हाँसझैं मध्यम गतिमा त्यो फुच्ची त्यतातिर सोझिई, जता त्यान्द्रात्यान्द्रा राँगा भट्टीमाथि झुन्डिएका थिए— अंगारझैं काला । सानो बालकझैं पिठ्युँको झोला झिकेँ । महाश्वेतादेवीको किताब ‘जंगल के दावेदार’ को पहिलो अनुच्छेद पढ्दै थिएँ, बिरसा मुन्डा ने… अचानक, एकान्तमा एक टुक्रा आवाजले हमला गर्‍यो, ‘भाइ… इस्टुडेन्ट हो ?’

‘अँ,’ मैले स्विकारेँ । तर, कलेज नगएको त युग भयो । त्यै पनि ।

हुन्च ।’ नबस् भने पनि म छोड्नेवाला त थिइनँ ।

म साँघुरा टेबुलमा यताउता ठोक्किँदै त्यस टेबुलसम्म पुगेँ । देश-देशका सिमानामा नेपोलियन ठोक्किएजस्तो । तोङ्बामा तातोपानी बाफिइरहेको थियो । टिप्स छ : तोङ्बामा तातोपानी पाँच मिनेटसम्म त्यत्तिकै छाडिदिनू । त्यसपछि, पो स्वाद आउँछ नि यार !

अगाडिको उसले एक घुट्को छ्याङ घाँटीबाट तल ठेलेपछि, धुवाँ पत्र-पत्र जमेको सिलिङ नियाल्यो । मैले कालोपातो भरिएको उसको अनुहार नियालेँ । छ्याङको गिलास र जग नियालेँ । हरियो जगको मैलिएको सतहमा एउटा कमिला माथि उक्लिरहेको थियो । माथि पुगेर तल हाम फाल्यो भने छ्याङ-समुद्रमा त्यसले प्राणत्याग गर्छ । मैले चोरऔँलाको नङले बिस्तारै कमिलाको ढाडमा हिर्काइदिएँ । आवाजहीन कमिला पछारियो । उसले थाहा पायो र मलाई घुर्‍यो ।

झ्यार्र मैले चुरोटको टुप्पामा सल्किएको काँटी झोसिदिएँ । एक सर्को तान्दै बट्टा ऊतिर तेस्र्याएँ ।

’’भयो… एउटैले हुन्च ।’ उसले मितव्ययिता देखायो ।

मैले दोस्रो सर्को तानेँ र धुवाँ उड्दै गरेको चुरोट ऊतिर बढाएँ । लियो । सर्को तान्यो । मैले तोङ्बाको टर्रो एक घुट्को पिएपछि, उसले मलाई सोध्यो, ‘काँ बस्नुहुन्छ ?’

‘ए… म पनि यही छेउमा त हो नि !’ पत्रिकामा लेख्न थालेपछि म अलिकति प्रश्न गर्नसक्ने भएको छु । मुड हेरेर ।

सोधेँ, ‘आफ्नै घर हो कि भाडामा ?’

घर ? छि ! उसले भन्यो, ‘भाडामा ।’

‘आमा र म ।’ उसले एक घुट्को छ्याङ पियो र ज्याकेटको बाउलाले चिसा ओठ पुछ्यो, ‘अंकलको घर हो । भाडा कमै छ नि !’

‘पार्किङमा’ उसले आफ्नो कामको बनोट बुझायो, ‘पार्किङका लागि जति गाडी र बाइक आउँछन् नि… ती सबैसँग पैसा उठाउनुपर्छ ।’

‘दिनमा कति कमाइ हुन्छ त ?’

‘कहिले सत्तरी-असी रुपैयाँ हुन्च’ हाँस्यो, ‘कहिले त तीन सयसम्म पुग्छ ।’

केही राजनीति । केही बजारीकरण । केही काठमान्डूको जाम । केही बढ्दो तरकारीको मूल्यदेखि प्रचण्डका जुँगा किन त्यस्ता बाक्ला छन् ? सम्म गफ फनफनी रिँगेपछि, उसलाई सोधेँ, ‘बिहे किन नगर्‍या ?’

‘पाए पो गर्नी ?’ ऊ हाँस्यो, ‘तर, दाइ… बत्तीस नपुगी त बिहे गर्नुहुन्न है !’

लौ त । भाइबाट दाइमा म प्रमोसन भइसकेको थिएँ । अब मेरो अर्को अर्डर— बफचिल्ली आइपुग्यो । बाफसहितको । लिऊँ न, मैले इसारा गरेँ । उसले एक पिस लियो । र, आत्मीयता भरिएको आजावमा सुनायो, ‘दाइ… साथी त सबै स्वार्थी हुँदा रै’छन् है !’

कुन्नि ?

घट्टेकुलावरिपरिका फाँटमा फुटबल खेल्दाखेल्दै म हुर्किएको हुँ । दाइ ! म त काठमान्डूकै हुँ नि ! बा स्थानीय मन्त्रालयमा काम गर्थे । छ नि दाइ, त्यो के र एउटा पद हुन्छ नि…

‘त्योभन्दा मुन्तिरको क्या ।’

बाले ट्युसन पढाउने दुईजना टिचर राखिदिएका थिए । पढे पो ! ज्वाइन्ट पो लाउन थालियो । पढेर के हुन्छ ? एक ज्वाइन्ट लगायो, झमझम । च्वाँकच्वाँक केटीले पनि लाउँथे, तर फुटेको आँखाले हेरिएन । पढाइ छुट्यो नि ! बाउले क्या कमाउँथे । छ नि, पैँतीसवटा त टेम्पो थिए । उही विक्रम टेम्पो क्या… !

बाउ मरे । टेम्पोका अर्को पार्टनरले सबै खाइदियो नि ! क्या दुख्ख लाग्छ, दाइ ! साथी पनि काँ-काँ पुगिसके । एउटा त यै मैतीदेवी पनि आउँछ, ट्राफिकको इनेस्पेक्टर छ, तर चिन्दैन नि दाइ मलाई । सब साथी ठूला भए नि ! सबै स्वार्थी । हुन त म जस्तोसित संगत किन गर्दा हुन्…

‘अनि प्रेमिका ?’

ह्या ! दाइ पनि… एउटी थिई नि । डिल्लीबजारमा । क्या… ब्लफकल दिन्थेँ नि । मेरो झ्यालबाट उसको कोठा देखिन्थ्यो । गफ पनि क्या दिन्थी । एकदिन फोनमा भन्देँ, भेट्न आऊ न त…सोधी- कता आऊँ ?डिल्लीबजार पीपलबोटमा बोलाएँ । हिहिहि… त्यो छ नि त्यति नजिक… पनि ट्याक्सी पो चढेर आई । मैले सबै लुकेर हेरिरहेको थिएँ । ट्याक्सी रोकी । बाहिर निस्किएर हेरी । क्या दामी रैछ । तर, म कुरा गर्न जानै सकिनँ…किन नि ?लाज पो लाग्यो । ऊ डिल्लीबजार विजयस्मारक हुँदै फेरि फर्की । साँझ मैले फोन गरेर भनिदिएँ- सरी है… तिमीलाई भेट्न लाज लाग्यो ।

एकदिन ज्वाइन्टको सुरमा उसकै कोठामा पुगेँ । घरमा कोइ रै’नछ । भन्न त के भन्नू ? तर… सबैथोक भयो नि दाइ ! त्यसका बाउ नेपाली, आमा इन्डियन रै’छन् । अनि ?एकदिन टिल्ल परेर उसको बर्थ डे गिफ्ट दिन गएको थिएँ नि । उसको बाउले क्या निहुँ खोज्यो । म घर फर्किएँ ।

क्या झोक चल्यो । मैले पनि झोकमा गएर उसको घरको झ्यालका सबै सिसा फोरिदिएँ । हिहिहि… उसको बाउ क्या डराएको । तीन दिनपछि फेरि गएँ नि… क्या र्‍याक भो भने नि…. हिहिहि डेरै सरेछन्…

त्यसपछि, अर्कीसँग पर्‍यो नि, दाइ… रातोपुलमा बस्थी । गाउँबाट आएकी हो कि क्या हो… किस नै गर्न नजान्ने…

‘मानिहाल्छु नि !’

‘चुरोट र रक्सी छाड ।’

अनि दाइ… मैले ज्वाइन्ट र रक्सी छाडिदिएँ । एक दिन त उसैले मलाई छाडिदिई । भनी, ‘तिम्रा आँखा अझै राता छन् ।’

‘अहँ…!’

नलिनुस् के दाइ ! र्‍याक हुन्छ नि । अब त ज्वाइन्ट तान्ने साथी पनि छैनन् । सबै ठूला भए नि ! पैसा टन्नै कमाएका छन् । अनि दाइ… पार्किङमा कत्राकत्रा गाडी चढेर आउँछन् । तर, ठिसहरू दस रुपैयाँमा कचकच गर्छन् । त्यत्रो पैसा कसरी कमाउँछन् दाइ ?

कुन्नि ?

सबै कालो धन्दा गर्छन् कि क्या हो ?

राम्रो काम गरेर त त्यत्रो पैसा कसरी कमाइन्छ र, होइन दाइ ! म त त्यस्तो नगर्ने । पार्किङमा के, गाडीभित्र पैसा भरिएको सुटकेस छाडेर त्यसै हिँडिदिन्छन् । सुटकेस लिएर भागे कसले समात्ने ? त्यस्तो गर्नु हुन्न दाइ…! के गर्नु हुन्छ र ?

गर्दिनँ नि दाइ… गर्ने भए त टन्न कमाइसक्थेँ नि ।

उसले आफ्नो गिलास हेर्‍यो । छ्याङ सक्किएको थियो । गिलास उल्टो पारे, पन्ध्र थोपा त झर्दो हो । उसको गफमा मैले तीनपल्ट तोङ्बामा पानी थपिसकेको थिएँ । चुरोट सात-आठ खिल्ली । उसले गोजीबाट कच्याककुचुक परेका बीस र दसका नोट मुठीभरि झिक्यो । टेबुलमुन्तिर मैले नदेख्ने गरी गन्यो । र, सिलिङतिर हेर्दै हिसाब गर्‍यो ।

‘ए… !’ फिस्स हाँस्यो ।

जुरुक्क उठेर अर्को कोठामा गयो । धुलो भरिएका गोडा कुर्कुच्चा पातलिएका चप्पलभित्र ङच्िच थिए । ऊ फर्किएर आयो । हरियो जगमा छ्याङ भरिएको थियो । बाहिरसम्म छल्किरहेको सेतो छ्याङ ।

‘नपढेर ठूलो गल्ती गरेँ नि दाइ…!’ उसको अनुहारमा भावुकता भरियो, ‘पढेको भए त यस्तो भइँदैनथ्यो ।’ उसले आफ्ना बा सम्झियो । जसले टिउसनका लागि दुईजना टिचर राखिदिएका थिए । पैसा र अभाव भागेकी आमा सम्झ्यो र ती साथी जसले उसको फोन पनि रिसिभ गर्दैनन् ।

‘दाइसँग भेटेर मन हलुको भयो ।’ मेरो चुरोटको बट्टाबाट एक खिल्ली चुरोट तान्यो र झ्वार्र सल्कायो ।

‘मलाई पनि खुसी लाग्यो,’ मैले पनि औपचारिक भाषा बोलिदिएँ, ‘तपाईंको कथा सुन्न पाएँ ।’

‘ए हे !’ उसले केही सम्झियो र भन्यो, ‘दाइको नाम केरे ?’

मैले आफ्नो कार्ड दिएँ । उसले एकछिन घोरिएर हेर्‍यो । ओठ चलाउँदै इमेल एडे्रससम्म पढ्यो । ‘अनि तपाईंको नाम के नि ?’

‘भगवान् ।’ कार्डमै घोप्टिएर उसले भन्यो ।

चिसा भगवान्का बीचमा सास फेरिरहेको अर्को भगवान् ? म फिस्स हाँसेँ । अब ढोकाका कापकापबाट रातभित्र छिरिरहेको थियो । र, मैले उठ्दै भनेँ, ‘म गएँ है !’

‘हुन्छ ।’ आवाजसँगै म व्यस्त मैतीदेवीचोकमा पुगिसकेको थिएँ ।

~बुद्धिसागर~

०५५ भदौको दोस्रो हप्ता । बिहान नौ बजे । मैले २९ नम्बरको गोल्डस्टार जुत्ता गोडामा बाधें । मान्म बजार फन्का लगाएँ । जुत्ता टपक्क टाँसिएका थिए । पाइताला रापिला भए । म जुत्ता छान्न कहिल्यै जान्दिनँ । कि त ठूला छान्छु, कि साना । पछिसम्म थुकथुक भइरहन्छ । ‘अलिअलि टाइट छ । हिँडेपछि खुकुलो भइहाल्ला,’ यस्तो सोच्नु सबभन्दा ठूलो गल्ती थियो । Continue reading →

~बुद्धिसागर~

करिब एकवर्ष अघि जन्डिसले ग्रस्त एकजना मित्रले पुरानो बानेश्वरको आफ्नो घुर्मेलो डेरामा बोलाएर मलाई भनेका थिए, ‘कविजी, अब बिहे गरौं।’
म हाँसेँ।
‘बिहे नगरेर नै मलाई जन्डिस भएको हो।’
म झन् हाँसेँ।
‘हेर्नुस्,’ उनी भावुक पनि भए, ‘खाना राम्ररी खान पाएको भए, जन्डिस हुन्थ्यो? जे पायो त्यही खाइयो, अहिले यस्तो भो। बिहे गरेका भए, कम्तीमा रद्दी खानाबाट त जोगिइन्थ्यो।’
‘अब आफैलाई धान्न गाह्रो छ,’ म उनको बेडछेउ टुसुक्क बसेँ, ‘ब्या गर्‍यो भने झन् के होला? तनाव थपिन्छ। काठमान्डुमा ब्या गरेर बस्न गाह्रो छ।’
त्यो भर्खरै बेरोजगारीको महासागरबाट फुत्त बाहिर निस्किएको बेला थियो। एउटा अखबारमा मैले जीवनको पहिलो जागिर पाएको थिएँ।
अव उनका जन्डिसग्रस्त पहेँला आँखा ठूला भए। आँखाको सेतो सतहमा पहेँला धर्का प्रष्ट देखिए।
‘ल हेर्नुस्,’ उनले डायरीका पन्ना पल्टाउन थाले, ‘मैले हिसाब निकाल्या छु। पाँच हजारमा दुई जनालाई खान पुग्छ। कोठाभाडा तिर्ने गरी सात हजारले मइना मज्जाले कट्छ।’
अब उनको हिसाब बिवरण सुरु भो। दालको यति, चामलको यति, तेलको यति हुँदै नुन, ग्यास, चिनी र चियापत्तीमा पुगेपछि, हिसाब पूरा भो। मलाई मरिचवाला चिया खुब मन पर्थ्यो, मरिचको हिसाब भने देखिएन, तैपनि हिसाब ठिकै थियो। बिहेपछि चाँडै नै सन्तान जन्माउने योजना उनको हिसाबमा थिएन, त्यसका लागि अत्यन्त आवश्यक कन्डम महंगो पनि थिएन, जम्मा ५ रुपैयाँको ‘ढाल’ युज गरे हिसाबमा गडबडी हुने कुरा थिएन।
‘बिरामी हुँदा एक्लोपन फिल हुँदोरैछ,’ मित्र झन् भावुक भए, ‘अहिले तातोपानी तताएर खान दिने पनि कोही छैन। कुरा गरौं भने पनि कसैलाई फुर्सद छैन। ब्या भएको भए त टन्टै साफ हुन्थ्यो।’
‘ब्या त गर्न हुन्थ्यो,’ म पनि एकाएक जंगिएँ, ‘तलबै राम्रो छैन।’

 बिहानै खबर आयो, केटीका बाउले फेरि भेट्ने रे। मेरो कन्सिरी तातेर आयो, ब्या के बाउसित गर्ने हो? छोरीसित भेट गराउनु छैन। मैले लिडी ढिपी लिएँ, यदि भेट्नु छ भने केटीसित भेट्छु। बाउलाई भेट्दिनँ।

‘तीन हजारले दुइटा बच्चाबच्चीसहित काठमान्डुमा बसेका मानिस पनि छन्,’ मित्रले थपे, ‘त्यो हेर्दा त हामी धेरै नै कमाउँछौं नि, कविजी।’
करिब दुई घन्टाको ‘व्यापक’ छलफलपछि, निर्क्योल निस्कियो – साला, जे भएपनि विवाह चैं गर्नै पर्छ। तातो भात त खान पाइन्छ। सुख्खमा सँगसँगै हास्ने मौका नआएपनि, दुख्खमा सँगै रुन त पाइन्छ। हामी मात्रै कति ओठ-मुख सुकाउँदै, बेमौसमको एक्लो बेलौतीको रुखझैं खिङ्रिङ्ग पर्ने?
कुरैकुरामा मेरा रहरका पातहरू पलाउँदै गए।
‘ठोकम्,’ मित्रले आफ्ना तिघ्रामा मुड्की ठोके, ‘ठोकम्। जन्डिस ठिक हुनेबित्तिकै म पनि ठोक्छु।’
‘हो त?’ मेरा ढुकढुकी बढे।
विवाह गर्न सबैभन्दा पहिले केटी चाहिन्छ, बल्ल होस आयो। दुवै अबेरसम्म टोलायौं। लभै गरेर बिहे गर्ने हो भने पनि क्याफे-कफी, कफी-क्याफे गर्दागर्दै धेरै दिन बित्ने भए, पैसा खर्च हुने भए, फेरि ‘लभ’ बिहेसम्म पुग्ने हो कि होइन? लभै गर्ने हो भने पनि कसैले त पत्याउनु पर्‍यो। यदि लभै परेको भए त यस्ता ‘तनाव’ पनि हुँदैनथे। आफूबाट त केही होलाजस्तो छैन। अब एउटै बाटो छ – घर। सल्लाह भो, धेरै सपना नपालम्, ‘एरेन्ज म्यारिज’लाई दस औंलाको प्रणाम गरौं।
‘ल, घरमा फोन ठोकम्,’ मित्रले आफ्नो मोबाइल ‘अनलक’ गर्दै मतिर बढाए। मैले लजाउँदै लिएँ र घरको नम्बर डाइल गरेँ। फोन पनि लाग्यो। फोन आमाले उठाउनुभो।
आराम-बिरामदेखि मौसममा कुरा हुँदै थिए, मित्र वरैबाट चिच्चाए, ‘अब बुद्धिजीको ब्या गरिदिनुपर्‍यो, आमा।’
‘को हो त्यसरी चिच्याउने?’ आमा हास्नुभो।
‘साथी हो।’
‘के हो, तँलाई ब्या गर्न मन लाछ कि के हो?’
म ट्वाल्ल परेँ, के भनँू?
‘केटी हेर्‍या छस्?’ आमा हास्दै हुनुहुन्थ्यो, ‘कोही छन् भने भन्।’
‘यिनको हुति छैन,’ मित्र फेरि चिच्याए, ‘तपैंले नै खोज्दिनु परो।’
‘तँलाई मन पर्ने केटी मैले कहाँबाट ल्याइदिनु?’ आमाको फाइनल कुरा, ‘तँ आफै खोज।’
म आफै खोज्न कता भौंतारिऊँ त, प्रभु?

…
तीर ठिक ठाउँमै लागेको रैछ। यसपालि दसैंमा घर जाँदा था’ भो। सुर्खेत, दिदीको घरमा चिट्चिट् पसिना निकाल्दै बोकेको ब्याग के बिसाएको थिएँ – सुत्ने र सिरियल हेर्ने काम पाएर बेस्मारी मोटाएकी दिदी, बेस्मारी फुलेका गाला माथि सार्दै हासिन्, ‘बिहे गर्छस्, हैन?’
‘केटी पाए, किन नगर्ने?’ मैले हत्केलाका रुमालले पसिना पुछेँ, ‘कोही छ?’
‘एउटी छ। आज हेर्न जान्छस्?’
ज्या, अचानक पैतलादेखि तालुसम्म सिरिङ्ग भो। यस्तो उत्तरको त आसै थिएन। दिदीले केटीको बखान सुरु गरिन्, ‘केटी राम्री नै छ। एमए पढ्दैछे। गाउँकी हो, दुख्ख बुझ्छे। पैला तँ केटी हेर्। केटीले तँलाईृ पत्याई र तेरो चित्त बुझ्यो भने यै दसैंमा ब्या गर्ने सल्लाह भा’छ।’ केटी जेठानले खाजेको रैछन्। उनै जेठान मेरी भाउजुका हसमुख दाइ।
‘म जेठानलाई खबर गर्छु,’ दिदीले मलाई गहिरिएर हेरिन्, ‘आजै जा, हेर्न।’
लौजा, मेरो तल्लो पेट कटक्क दुख्यो। हातगोडा फतक्क गले। भननन्न रिंगटा चल्न थाल्यो। साँच्चै विवाह हुनै नै भो त?
‘थाक्या छु,’ म छट्पटिएँ, ‘नुहाको पनि छैन। आज त जान्नँ।’
‘अनि कहिले जाने त?’
‘भोलि जान्छु,’ मेरो आवाज काँप्यो।
दिदीले मेरो कुरा जेठान र आमालाई ‘फर्वार्ड’ गरिन्। म भने सुत्त कोठाभित्र छिरेर अबेरसम्म टोलाएँ। एकछिन त कता-कता लाज पनि लाग्यो, कसरी जाउँला भोलि? तर, एक्कै छिनमा डर लाग्न थाल्यो। केही गरी बिहे भइहाल्यो भने त … छ्या, तल्लो पेट खल्लो भएर आयो।
‘भोलि बिहानै जानुपर्छ केटी हेर्न,’ जेठानले साँझपख खबर पठाए, ‘यसो चिया खाने बहानामा।’
कुरा त झनै गम्भीर हुँदै गयो। म प्यारालाइसिसको रोगीझैं फतक्क गल्दै गएँ। राति छतमा उत्तानो परेर, चन्द्रमा हेर्दै सोचिरहेँ, कस्ता होलान्, विवाहपछिका दिनहरू? एक्लै आएको थेँ, दुई भएर जानु … छ्या। कहिले मन फुरुङ्ग भयो त कहिले भरङ्ग। एकएक गदै काठमान्डुकी उही केटीको झझल्को आइरह्यो, जसलाई मैले कैयौं वर्ष पछ्याएँ। ‘के छ खबर’ लेखेर ‘पाँचसय पल्ट’ पठाएका एसएमएसका जवाफ ऊबाट एकदुई पल्ट मात्र आउँथ्यो – ‘एकदम ठिकठाक।’
काठमान्डुकी तिनै केटीको झझल्कोेले बिथोल्दै गयो। यदि, बाटोमा अचानक भेट हुँदा उसलाई म कसरी भनँूला, ‘मेरो त बिहे भो। उनी मेरी वाइफ।’
कानका भित्री तह र नङका चेप पनि बाँकी नराखेर डसिरहेका मच्छडलाई छल्न टाँगेको झुलभित्र बिहानीपखसम्म पनि म छट्पटाइरहेँ।
…
‘छिः राम्रा लुगा छैनन्?’ बिहान सवा आठ बजे दिदी च्याँट्ठिइन्, ‘सबै फुङ्ग उडेका छन्। यो त गतिला लुगा लगाउनै जान्दैन।’
‘अहिलेको फेसन नै यस्तै छ,’ म कित्रिक्क हासेँ।
निलो, अगाडिपट्टि रङ खुइलिएको पाइन्ट। खरानी रङको सर्ट। छालाका चप्पल लगाएपछि, मेरो तयारी पूरा भो। धेरै पछि, कपालमा तोरीको तेल लगाएँ। म यस्तै छु, किन बढी देखावटी बनूँ? केटीको मन पराए पराओस्, नपराए यत्रै सित्ती।
बिहानैदेखि पेट खल्लो भइरहेको थियो, मरिचवाला कालो चिया पिएपछि ठिक भो। नौ बज्यो, ढुकढुकी बढ्न थाल्यो।
साढे नौ बजे जेठान आइपुगे।
बाइक जेठानले चलाउने भए, बाटो उनैले देखेका। अल्लि बढी समाजसेवी छन्। गाउँभरिको टन्टा लिएर हिँड्छन्।
‘केटीका बाउलाई राजनीति मन पर्छ,’ जेठान टाउको पछाडि बटार्दै हाँसे, ‘सानातिना नेता हुन्।’
‘कुन पार्टीका?’
‘एमाले।’
‘नेतालाई पत्रिका चाहिन्छ,’ म हासेँ, ‘पत्रकार भनेपछि त छोरी देलान् नि।’
जेठान बोलेनन्। अगाडि बाटोमा आइपुगेका बाख्रालाई बेस्मारी हर्न बजाए।
बाइक गाउँभित्र छिर्‍यो। अगाडि-अगाडि हुइँकिएर गएको जिपले धुलो र धुवाँ उडायो। खत्तमै पार्‍यो कि के हो? अत्तालिँदै मैले बाइकको साइड सिसामा आफ्नो अनुहार र कपाल हेरेँ। धन्य, धुलो जमेको रहेनछ।
दसैंको माहोल भएपनि गाउँ सुनसान नै थियो। त्यसै त, दसैंको उराठलाग्दो मौसम, त्यसमा पनि मौन गाउँ। जे भएपनि गाउँ छोएपछि भने मन चन्चल पनि भयो।
आफूले हेर्न जान लागेकी केटी कस्ती होली?
केटीलाई थाहै नदिई उसलाई हेर्ने योजना छ। यदि, केटी घरमै भेटिई भने म कसरी आँखा जुधाउँला? म आफ्नै मनको सुमेरुमा फन्का लगाउन थालेँ।
र, एकछिनमै झस्किएँ।
जेठानले केही भनेजस्तो लाग्यो। बाइकको चर्को घ्यार्र-घ्यार्र, त्यसमा पनि हेल्मेटभित्र सुस्त बोलेको आवाज मैले बुझ्नै सकिनँ।
अगाडि फिक्का रङको सुरवाल कुर्ता लगाएकी एउटी केटी बाटोको छेउछेउ हामीतिर आइरहेकी थिई। उसकै अगाडि जेठानले घ्याच्च बाइक रोके। केटीको कपाल पछिल्लतिर एकचुल्ठो परेको थियो। अरू मेले ध्यान दिइनँ।
‘कता जान लाको, नानी?’
‘अल्ली पर,’ ऊ लजाई।
‘बा घरमै हुनुहुन्छ?’
‘अँ।’
केटी फेरि लजाउँदै अघि बढी। जेठानले फेरि बाइक हुइँकाए। म फेरि मनको अन्तर्यात्रामा पसेँ। हिन्दी फिल्मका केटाले केटी हेर्न गएका कैयौं दृश्य आँखाभरि फनफनी नाच्न थाले। म पनि त्यस्तै फिल्मको हिरो हुँ कि के हो? गजक्क परेँ।
एउटा घरको गेटअगाडि सुस्त गतिमा बाइक रोकियो। गेट छेउछाउ बेसरमका झाडी थिए। दुईतले घर पुरानो मोडेलको थियो, टायलले छाएकोे। माथिल्लो तलाको देब्रेपट्टिको झ्यालमा ‘इकाई समिति’को बोर्ड टाँसिएको थियो। घरको छेउछाउ अरू घर पनि थिए। केही मानिस ओहोरदोहोर गरिरहेका थिए।
बाइकको आवाज सुनेर एकजना अधबैंसे मानिस तल टावेल र माथि सेतो हाफ बन्डीमा बाहिर निस्किए। उनको मुखमा ब्रस र ओठभरि फिँज थियो। दाँत माझिरहेका रैछन्।

म प्यारालाइसिसको रोगीझैं फतक्क गल्दै गएँ। राति छतमा उत्तानो परेर, चन्द्रमा हेर्दै सोचिरहेँ, कस्ता होलान्, विवाहपछिका दिनहरू? एक्लै आएको थेँ, दुई भएर जानु … छ्या। कहिले मन फुरुङ्ग भयो त कहिले भरङ्ग। 

जेठान ‘नमस्ते’ गर्दै उनीछेउ पुगे र खासखुस गर्न थाले। ती मानिसले मतिर हेरे, मैले बाइकको ऐना। खासखुस गर्दै जेठान ती मानिससँगै घरको पछिल्तिर गए।
केटीको घर त यै हो क्यारे। मैले लजाउँदै वरिपरिका घरतिर हेरेँ। सबै मानिस आआफ्नो काममा व्यस्त थिए। हाम्रो योजना सायद कसैलाई थाहा थिएन।
एकैछिनमा जेठान हतारिँदै आए।
‘ज्याइँ साप,’ उनले कानेखुसी गरे, ‘उहाँ नै हो केटीको बाउ। नमस्ते गर्नू।’
म जेठानका पछिपछि लागेँ।
उनले घरपछाडि लगे। तर घरको मूल ढोका पछाडि नै रैछ। पछिल्तिर टाढा-टाढासम्म फैलिएका फराकिला खेत थिए। आँगनको छेउछाउमा केही फूल।
केटीका बाले हास्दै स्वागत गरे। उनी अहिले भने चट्ट आइरन गरेका लुगामा थिए। मैले हात जोडेँ।
‘ल, यतै बसम्,’ उनले पिढीमा ओछ्याएको गुन्द्री देखाए।
बस्दै गर्दा छेउको झ्यालबाट मैले खुसुक्क भित्र चियाएँ। एउटी महिला नाङ्लोमा चामल हेर्दै थिइन्। आँखा जुधे। म थचक्क बसेँ।
‘केटा उहाँ नै हो,’ जेठानले भने।
म निहुरिएँ।
‘के गर्नुहुन्छ?’ प्रश्न सुनेर मैले शिर उठाएँ। उनले मलाई गढेर हेरिरहेका रैछन्।
‘पत्रिकामा काम गर्छु।’
‘कति भो, काम गर्न थालेको?’
‘तीनचार वर्ष।’
‘काठमान्डुमा बस्न थालेको कति वर्ष भो?’
‘नौ।’
‘बा के गर्नुहुन्छ?’
‘हुनुहुन्न चार वर्ष भो बितेको।’
‘पुर्ख्यौली घर कता हो?’
‘सुर्खेत रतु,’ म हासेँ, ‘तर कता पर्छ, मलाई थाहा छैन।’
‘जग्गाजमिन कति छ?’
‘एउटा घर छ। कालीकोटमा।’
‘एउटा घडेरी पनि छ, यही सुर्खेतमा,’ जेठानको बक बल्ल फुट्यो, ‘एयरपोर्टको छेउमा।’
‘कति भाइ हुनुहुन्छ?’
‘दुई।’
यत्ति सोधेर उनी मौन भए। एकछिन मौनता छायो। भित्रबाट नाङ्लोमा चामल उफारेको आवाज मन्दमन्द आइरह्यो।
‘खै, केही सोध्नै आएन,’ उनी खिस्स हाँसे, ‘मेरो जीवनमा पहिलोपल्ट नै हो, यसरी घरमा मान्छे छोरी माग्न आएको।’
‘मेरो पनि पहिलोपल्ट नै हो, केटी हेर्न आएको,’ नबोलूँ भन्दै थेँ, फ्याट्ट आयो। मेरो कुरा सुनेर जेठान हिःहिःहिः गर्दै हाँसे। बाउको अनुहार भने रातो भयो।
‘अब अहिलेको जमानामा के भर। छोरीको कतै लभसब पो पर्‍या छ कि?’ बाउको मुहारको रङ परिवर्तन भयो, ‘ब्या भन्ने कुरा भावीले लेख्या हुन्छ। म छोरीलाई सोध्छु, अनि खबर गरौंला। अब हामीले भनेको कुरा छोरीले मान्छे कि मान्दिन। अझै पढ्छु भनी भने त मेरो के लाग्छ र?’
यदि केटीको अन्तै लभ-सब छ भने त मलाई नदिने रे!
म आफूलाई फिल्मको साइड हिरोजस्तो अनुभव गर्न र निरास हुन थालेँ।
‘हेर्नुस्, ब्या भन्ने कुरा त लेखेर आको हुन्छ,’ बाउले मेरो निरास अनुहार देखे र सम्झाए, ‘छोरीले मानी भने त मेरो भन्नु केही छैन।’
त्यसपछि, लामो सन्नाटा छायो। जेठान अपराधीझैं टाउको निहुराएर बसिरहे। बेलाबेला सोल नचाउँदै जुत्ता हेर्थे। मौन बस्यो, एकअर्कासँग आँखा जुध्यो भने खिस्स हाँस्यो।
‘लौ त, छोरीलाई नसोधी, अरू कुरा कसरी अगाडि बढाउनू,’ बाउ तिघ्रामा हातले टेक्दै उठे, ‘फेरि यो वर्ष हाम्लाई जुठो पनि लाछ।’
उठ्दै गर्दा मैले फेरि झ्यालतिर चिहाएँ। कसैले खुसुक्क हेरेजस्तो पनि लाग्यो। केटी नै थिई कि?
कस्ता झुर बाउ, यसो भेट त गराउनुपर्छ। अब भेट भइहाल्यो, कुरा त चलिरहन्छ, केटीलाई पछि भेटौंला – सोच्दै हामी फर्कियौं।
‘अनि ज्वाइँ साप,’ बाइकले रफ्तार लिएपछि जेठानले ठूलो स्वरमा सोधे, ‘अनि केटी कस्ती लागिन् त?’
‘देखे पो भन्नु,’ म सारा गाउँ थर्किने गरी कराएँ।
‘लौ, अघि बाटोमा कुरा गरेकी केटी पो हुन् त।’
‘भन्नु पर्दैन?’
‘भनेकै त हो,’ जेठाले हेलमेट पछाडि बटारे, ‘ए … सुन्नु भएनछ।’
हत्तेरिका।
‘ज्वाइँ साप, केटीले झ्यालबाट लुकीलुकी तपाईंलाई हेरिरहेकी थिइन्,’ जेठान हाँसे, ‘मन पराएजस्तो छ।’
मलाई काउकुति लाग्यो। म फेरि हतारमा देखेको केटीको अनुहार फुर्सदमा कल्पन थालेँ।
…
त्यसरात पनि अबेरसम्म निद्रा लागेन। पूर्ण हुँदै गएको चन्द्रमा हेर्दै टोलाइरहेँ। साँझपख आमाले फोन गरेर ‘हार्दिक बधाई’ टाइपको कुरा पनि गर्नुभएको थियो। दिदी पनि मख्ख थिइन्। म भने एउटा गहिरो उकुसमुकुस र छट्पटीमा थिएँ। आँखाभरि उही काठमान्डुकी ‘ठिकठाक’ एसएमएस केटीको अनुहार आइरहेको थियो।
राति अबेर सुतेँ, बिहान भने चाँडै नै उठेँ। जेठानले खबर पठाएछन्, केटीका बाउले फेरि भेट्ने रे। मेरो कन्सिरी तातेर आयो, ब्या के बाउसित गर्ने हो? छोरीसित भेट गराउनु छैन। मैले लिडी ढिपी लिएँ, यदि भेट्नु छ भने केटीसित भेट्छु। बाउलाई भेट्दिनँ।
‘सोध्दा एउटा कुरा छुटेको छ रे,’ तीन दिनपछि फेरि जेठानले फोन गरे।
‘के रैछ?’
‘केटोको पार्टी चैं कुन हो भनेर सोधेका छन्।’
मैले पनि ‘पत्रकारको जात, धर्म र पार्टी हुँदैन’ भनेर भन्दिनुस्, भन्दिएँ।
उताबाट फेरि कुनै प्रश्न आएन।
काठमान्डु फर्केको एक हप्तापछि, जेठानले फोनमा सुनाए, ‘लौ ज्वाइँ साप। बधाई छ। केटीले बिहे गर्न मानेजस्तो छ।’
‘हत्तेरी,’ मलाई झोक चल्यो, ‘मैले पनि त मन पराउनु पर्‍यो नि।’
‘भेट गराम्ला नि। केटीसित भेटेर तपाईं नै कुरा गर्नुस्।’
‘ठिक छ।’
फेरि समय मौन भएर बितिरह्यो। कुनै खबर आएन। बरु जेठान नै काठमान्डु आए। ‘कोक-गफ’मा जेठानले अबेरपछि सुनाए, ‘आउँदा केटीका बाउसित कुरा भएको थियो।’
‘अनि?’
‘एमाले नभई त छोरी दिन्न भन्छन् त,’ जेठान हाँसे, ‘नत्र उनको छवि बिग्रिन्छ रे।’
हे भगवान्।
‘लौ जेठान यस्तो कुरा पनि हुन्छ?’ म पनि जंगिएँ, ‘ब्या गर्नलाई त यत्रै एमाले भइँदैन।’
जेठान अबेरसम्म मौन भएर कोक घुट्काइरहे। अर्को दिन खिस्स हाँस्दै आफ्नो हात पाइन्टको पछिल्लो जेबतिर लगे र एउटा खाम झिके। र, टेबलमाथि थपक्क राखे। म अझै झोकमा थिए।
‘चिन्ता नलिनुस् ज्वाइँ साप,’ जेठानले खाम खोले, ‘मैले अर्की केटी पनि हेर्‍या छु।’
र, उनले एउटा फोटो झिकेर मतिर बढाए।

(श्रोत :- NagarikNews )

~बुद्धिसागर ~

पुराना दिन पुराना लुगा होइनन्, मनलाग्दा टक्टकाउन मिल्ने।
पुराना कैयौं दिन यस्ता हुँदारैछन्, जो भित्री दिमागमा चेपिएर बसेका हुन्छन्, कहिलेकाहीँ ती चेप उक्किन्छन्।
शिवरात्रिको तयारीसहित पशुपतिका भर्‍याङ, चेप र घुम्तीहरूमा धुवाँ बेस्मरी उड्न थालेपछि, नांगा बाबाहरूले हातमा झाडु समाएर आशीर्वाद दिने तयारी गरिरहँदा अचानक पुराना दिन मेरा आँखामा झलझली आउन थालेका छन्, एकपछि अर्को। एल्बमका पाना पल्टाएजस्तो।
ती कैलाली कटाक्षेका पुराना दिन हुन्थे। नेपालको नक्सामा त्यो कटाक्षे बजार एउटा सानो थोप्लो थियो, अहिले त्यो मेटियो। त्यो वास्तवमा हटेरू बजार थियो। हटेरू आउन छाडे, बजार सक्कियो। भन्छन्, निभ्ने बत्ती चहकिलो बल्छ। झर्ने फूल पूर्ण फक्रिन्छ।
उठ्ने बजार सायद, कटाक्षेझैं, रहस्य भरिएका र चकचके हुन्छ। कटाक्षेको छेउबाट बग्ने अमौरीखोला अहिले पनि बग्दो होला, पूर्वतिरको छत्तिवनको जंगलमा वयर त्यसैगरी पाक्दो होला, तर ती चकचके ठिटाहरू अब कतै छैनन् होला, जसको पंक्तिमा म पनि हुन्थेँ। सायद, ती ठिटाहरूको नाक र ओठबीच यौवनका जर्जर रौं पलाए होलान्।
भेट हुँदा सोध्लान्, बच्चालाई कस्तो छ?
म त्यति बुढो होइन, मानौं आत्मकथा नै थालूँ। कति यस्ता कुरा हुँदारैछन्, जो अरूलाई सुनाउन, ठूलै लेखक हुनुपर्दैन, न त अखबारी नाम।
त, थालूँ अब?
जाडो भर्खरै आफ्नो कोट फुकालेर हिँडिसकेको थियो। शरीरका कापकापमा बिस्तारै छिपछिप पसिना निस्किन थालिसकेका थिए। र, कटाक्षेमा शिवरात्रिको ठूलै प्रतीÔा थियो।
शिव त कहाँ आउँछन् र?
ती त श्रीस्वस्थानीका पन्नामा चुपचाप फकिर्एर निदाइसकेका हुँदाहुन्। शिवरात्रिमा बजारका बैंसको पहिलो खुट्किलो टेकिसकेका युवकलाई छाडा साँढेझैं बजारमा लठारिएर हिँड्न छुट थियो।
अरूले भनून् पनि के?
भन्थे, छौडाहरूलाई शिवरात्रि लाछ। एउटा ग्याङ तयार हुन्थ्यो, जो छत्तिवनका जंगलमा पुगेर रूख गिँड्थे। ती गिड लतारिँदै बजारछेउ आइपुग्थे। र, चाङ लाग्थे। शिवरात्रिको दिन ती रूखका गिँड झर्झरी बल्थे। नाचगान हुन्थ्यो। ठूलो स्पिकरमा फिल्मी गीत बज्थे।
रतन खुब उफ्रीउफ्री नाच्थ्यो। बच्चामा ‘भुरुरुरू’ कराउँदै साइकलको टायर गुडाउँदा-गुडाउँदा उसका ओठ तलतिर लप्रिएका थिए। कहिलेकाहीँ गाउँतिरका ठिटा पनि डान्स कम्पिटिसनमा भिड्न आइपुग्थे। दुवै टिमबाट एक-एकजना नर्तक छानिन्थे र नाच्न थाल्थे। नाच्दा-नाच्दै मुक्कामुक्की सुरु हुन्थ्यो, त्यसपछि अगुल्टा हानाहान।
दुवै ग्याङका कोही पनि एक्लै हिँड्दैनथे। कम्तीमा बैशाखसम्म। नयाँ वर्Èपछि, पुरानो रिसराग मेटिन्थ्यो।
ती दिन कतै छापिएका हुँदा हुन्, त त्यसको मुन्तिर लेखिएको हुँदो हो, २०५१ साल। २०५१ को शिवरात्रि त्यस्तो रहेन। सुनिलले बिहानैदेखि योजना बनाएको थियो, पथरैयामा फिल्म हेर्न जाने। सुनिलको बजारमै चुरा पसल थियो। तिकुनियातिरबाट कटाक्षे आएको ऊ ‘हिन्दी फिल्म’को ठूलो फ्यान थियो। मिथुनको ‘दलाल’ फिल्म सातपल्ट हेरेको छु, भन्दै गर्व गर्थ्यो। ऊ नै यसरी फिल्म हेर्ने योजना बनाउन खप्पिस थियो।
पथरैयाका रमेश थापाको भिडियो थियो। भिडियो चलाउनु कानुनविपरीत मानिन्थ्यो। त्यसैले हामी फिल्म हेर्न लुकीलुकी त्यहीँ पुग्थ्यौं। कटाक्षेमा रहेको एउटामात्र चौकीबाट प्रहरीलाई पथरैया पुग्न सजिलो थिएन। आठ-नौ किलोमिटर त हुँदो हो।
त्यो बाटो भने हाम्रा लागि लामो थिएन।
हामी त्यो जोसमा थियौं, मानौं दुई पाइलामै उफ्रिएर त्यहाँ पुग्छौं। असारका झरीमा हामी हिलो टेक्दै पथरैया पुग्थ्यौं। झन्, खडेरीका दिन झरेका सालका पात ‘सरप-सरप’ बजाउँदै हिँड्दा हिँडेकै थाहा हुँदैनथ्यो।
यसपल्ट पथरैया जाने टोली एघारसदस्यीय बन्यो। एकजनाको पाँचका दरले पचपन्न रुपैयाँ उठ्ने भयो। फिल्म चल्थ्यो, साठी रुपैयाँमा।
‘केटा हो,’ सुनिलले नै भन्यो, ‘अर्को पाँच मै थप्छु।’
मलाई थाहा थियो, केटाहरू एउटा फिल्म मात्र हेरेर फर्किनेवाला थिएनन्। मौका पर्‍यो भने ‘हेर्न नहुने फिल्म’ पनि हेर्नेवाला छन्।
मैले घरमा हतारहतार खाना खाएँ।
‘काँ जान यत्तिको हतारिया छस्?’ आमाले सोध्नुभो, ‘बाले भर्कुछन्।’
‘त्यै चौराहा हो।’ मैले कुपुकुपु भात निलेँ, ‘एकैछिनमा आउँछु।’
घरबाट निस्किँदा बा कतै देखिनुभएन।
पाकेको बेलजस्तो घाम बिस्तारै पथरैयातिर हिँडिरहेको थियो। टोली चौराहामा जम्मा भयो। सबै घरमा कुनै न कुनै बहाना बनाएर आएका थिए। आज कम्तीमा घरमा खोजी हुँदैन, सबैलाई थाहा थियो।
‘ल केटाहरू’ तैयार हुनुहुन्छ?’ सुनिलले सोध्यो।
जुलुसमा ‘जिन्दावाद’ भनेझैं सबैले ठूलो आवाज निकाले।
‘देर हुन्छ ‘ हिडौं।’ सुनिल पनि उत्साही भो।
एकहुल केटाहरू बसपार्कतिर निस्किए।
बिस्तारै चिप्लेकिराको गतिमा टोली बजारबाट बाहिरियो। पथरैया पुग्ने दुई बाटा थिए, एउटा गाउँभित्रभित्रै। एउटा जंगलैजंगल। गाउँमा कोही केटा भेटिए, फेरि फाइट पर्ला भन्ने डर।
‘आज त चेन बोक्न पनि बिर्सेछु।’ एउटाले भन्यो।
‘नडरा ‘ मैले पुलिस जुत्ता ला’छु।’ अर्कोले भन्यो।
उही पुलिस जुत्ता क्या। चुच्चामा फलाम जडिएको। त्यसले, लात्ती हिर्कायो भने तीनदिन पछिबाट दुख्न सुरु हुन्छ। निलो दाग बस्छ।
बिस्तारै ग्याङ सालघारीभित्र पस्यो, जसरी कमिलाको लस्कर अँध्यारो दुलोमा पस्छ।
‘

घना जंगलमा चराहरू गुँड फकिर्रहेका थिए। बाँदर तर्सिंदै एउटा हाँगाबाट अर्कोमा झ्वाम्म हाम फाल्थे। बिस्तारै झ्याउँकिरीहरू कराउन थालिसकेका थिए। बेलाबेला घामका पहेँला मसिना धार पातबाट जोगिँदै भुइँसम्म आइपुग्थे।
सुनिलले पोलिथिन ब्यागमा गिलो-गिलो केही बोकेको थियो।
‘के हो’ पलास्टिकको?’ एउटाले सोध्यो।
‘खुवा हो।’ सुनिलले गर्व गर्‍यो।
‘खाम् न त।’ अर्को सुनिलको नजिक गयो।
‘एकछिन पछि खानुपर्छ।’ सुनिलले कुटिलतापूर्वक भन्यो।
हामी सालमा पात बजाउँदै जंगलकै बाटो हिँड्यौं। बेलाबेला सबै घुटुक्क थुक निल्दै सुनिलको हातमा झुन्डिरहेको पोलिथिन ब्यागतिर हेर्थे।
‘ल केटा हो।’ एउटा ठूलो सालको रुखमुन्तिर टक्क अडिएर सुनिलले भन्यो, ‘अब खुवा खाऊ।’
केटाहरूले ठूलो स्वरमा हल्ला गर्दै पोलिथिन ब्यागतिर हेरे।
रुखको फेदमा टुक्रुक्क बसेर सुनिलले ब्याग खोल्यो। आहा खुवा। खुवाको बासनाले भित्री च्यापु रसाएर आयो।
‘ल थाप।’ सुनिलले भन्यो।
सबैले हत्केला थापे, सुनिलले प्रसादझैं खुवा सबैका हत्केलामा राखिदियो।
जाबो खुवा त एकै गाँस भयो।
खुवा खाइसकेपछि सबैले सालका पातले हातमुख पुछे। एकदुई जनाले धमिराका ढिस्कामा लात्ती हिर्काए। खुवा खाइसकेपछि अलिअलि धुम्म भयो मलाई त। म सबैभन्दा पछि परेँ। बेलाबेला त्रसित म ग्याङको बीचमा पस्थेँ, तर खोई किन हो, पछि पर्दै जान्थँे।
बल्लतल्ल जंगल सकियो। थारू गाउँ आयो।
गरप-गरप हिँडिरहेका हामीलाई देखेर थारू गाउँका सुंगुर र कुकुर बेस्मारी कराउन थाले। धुलो उड्न थाल्यो। घर फर्किरहेका केही मानिस हामीलाई अचम्म मान्दै हेर्थे।
‘कता हिँड्यौ?’ एकदुई जनाले सोधे पनि।
‘पथरैया।’ केटाहरू जोसमा भन्थे।
मलाई थाहा थिएन, के भइरहेछ। हिँड्दा बाटो तलमाथि-तलमाथि ढल्किरहेको थियो। बाटाभित्रको पानी छल्किएजस्तो।
हामी पथरैया पुग्यौं। सुनिलको चिमचिमे घडीमा त्यसबेला सात बजेको थियो।
भिडियोको साहु रमेश गाइँगुइँ आवाज सुनेर होला घर बाहिर आइपुग्यो। ऊ भीड देखेर दंग भयो।
‘दाइ, हामी फिल्म हेर्न आयौं।’ सुनिलले भन्यो।
‘हुन्छ।’ उसले भन्यो, ‘नयाँ-नयाँ फिलिम आछन्।’
‘कत्तिमा चलाउने, दाइ?’
‘नयाँ फिलिम हो, सत्तरी रुपैयाँ लाग्छ।’
‘होइन, दाइ। पहिला त साठीमा हेरेको हो।’
आखिर, ऊ ७० रूपैयाँ नभई फिल्म चलाउँदिनँ भन्दै बाउँठिन थाल्यो।
सुनिलले पैसा जम्मा गर्‍यो। ७० रुपैयाँ पनि उठ्यो। पैसा रमेशको हातमा परेपछि, जेनेरेटर स्टार्ट भयो। बल्बभन्दा पहिला हाम्रो अनुहार झलमल बल्यो।
केटाहरूले अर्को फिल्म पनि भ्याउन सल्लाह गर्दै थिए, साउले भन्यो, ‘ल ल हिँड्’ फिलिम सुरु गरिदिन्छु।’
तलतिर गोठ, माथिल्लो तलामा भिडियो। हामी थोत्रो झर्‍याङ टेक्दै हामी माथि पुग्यौं। भुइँमा पराल ओछ्याएर त्यसमाथि सुकुल राखिएको थियो। जुत्ता खोल्न परेन। हामी एउटा टेबुलमाथि राखिएको स्त्रि्कनतिर हेर्न थाल्यौं। स्त्रि्कन झिर्रझिर्र भयो। रमेशले दसको नयाँ नोट भिसिआरमा घुसार्‍यो। झिर्रझिर्र बन्द भो, सुरु भो फिलिम – फस्ट लभ लेटर। आफ्नै देशकी हिरोइन मनिÈा कोइराला, त्यसै राष्ट्रियता जागेर आयो। धेरैको राष्ट्रियता जाग्यो, तर आफ्नो मचमची। निधार गह्रुंगो भएर तलतिर तन्कियो। भिडियोको स्त्रि्कन कहिले तनक्क तन्किन्थ्यो, त कहिले खुम्चिन्थ्यो। फिल्ममा खलनायकले हिरोमाथि प्रहार गर्दा हात तन्किएर आफूतिर आएझैं लाग्थ्यो।
कता भागूँ?
फिल्मको बीचतिर तल गोठका गाईगोरु र भैंसी कराउन थाले। फिल्ममा खलनायकको संवाद थियो, ‘यो मेरो सिकार हो।’
पछाडिबाट फेरि त्यही संवाद दोहोरियो, ‘यी पनि मेरा सिकार हुन्।’
पछाडि एक हुल प्रहरी थिए, डरलाग्दा। तिनले टर्चको उज्यालो हाम्रो अनुहारतिर फ्याँके। सबैका ओठमुख सुके। आफ्नो त च्यापुको भित्री भाग पहिल्यै सुकिसकेको थियो।
‘

‘भाग’।’ सुनिल बेस्मारी कराउँदै भ्यात्त भुइँतिर हाम फाल्यो।
‘एई’ नभाग’।’ पुलिस पनि करायो।
अनि त के भो, के भो। मानौं, मौरीको गोलामा ढुंगा बजारियो, हामी मौरी यताउता ठोक्किँदै उड्यौं। कति तल गोबरको थुप्रोमा पछारिए। भैंसीको सिङ कतिका डडाल्नामा बजारिए। म भने गोरुको जुरोमा ठोक्किएर भुइँमा पछारिएँ।
‘आमै’ मरेँ नि।’ रतनको आर्तनाद सुनेजस्तो पनि लाग्यो।
कोही कता कोही कता। आफू त कान्लैकान्ला।
हुत्तिादाहुत्तिँदै कुन बाटोले आफूतिर तान्यो थाहा भएन। फेरि जहाँ टेक्यो, त्यहीँ धर्ती भास्सिन थाल्यो। सडकै-सडक दगुर्दा आकासमा चन्द्रमा पनि सँगसँगै दगुरिरहेको थियो। मैले धेरै पछि थाहा पाएँ, मेरा पछिपछि त रतन पनि दगुरिरहेको रै’छ, आतंकित।
‘कता जानी?’ ऊ चिच्यायो।
‘दगुर।’ म कराएँ।
मलाई पनि थाहा थिएन, कता पो हो जानी।
बाटो जताजता घुम्थ्यो, हामी त्यतै घुमिरहेका थियौं। पछाडि प्रहरी त थिएनन्, तैपनि तिनको भुतपछि नै थियो। छातीबीचबाट चकिर्नेगरी फुलिरहेको थियो भने मुटु अगुल्ठोझैं तातिरहेको थियो। पसिना त गालाभरि चिप्लेटी खेलिरहेका थिए, एकपछि अर्को। गाउँमा बेस्मारी कुकुर भुकिरहेका थिए। सालघारीमा स्याल कराइरहेका थिए। बाटामा गुजुुप्प परेका बाँसघारी आइपुग्थे। बाँसघारी आइपुग्दा मेरो हंस चिसो हुन्थ्यो, बासका लिंगा निहुरेर सर्पझैं गोडामा बटारिन आइपुग्थे।
आकासतिर फर्किनै हुँदैनथ्यो, फर्कियो कि चन्द्रमा तलतल आइपुग्थ्यो। खस्छ कि क्या हो? पर’ बत्ती बलेजस्तो लाग्यो, म त्यतै मोडिएँ। हो, घर नै रैछ। सुनसान थियो, सबै सुतेछन् कि क्या हो? घरकै नजिक पुग्दा एउटा कुकुर कानका जाली नै च्यातिनेगरी भुक्दै पिडौलामा मुख जोत्न आइपुग्यो।
हे प्रभु!
कुकुरको मुख पनि कति ठूलो हो?
म बेस्मारी चिच्चाएँ।
मेरो चिच्चाहट सुनेर ‘धुर’धुर’ घरभित्रबाट एकजना अधबैंसे मानिस हातमा लालटिन बोकेर बाहिर निस्किए। कुकुर आँगनको डिलतिर दगुर्‍यो। उनले लालटिनको उज्यालोमा हामीतिर हेरे, देखे – असिनपसिन काँतर दुई फुच्चे।
‘काँबाट आएका हौ?’ उनले सोधे, ‘यत्ति राति?’
हामी बोले पो!
‘काँ जाने हौ?’
मेरो रुन्चे आवाज, ‘कटाक्षे।’
‘कस्का छोरा हौ?’
‘चपाईं डाक्टरका।’
उनले बालाई चिन्दा रैछन्। र, बास दिए, आँटीमा। भात पनि खान दिएजस्तो लाग्छ, र पनि भोकले पेट बटारिरह्यो।
थकित रतन एकछिनमै निदायो। म भने अबेरसम्म निदाउन सकिनँ। उत्तानो पल्टिँदा चन्द्रमा ठिक आँखामाथि झुन्डिएको देखिन्थ्यो, तर त्यो तलतल झर्थ्यो, रफ्तारमा। लौ ठोक्कियो-ठोक्कियो, मुटु त पूरै हिउँझैं चिसिन्थ्यो। एउटा चिसो कम्पन पाइतालादेखि तालुतिर सर्थ्यो। छुलुक्क पिसाब आउलाजस्तो हुन्थ्यो।
रतनले एकछिन पछि घुर्न सुरु गर्‍यो। म भने रातभर दुवै हातले चन्द्रमा थामेर उत्तानो परिरहेँ। घरमालिकले ओढ्नलाई एउटा कम्मल दिएका थिए, बिहानपख्ख त्यसले चिसो छल्ल सकेन। चिसोले हो कि केले हो, मेरो टाउको टनटनी दुखिरहेको थियो।
‘एई उठ्’।’ मैले सुस्त रतनका काँध हल्लाएँ।
रतन झस्किँदै उठ्यो। उसले हाई गर्दै मुख बेस्मारी बिगार्‍यो। घरभित्र मसिनो गुनगुन थियो। रतन र म बिरालो चालमा उठ्यौं र फुत्त सडकतिर निस्कियौं। काखीमा हात च्यापेर कटाक्षेतिर लम्कियौं। आँखा भने अझै तिर्मिराइरहेका थिए।
कटाक्षे पुग्नुअघि नै बतासझैं हल्ला फैलिसकेको थियो – रातभर फुच्चेहरूले भाङ खाएर थारू गाउँ छिचोले।
बल्ल मैले थाहा पाएँ, रातभर चन्द्रमा किन खस्यो?
मुला! सुनिलले खुवामा टन्न गाँजा मिसाएको रैछ। धेरै केटाहरू त राति नै घर पुगेछन्। हामी छुटेछौं। को-को कता छन्, अहिले नै थाहा हुने कुरा भएन। बजार पस्नेबित्तिकै एकदुई जना केटाहरूले अमौरीखोलामा ‘डाइफ’ हानेको भने थाहा भो।
फटेहाल घर पुग्दासम्म मेरा ओठ काप्न थालिसकेका थिए। बा र आमा अगेनाछेउ हुनुहुन्थ्यो। म लुसुक्क पसेँ।
‘ल’ आयो’ यसलाई मुड्क्याउनुस् त।’ आमाले दाह्रा किट्नुभो।
‘काँ गाथिस्’ रातभरि?’ बा उठ्नुभो।
‘फ.. फ..फ.. फिलिम हेर्न।’ मैले टाउको निहुराएँ। त्यही निहुरिएको टाउकाको घुच्चुकमा बाले मुड्की बजार्नुभो। म थुचुक्क बसेँ – दिउँसै तारा पनि खसे।
‘
‘ अब त ती दिन लोककथा भइसकेका छन्, जसलाई कसैले सुनाउँदैन।

(श्रोत :- NagarikNews )

~बुद्धिसागर~

रातिदेखि नै बेस्मारी हिउँ पर्न थालेको थियो। फुसफुस कपासझैं खसेको हिउँले बिहानसम्म त दोकानअगाडिको सडक सेताम्मे पारेछ। मुखबाट निस्केको तातो बाफलाई परपरसम्म उडाउँदै म टोलाइरहेको थिएँ। अनुहार धुने उत्साह पनि भएन। ज्यान पुरै कठ्याङि्ग्रदै गइरहेको थियो। क्यासेट प्लेयरमा हिन्दी गीत बजिरहेको थियो।

… अचानक मैले उसलाई देखेँ। Continue reading →

~बुद्धिसागर~

सल्लाघारी भुइँकुहिरोले भरियो। रमेश र म चिरानीले सालका रूख चिरेको हेरिरहेका थियौं। पानी दर्किन थालेपछि घरतिर दगुर्‍यौं। आधा घन्टापछि, मान्मबजारको वल्लो किनारमा पुग्यौं। म भित्रसम्म भिजेको थिएँ। घरघरमा ओत लाग्दै हिँडिरहेको थिएँ। उसलाई देखेँ। ऊ एउटा दोकानको कुर्सीमा उपरखुट्टी लाएर केही पढिरहेकी थिई। मलाई अघि बढ्नै मन लागेन। भित्तामा छेलिएर उसलाई हेरिरहेँ। थाइकट कपाल। निलो जिन्स पाइन्ट। छातीनेर बुट्टा भएको फिक्का हरियो टिसर्ट। काउन्टरमाथि हल्लिरहेका उसका पैताला नौनीले धोएजस्ता थिए। एकदम कोमल। हिँड्दै नहिँडेर जोगाएजस्ता।

उसलाई लेख्नासाथ मलाई लाज लाग्यो। शरीरभरि मिठो काउकुति फैलियो। चिसो बतासले पनि होला।
मलाई के गरूँ के गरूँ भो।

मलाई के गरूँ के गरूँ भो।
आफैंलाई नियालेँ, रुझेको जंगली बिरालोजस्तो लाग्यो। दिक्कलाग्दो झरी मलाई अचानक रमाइलो लाग्न थालेको थियो।
म घरतिर दगुरेँ।
‘फेरि भिजेर आएछ,’ आमा बम्किनुभो, ‘पख्, तेरा कपडा म धुन्न।’
म बोलिनँ। कोठामा गएँ। हतारहतार सबैभन्दा राम्रा लुगा लाएँ।
‘बौलाइस् कि क्या हो?’ आमाले अचम्म मान्दै हेर्नुभो, ‘यस्तो झरीमा नयाँ लुगा लाएर हिँड्छस्?’
म हाँसेँ। छाता समाएर फुत्त निस्केँ।
मलाई एकपल्ट फेरि उसैलाई हेर्ने रहर जागेको थियो। ऊ हाम्रो दोकानभन्दा छ दोकान उता थिई। हामी मान्म आएको एकवर्ष पनि भएको थिएन। वर्षदिनमा पहिलोपल्ट उसलाई देखेको थिएँ।
एकपल्ट उसकै अघिबाट फुत्त निस्कन्छु, मैले सोचेँ। तर, नजिकै पुग्ने बेला आँट भत्क्यो। सुत्त भित्तामा छेलिएँ। गर्दन तन्काउँदै दोकानतिर हेरेँ। ऊ देखिइन। अझै तन्काएँ। देखिइन।
तन्किँदा-तन्किँदै म त सडकमै पुगेछु। फटाफट दोकान अघिल्तिरबाट प्रतिमातिर लम्केँ। उसको दोकानतिर सोझा आँखाले हेर्न सके त मरीजाऊँ। पहिलोपल्ट त्यो दोकान अघिबाट हिँड्दा मेरो ढुकढुकी बढिरहेको थियो।
प्रतिमा पुगेँ। र, फर्किहालेँ।
फेरि दोकाननेर पुग्ने बेला सास बढ्यो। जे पर्ला पर्ला भनेर दोकानतिर हेरेँ, ऊ रैनछ।
‘ममी,’ माथितिरबाट आवाज आयो, ‘माथि आउनू।’
मैले स्वाट्ट हेरेँ। लौ, आँखा त ठोक्किहाले। छाता पछाडि ढल्किँदा पानी मेरो निधारमा तप्तप् खसिरह्यो। उसले वास्तै गरिन। फेरि बार्दलीबाट तल निहुरेर कराई।
‘हैरान नपार त,’ अल्लि वर आएपछि मैले उसकी आमाको आवाज सुनेँ।
रमेश त मान्म आएको पाँच वर्ष भएको थियो। उसैलाई थाहा होला उसका बारेमा, सोध्नुपर्ला।
मैले भोलिपल्ट रमेशलाई सोधिहालेँ।
‘प्रिया हो नाम,’ उसले भन्यो, ‘झरी बिदामा सधैं आउँछे। नेपालगन्ज बोर्डिङमा पढ्छे।’
हामी ठूलो रानीढुंगामा बसेर पर˜˜ कुम जुधाएर बसेका अछामतिरका पहाड हेरिरहेका थियौं। मसिनो कर्नाली पहाड घुँडानेर टलक्क टल्किरहेको थियो।
‘किन सोधेको?’ रमेशले मलाई नियाल्यो।
‘त्यस्सै,’ म रातो भएँ।
‘लभ पर्‍यो?’ उसले मेरो कुममा प्याट्ट हिर्कायो, ‘ऊ त साउन सक्केपछि गइहाल्छे।’
मेरो अनुहार अँध्यारो भो।
*******************************************

भोलिपल्टै सुन्दर नाइको सैलुनमा कपाल काटेँ। चिटिक्क परेर हिँड्न थालेँ। प्रियाको दोकानकै छेउमा केटाहरू क्यारेम खेल्थे। मलाई त खेल्नै नआउने। प्रियालाई हेर्न पाइन्छ कि भन्ने लोभमा क्यारेम हेरेको बहाना गर्थें। रेडियोमा बज्ने ‘फुलौसा चेहरा तेरा’ गीत उसैका लागि लेखेजस्तो लाग्थ्यो।
कहिलेकाहीँ प्रिया बार्दलीमा बसेर क्यारेम हेर्थी। कसैको पक्षमा हुटिङ गर्थी। त्यो बेला मलाई लात्तले क्यारेम बोर्ड फोडिदिऊँजस्तो लाग्थ्यो। तर के गर्नु, आफ्नै नुर गिरेजस्तो लाग्थ्यो। म नजर झुकाउँदै उभिरहन्थेँ।
अझै यत्तिले पुगेन।
पुलिसहरू पनि उसैलाई हेरेर हिँड्थे। मुसुक्क हाँस्थे। एउटा कालो न कालो पुलिस सधंै उसको दोकानबाट चकलेट किन्थ्यो। त्यो देखेँ भने त छाती नै चरक्क भएजस्तो लाग्थ्यो।
‘खाऊ मैया मेरो तर्फबाट,’ कहिलेकाहीँ ऊ चकलेट दिँदै हाँस्थ्यो। हाँस्दा त दाँतमात्र देखिन्थे।
‘उल्टो हाँडीलाई गोद्दिऊँजस्तो लाग्छ,’ हतास मैले एकदिन रमेशलाई भनेको थिएँ।
आखिर के गर्नु? लुरुक्क परेर क्यारेम हेरेको बहानामा प्रियालाई हेर्न जान्थेँ। आफूलाई खेल्न नआएकोमा मनमनै मुर्मुरिन्थेँ।
एकदिन उसले गीत गाएको पनि सुनेँ-
रुक रुक रुक अरे बाबा रुक, ओ माइ डार्लिङ गिभ मि अ लुक
त्यो गीत सुन्न मैले धेरैपल्ट रेडियो सर्टवेभमा घुमाएँ तर भाग्यले साथ दिएन। भाग्य त अर्कै कुरामा रैछ। एकदिन भुटुटुटु हेलिकप्टरले सदरमुकाममा फन्का लगायो। सामान आयो कि भनेर म हेलिप्याडतिर दगुरेँ।
‘बाबु, सुन त,’ प्रियाकी आमाको आवाज आयो, ‘हाम्रो सामान पनि आयो कि, हेर्दिनू।’
म नाइँ भनँूला त?
‘हस्,’ मैले ठूलो आवाजमा भनेँ र घोडाझैं दगुरेँ। हेलिप्याड पुग्दा हेलिकप्टरबाट सामान झरिसकेको थियो। मैले आफ्नो समानभन्दा प्रियाको सामान खोजेँ। भेटिएन।
‘सामान आछैन?’
म पछाडि फर्किएँ। प्रिया पो उभेकी रैछ।
एकछिन त आवाजै आएन। मुख प्याक्प्याक् भयो। मैले कन्दै भनेँ, ‘मैले हेरेँ, आको रैनछ।’
‘हेलिकप्टरले उडाको धुलो मन पर्दैन मलाई त,’ प्रिया हाँसी, ‘जाम्।’
म गर्वले पछि लागेँ। अल्लि वरै आएपछि फुलेका तितेपातीको बीचमा उभेर उसले भनी, ‘दगुर्ने हो? कस्ले जित्छ है त!’
म हिस्स हाँसेँ।
‘वन टु थ्री,’ ऊ कराई र बेस्मारी दगुरी। ओरालो लाग्यो, उसैले उछिनिरही। मैले पछ्याइरहेँ। उसलाई जितेर मलाई अगाडि पुग्न मन लागेन। प्रतिमानेर पुग्दा हामी असिनपसिन भइसकेका थियौं। प्रतिमाछेउ एउटा बुढाले डोकोभरि सुन्तला बेच्न राखेको थियो।
‘पैसा छ?’ उसले निधारको पसिना पुछ्दै भनी।
उसका ओठमाथि बिमिराझैं उम्रेका पसिना हेर्दै म रमाइरहेको थिएँ। पैसा त भए पो! मैले लजाउँदै दायाँबायाँ टाउको हल्लाएँ।
‘हुस्सु, दस रुप्याँ पनि छैन?’ ऊ हाँसी।
म वाल्ल परेँ।
‘कटासे साउजीका छोरा हैनौ?’ बुढाले भन्यो, ‘लैजाऊ, पछि दिनू।’
बुढो त भगवान रैछ।
प्रियाले एउटा सुन्तला गोजीमा हाली, एउटा मलाई दिई। एउटाको बोक्रा खोल्साउन थाली।
सुन्तलाको केस्रा मुखमा राखेर ऊ फेरि दगुरी। मैले पछ्याएँ। मलाई यसरी दगुर्न खुब रमाइलो लागिरहेको थियो। ऊ दोकानमा पुगेर भित्र पसी। म बाहिर उभिरहेँ। बोलाउँछे कि भन्ने आस थियो। बोलाइन।
लुरुलुरु घर फर्कें।
एकैछिनमा ऊ टुप्लुक्क मेरो दोकान अगाडि देखा परी।
‘पैसा तिर्न जाम्,’ उसले भनी।
बाले छक्क पर्दै हेर्नुभो तर बोल्नुभएन। म दस रुपियाँ हात मार्ने दाउमा थिएँ। उसका पछि लागेँ। ऊ दगुरी। प्रतिमा पुगेर बुढोलाई पैसा दिई। बुढाले हाँस्दै लियो।
त्यसपछि त कैयौं दिन यसरी बजारमा दगुर्दा-दगुर्दै बिते। एकदिन आमाले मलाई हप्काउनुभएको थियो, ‘किन दगुर्छस् त्यसरी मुटु चुँडिने गरी?’
एकपल्ट ऊ र म घुम्दै पिपलचौतारी पुगेका थियौं। त्यही छेउमा थियो- जिल्ला प्रहरी कार्यालय। काले पुलिस ड्युटीमा रैछ। उसले सोध्यो, ‘तिमीहरू दाजुबैनी हौ?’
म झर्किएँ, ‘होइन, किन?’
‘अनुहार उस्तै लागेर,’ ऊ हाँस्यो।
म भने भित्रभित्रै भुंग्रोझैं डढिरहेँ। दाजुबैनी पो भन्दो रैछ ए!
*******************************************

प्रिया पनि अचम्मकी। कहिले घुम्न जाऊँ भनेर मेरो दोकानमै आउँथी त कहिले मलाई नचिनेझैं गर्थी। दुईतीन दिन त त्यस्सै बोल्दिनथी। बजारमा जम्काभेट भइहाल्यो भने म हाँस्दै सोध्थेँ, ‘कता हिँडेको?’
‘कतै होइन,’ त्यस्सै ठुस्किन्थी।
त्यस्तो भएपछि मेरो त निदै हराम। म रातभरि छट्पटिन्थेँ, अब त बोल्दिन कि क्या हो? मैले केही नराम्रो पो भनेँ कि भनेर सोच्दा दिमाग टनटनी दुख्थ्यो।
एकपल्ट दिनभरि उसको र मेरो कुरा भएन। त्यसदिन उसको आफ्नी आमासित झगडा भएको रैछ। ऊ एक्लै जंगल घुम्न निस्केकी रैछ। जब ऊ बजारतिर उक्लिरहेकी थिई। मैले देखेँ। ओरालोको मुख्खैमा ढेडुझैं टुक्रुक्क बसेँ। उसले उकालो उक्लिँदै दुईपल्ट मलाई हेरी तर हाँसिन। उसका हातभरि फूल थिए। जब ऊ नजिक आई, मैले सोधिहालेँ, ‘के ल्याको?’
‘लौनू,’ उसले एउटा फूल मेरो हातमा राखेर हिँडी। पछाडि फर्केर हेर्छे कि भनेको त हेर्दा पनि हेरिन। म पिलपिल भएँ।
रातभरि निदाउन सकिनँ।
भोलिपल्ट त उसको अनुहारभरि फूल फक्रिए। ऊ हाँस्दै मेरो दोकानमा आई। सुटुक्क बोलाई। घरपछाडि लगी र गीत गुन्गुनाउँदै नाची। नाच्न पनि गजबै रैछ।
मेरो बजारका केटासित संगत छुट्दै गइरहेको थियो। रमेश पनि ठुस्स परेको थियो। प्रिया आएदेखि म एकदमै फरक हुँदै गएको थिएँ। उसले बोलाए, घुम्न निस्किन्थेँ। नत्र, दिनभरि रेडियो सुन्दै दोकानमै बस्थेँ।
मध्यसाउन नहुँदै धेरैपल्ट पानी पर्‍यो, घाम लाग्यो। ऊ फर्किने दिन पनि आइसकेको थियो। ऊबिनाको मान्म कल्पना गरेर म अत्तालिन्थेँ। निद्रामै झस्किएर उठ्थेँ। झ्यालबाट बाहिर हेर्थें, तारा देखिए भने रमाउँथेँ। किनभने, प्रियालाई राति तारा हेर्न मजा लाग्थ्यो।
आखिर साउन १५ लाग्यो। स्कुल खुल्ने बेला भइसकेको थियो। ऊ फर्किने भई। भोलिपल्ट हेलिकप्टर आउने भइसकेको थियो। हेलिकप्टर चढ्नेको लिस्टमा उसको नाम टिपिइसकेको थियो। ऊ दिनभरि आमासित झगडा गरेर बसिरही। खुब रोई। ‘म यतै पढ्छु’ भनेर बिन्तिभाउ गरी। तर आमाचैंले मानिनन्।
त्यसदिन म ऊसित धेरै कुरा गर्न चाहन्थेँ तर ऊ घरबाट बाहिरै निस्किन। मैले कैयौंपल्ट उसको दोकानअगाडि फन्का लगाइरहेँ।
राति अबेरसम्म निदाउन सकिनँ।
बिहानै दस बजे हेलिकप्टरले फन्का लगायो। म अत्तालिएँ। उसको दोकानअगाडि पुगेँ, ऊ त झोला बोकेर तयार भइसकेकी रैछ। हतार थियो- मतिर हेर्दा पनि हेरिन। म उभिरहेँ।
अनि, उसकी आमा र ऊ हेलिप्याडतिर दगुरे। मैले पछ्याएँ।
हेलिकप्टर चढ्ने बेला ऊ फेरि रोई। उसका आँखा राता भएका थिएँ। उसले आँसु पुछी। बल्ल मलाई देखी। म छेउमै उभेको थिएँ। हेलिकप्टरतिर लाग्ने बेला उसले खिस्स हाँस्दै भनी, ‘हेलिकप्टर उडेपछि बाई गर्नू है!’
मेरो आवाज निस्किएन।
भटटट हेलिकप्टर आकाशतिर उक्लियो। सबैले हात हल्लाए। मलाई त के भो, के भो हातै हल्लाउन सकिनँ। बिस्तारै हेलिकप्टर चरा भयो।
*******************************************
अनि त मलाई के भाको?
प्रियाको सम्झनामा टोलाको टोलायै। रेडियो काखमा राखेर गीत सुन्दै पिलपिल। ‘तिमी नै भनिदेऊ ए जाने निठुरी’ सुन्यो कि रुन आउँथ्यो। बजारका धेरै मान्छे मेरो ताल देखेर छक्क पर्थे। एकदिन आमाले देखेर भन्नुभो, ‘के भो तँलाई, रूँलाझैं गर्छस् त!’
आमाले यत्ति के भन्नुभएको थियो, म त ग्वाँ˜˜ रोइहालेँ।
एकदिन प्रियाको खुबै सम्झना आयो। चिठी लेखेँ- ‘तिमीबिना बाँच्न सक्दिनँ आई लभ यु’ भनेर। उसको स्कुलको ठेगाना मलाई थाहा थियो। चिठी तयार पारेँ। रजिस्ट्री गर्‍यो भने हातमै पुग्छ भन्ने पनि थाहा थियो। तर, हुलाकसम्म जाने आँट आएन। हुलाकका मान्छेले के भन्लान् भन्ने लाग्यो।
‘नाइँ, म त जान्नँ,’ रमेशले पनि मानेन।
दस रुप्याँ घुस दिन्छु भनेपछि उसले मान्यो। मोरो त हुलाक गएर हुलाकीको टेबुलमा रुपियाँ र चिठी फालेर भागेछ। त्यसदिन म अछामतिर जोल्ठिएका पहाड हेर्दै टोलाइरहेँ। कहिले पुग्ला चिठी?
त्यसको बीस-एक्काइस दिनपछि प्रियाकी आमा दोकानै आइन्। म मात्रै थिएँ।
‘तिम्ले चिठी लेखेको हो?’ उनले सोधिन्।
मैले शिर निहुराएँ।
‘त्यस्तो पनि गर्ने हो?’ उनी बम्किइन्, ‘बिचरीले रुँदै फोन गरेकी थिई। मिसले चिठी नपढी दिनुभो। पढेको भए त रेस्टिकेट हुन्थेँ भनेर रोई। अब यस्तो गर्छौ?’
‘नाइँ,’ मेरो मरेको आवाज आयो।
त्यसपछि त म झन् पिलपिल। एकदिन मेरो ताल देखेर बा बम्किनुभो, ‘पढ्नु लेख्नु छैन। पिलपिल पिलपिल गर्‍या छ। एक मुक्का हान्छु अनि।’
*******************************************
अर्को असार आयो तर प्रिया आइन। म धेरैदिन छट्पटिएँ। बजारमा हिँड्दा पनि ऊसित दगुरेको याद आइरहन्थ्यो। अर्को असार आयो। मलाई लाग्यो, यसपालि पनि प्रिया आउन्न। एकसाँझ ठुल्ठुलो भारी बोकेका दुईजना मान्छेसित आइछ। हेलिकप्टर पाइनछ। दुईतीन दिन घरबाट निस्किइन। निस्के पनि के, मसित त बोल्दा पनि बोलिन। मलाई बोलाउने आँट पनि आएन। यसपालि ऊ दस दिन घर बसेर फर्किने भई। थाहा पाएँ तर मैले ‘सरी’ पनि भन्न सकिनँ।
ऊ फर्किने दिन म उसलाई पछ्याउँदै हेलिप्याडसम्म पुगेँ। ऊ हेलिकप्टर चढ्ने बेला रोइन। खुरुक्क गई। मलाई त्यहीँ मुर्छा परेर ढल्छुझैं लाग्यो।
भटटट हेलिकप्टर आकाश उक्लियो। सबैले हात हल्लाए। मैले पनि खुसुक्क कसैले नदेख्ने गरी हात हल्लाएँ।
सायद त्यो अन्तिम ‘टाटा’ थियो।
*******************************************
त्यसपछि मैले उसलाई कहिल्यै कतै दखेको छैन। चार-पाँच वर्षअघि मैले सुनेकोथेँ- ऊ अचेल काठमान्डु छ रे। भेट भएको छैन। के उसले यो पढी भने भेट्न आउली?
उसले दिएको फूल सुक्नै लागेको छ।

(श्रोत :- NagarikNews )

~बुद्धिसागर~

अफिसमा पस्नासाथ रिसेप्सनबाट मैले एउटा पुलिन्दा पाएँ। रिभ्युका लागि आएको किताब होला भनेर खोल्न हतार गरिनँ। साँझ घर फर्किने बेला के रैछ भनेर खोलेँ। भित्र तहतह मिलाइएका थोत्रा कागजका पन्ना थिए। एकदम केरमेट। कसैले रिभ्युका लागि पान्डुलिपि नै पठायो कि भनेर हाँसेँ। नागरिक विकेन्डका साथीहरूले पनि रमाइलो माने। फुटबल हेर्न राति १२:१५ कुर्नु त छँदैछ। त्यही बेला पढ्न हुन्छ भनेर पुलिन्दा काखीमा च्यापेँ।

…
म बागमती किनारमा जन्मेकी थिएँ। बीस वर्षअघि जन्मेकी भए, मेरो नाम ‘बागमतीकुमारी’ हुन्थ्यो होला। तर, अहिले जन्मेकाले मेरो नाम भयो- ढलकुमारी। म बैंसमा खुब राम्री थिएँ। आमै भन्नुहुन्थ्यो, ‘ढलकुमारी, ख्याल गर्नू, मच्छडहरू कहिल्यै गतिला हुँदैनन्।’
हुन पनि मेरा बाबा कहिल्यै गतिला थिएनन्। सधैं मात्तिएर आउँथे। लामालामा खुट्टाले आमैलाई गोद्थे। एकदिन टिल्ल भएर बाबा मध्यरात घर आएका थिए।
‘आज पनि धोकेर आयौ, होइन?’ आमै कराउनुभो, ‘सधैं यसरी चल्दैन।’
‘एई रन्डी, नकरा।’ बाबाले आमैको खुट्टा समाएर पछारे, ‘दिनभरि को नाठोसित जान्छेस्? यसरी त कोही सधैं सुत्केरी हुँदैन। तेरा बाउको खा छैन।’
खुट्टा मर्किएर रन्थनिएकी आमा रातभरि भुइँमा लडिरहिन्। बिहान बाबालाई जाँडले छोडेछ। आमैको खुट्टा मर्केको थाहा पाए।
‘एई, मलाई माफ गर्दे।’ आमैछेउ टुसुक्क बसेर बाबाले भने, ‘के गर्नु अचेल फलफूल भन्नु न हो, केही न केही मिस्सेको हुँदोरैछ। यसो चुस्यो, लागिहाल्छ।’
आमै निन्याउरो अनुहार लाएर बसिरहिन्।
त्यसदिन बाबाले माफी पाए। तर, एकदिन राति भुनभुन उड्दै ग’का बाबा फेरि फर्केनन्। मच्चछडको जिन्दगी मान्छेको हत्केलाको एक ‘प्याट्ट’ त हो नि!
बाबा नभएपछि, आमालाई झन् चिन्ताले समाउन थाल्यो। सन्तान जन्माउँदा-जन्माउँदा आमा लिखुरे भइसकेकी थिइन्। जन्मेका कोही पनि बाँच्दैनथे। अन्डाभित्रै मरेका हुन्थे। तातो रगत खान नपाएर आमैका गाला धस्सिँदै गएका थिए। दिनभरि अँध्यारो ढलमा लुकेर बस्थिन्।
एकदिन आमै रगत पिउन निस्किन्। राति अबेरसम्म आइनन्। मलाई खुबै चिन्ताले समायो। मान्छेहरू अचेल के-के जाती धुप बाल्छन्, त्यै सुँघेर ढलिन् कि? म रातभर छट्पटिएँ। बिहानपख आमै आइपुगिन्।
आमै मुसुमुसु हाँसिरहेकी थिइन्। खुट्टा लर्बरिइरहेका थिए।
‘हिजो रगत चुसेदेखि कस्तो झमझम भा’छ।’ आमाले हिस्स हाँस्दै भनिन्, ‘यै मोरी! मलाई फेरि बैंस आयो कि कुन्नि?’
म चुप रहेँ।
‘म राम्री छैन त?’ आमैले फननन नाचेर भनिन्।
मलाई भने डर लाग्न थाल्यो, आमैले गतिलो रगत पिइनन् कि क्या हो? मैले सोधेँ, ‘कस्को रगत पिएको, आमै?’
‘कस्को भन्नु? मान्छेको!’ आमैले कम्मर मर्काउँदै भनिन्, ‘ठूलो घर थ्यो। असलै रगत होला भनेर पसेँ। मान्छे पनि पोटिलै थ्यो। रगत पिएपछि झमझम भो। छोरी, त्यसपछि मैले सारा पीडा बिर्सेर।’
दिनभर आमै टोलाएर बसिन्।
त्यसपछि त लगातार तीनदिन आमा त्यसरी नाच्दै आइन्। त्यै झमझम हुने रगत पिउँथिन् क्यारे। आमाको यस्तो ताल देखेर होला, एकदिन मच्छड काका घरमा आए। मलाई सुटुक्क सुनाए, ‘ढलकुमारी, अब हामी मच्छडका दिन गए। मान्छेका रगतमा के-के मिसिन थालेछन्। अब त हाम्रा चेलीबेटी मान्छेलाई टोक्यो कि उपद्रो गर्दै आइपुग्छन्। आफ्नो ख्याल राख्नू। अब भाउजुको पनि भर छैन।’
आखिरमा काकाले भनेजस्तै भो। आमालाई रगत पिएर आएपछि टोलाउने बेथा लायो। तैपनि बल्लतल्ल रगत पिउन जान्थिन्। एकदिन आमैले रुँदै भनिन्, ‘छोरी, मैले गतिलो रगत पिइनछु। अब त त्यही रगत नपिई बस्न सक्दिनँ। आफ्नो ख्याल राख्नू।’
त्यसदिन आमै र म अँगालो मारेर रोइरह्यौं।
भोलिपल्ट आमै फेरि रगत पिउन गइन्। फर्कंदा त बहुलाजस्तै भएकी थिइन्। जे देखे पनि डरले चिच्याउँथिन्। म रातभर आमाछेउ बसेँ। आमा चिच्याउँदा-चिच्याउँदै बेहोस भइन्। मैले सारा मच्छडलाई गुहारले। ‘के-के जाति रोग सर्छ’ भनेर कोही आएनन्।
अन्तिमपल्ट भएर होला, आमैलाई होस आयो। मेरो शिर सुम्सुम्याउँदै आमैले भित्र धस्सिएका आँखाले हेर्दै भनिन्, ‘छोरी, मच्छडको जुनी यस्तै रैछ। नजन्मिऊँ भने पनि जन्मिनुपर्ने। जन्मेपछि मान्छेको रगत पिउनैपर्ने। अचेल मान्छेको रगत शुद्ध हुन छाड्यो। मलाई अब तिम्रो चिन्ता ला’छ। अब तिमी के पिएर बाँचौली?’
यसरी आमै अबेरसम्म बर्बराइरहिन्।
म भोक लागेर बाहिर निस्केँ। फर्कंदा, आमाको टाउको भुइँमा लतारिएको थियो। सेतो फिँज गालाभरि लत्पिएको थियो। आमै त मरिसकिछन्।
म एक्लै भएँ।

…
मलाई बागमतीको किनारमा बस्न मन लागेन। म काठमान्डुको बीचतिर सरँे। जहाँ पनि फोहर, जता पनि फोहर। ठूलो सुपरमार्केटको पछिल्तिर एकदम फोहर थियो – त्यहीँ डेरा बनाएँ। त्यही त हो नि, रछ्यान साइलासित मेरो भेट भएको। बसाइ सरेको पहिलो रात म सुपरमार्केटको बाहिरपट्टि चुरोट तान्दै उभिएको मान्छेलाई टोकेर फर्केकी थिएँ।
‘को हौ, रूपवती?’ मच्छड साइलाले मेरो हात समाउन खोज्यो, ‘साक्षात चन्द्रमा धर्तिमा झरेजस्तो।’
‘अहिले थप्पड खाएर तारा देखौला।’ मैले मस्किँदै भनेँ।
‘तिम्रो थप्पड त मलाई फूलले छोएजस्तो।’
‘फूलमा काँडा पनि हुन्छ, घोच्ला नि!’
‘काँडाले घोचेपछि हृदयमा दाग लाग्छ, अर्काको हृदयमा दाग लगाएर जान पाइन्न।’
मच्छड साइलाले मेरो हात समायो। तर, मैले थप्पड हानिनँ। हात छुटाएर दगुरेँ। उसले पछ्यायो। म त्यसै दिन प्रेममा परेँ। त्यसपछि त हामी रातभर गटरैगटर हात समाउँदै भुनभुन गीत गाउँदै उड्थ्यौं। कति मान्छेका काननेरबाट उड्थ्यौं। ‘साले मच्छेड पनि कति हुन्!’ मान्छे बेस्मारी कराउँथे। कति त हामीलाई प्याट्ट हानेर मार्न लखेट्थे। मच्छड साइला भन्थ्यो, ‘हेर प्रिय, यौवनमा यस्ता एडभान्चर चाहिन्छ क्या!’
ऊ कवि रैछ। रछ्यानमा जन्मेकाले उसको नाम रछ्यान साइलो भएको रैछ। ऊ पनि मजस्तै एक्लो रैछ। हामीले बिहे गर्‍यौं। म गर्भवती भएँ। मलाई मान्छेको तातो रगत चाहिने नै भयो। सुपरमार्केट डुब्दै गयो, त्यहाँ मान्छे आउनै छाडे। म रातभर पेट भर्न यताउता भौंतारिन थालेँ।
कति घरका झ्यालमा जाली लगाइएको थियो, छिर्ने नसकिने। कुनै घरको झ्याल खुल्लै देखेर भित्र पस्न खोज्यो कि ज्यानमारा धुपको गन्धले अत्तालिएर बाहिर निस्कन्थेँ। यस्तो धुपको विज्ञापन मैले सुपरमार्केटको टिभीमा देखेकी थिएँ। त्यहाँ हाम्रो खुबै बेइज्जत गरिएको हुन्थ्यो। कसैको घरभित्र छिर्‍यो झुल टाँगेको देख्थेँ, रन्थनिँदै बाहिर निस्कन्थेँ। सधैँ रगत जुर्न गाह्रो हुन थाल्यो।
एकपल्ट अँध्यारो सुरुङजस्तो कोठामा पसेँ। लोग्नेस्वास्नी रैछन् क्यारे! खुब झगडा गर्दैथे। कुनामा लुकेर बसेँ।
‘तिमीजस्तो नामर्दसँग बिहे गर्नु नै गल्ति थियो।’ केटी कराई, ‘जीवनभर म सुब्बेनी साहेब भएर बस्न सक्दिनँ।’
केटीले म्याक्सी झट्कारी। केटो चुपै रह्यो, घोसेमुन्टो लाएर। केटो एकदमै दुब्लो थियो। गालाका हड्डी टल्किरहेका थिए। टेबुल पंखा घुमिरहेको थियो। हावा मतिर आउँदा म छेउमा टाँगेको लुगा च्याप्प समाउँथे। उडाउला भन्ने डर।
‘तिमीसँगैकाले काठमान्डुमा घर लाइसके।’ केटी अझै जोडले कराई, ‘मलाई अझै कहिलेसम्म राख्ने हो यस्तो नर्कमा?’
‘म चोर्न जान्दिनँ।’ केटोले सानै स्वरमा भन्यो, ‘म पापको धनले सुनको पलङ किन्न सक्दिनँ। सुत्नु छ भने यैमा सुत्। यै हो मेरो कमाइ।’
‘इस्।’ केटीले लोप्पा ख्वाई, ‘सुत्दिनँ म, तैं सुत्।’
उनीहरूले अबेरसम्म झगडा गरे। मैले सुनिरहेँ। किनभने, म थाकेर लोत भइसकेकी थिएँ। अन्त उड्नै नसक्नेगरी। एकछिन पछि केटी पलङछेउ टुसुक्क बसी। ढल्की र निदाई। केटो पनि ढल्कियो। एकदुईपल्ट केटीलाई कोट्यायो। केटीले कुइनाले धकेली। एकछिन बर्बराउँदै बस्यो। अनि, बत्ती निभायो।
म भुनुनु उड्दै केटोको पाखुरामा बसेँ। ठुँगेँ, लौ रगत नै आउँदैन। झन् ठुँगेँ, अझै रगत आएन। केटोले प्याट्ट पाखुरामा हिर्कायो। म छक्क परेँ, रगत नभएको मान्छे पनि हुन्छ र? म स्वात्त, केटीको हातको नङछेउ बसेँ। ठुँगेँ र पेटभर रगत पिएँ। केटीले हत्केला पलङमा बजारी। म भुर्र उडेँ।
‘एउटा झुल पनि किन्न नसक्ने, छिः।’ मैले झ्यालबाहिर आउँदा केटीको आवाज सुनेँ। घर फर्किन अलि ढिलो भएछ। रछ्यान साइलाले कुरिरहेका थिए।
‘आज ढिला गर्‍यौ त।’ उनले सोधे।
मैले सारा कुरा सुनाएँ। केटोको ज्यानमा रगतै नभएको कुरा। उनी छक्क परेनन्। गम्भीर भए, ‘अचेल त मान्छेले मान्छेको खुन तनतनी चुस्छन्। हाम्रा लागि थोपै रहँदैन।’

…
वंशजकै रोग हो क्यारे। मेरा सन्तान जन्मिनेबित्तिकै मरे। म फेरि सुत्केरी भएँ। रगत नभै भएन। एकपल्ट रातभर उडेँ। कुनै घरमा पस्न सकिनँ। ठुल्ठुला घरमा त झ्यालमै जाली थे। वरैबाट फर्कें। उड्दै पर पुगँे। एउटा फोहर खोलाको किनारमा केही झुपडी देखिए। एउटा झुपडीतिर लागेँ। भित्र पस्न गाह्रो भएन। दुब्ला मान्छेहरू लहरै सुतेका थे। एउटाको पाखुरामा बसेँ। ठुँगेँ, रगत आएन। ऊ ढलमल भएन। बानी परेको हो कि, टोकेकोमा मतलबै गरेन। अर्काको ज्यानमा ठुँगेँ, त्यहाँबाट पनि रगत आएन। अर्को झुपडीमा बसेँ। अनि, अर्कोमा। सारा झुपडीमा कसैको रगत रैनछ। मान्छेहरूले त सारा चुसिसकेछन्। म रन्थनिँदै उड्न थालेँ। सडकमा उभिरहेको मानिसलाई टोक्दा रगत भेटेँ, छाक टर्‍यो। फर्कें।
‘यत्तिका टाइम किन लायौ?’ रछ्यान साइला पहिलोपल्ट झर्के।
‘मान्छेको ज्यानमा रगत भए पो!’
‘साँच्चै खुन पाइनौ?’ उनले शंका गरे, ‘अर्कैसँग अफेयर छ भने भन, म आफ्नै बाटो लाग्छु।’
‘यदि तिम्लाई शंका छ भने आफ्नो बाटो लाग।’ मलाई झोक चल्यो।
उनी राति अबेरसम्म बोलेनन्। बिहान उनी घरमा थिएनन्। मलाई आमै र बाबाको सम्झना आयो। आखिर सबै मच्छड मेरा बाबाजस्तै हुँदारैछन्, शंकालु। मलाई रुन मन लाग्यो। म सुपरमार्केटको अँध्यारो कुनामा बसेर टोलाइरहेँ। भुनुनुनु आवाज आयो। उनी फर्के कि भनेर हेरेको त अर्कै मच्छड।
‘म अघिदेखि हेरिरहेकी छु।’ ती मच्छडले भनिन्, ‘किन दुःखी छ्यौ, बैनी?’
म टोलाइरहेँ।
उनी हँसिलो अनुहारकी रैछन्। ज्यान मेरोभन्दा कति हो कति ठूलो। भनिन्, ‘म हिजै आएकी हुँ नेपालगन्जबाट। तिम्रै घरछेवै बस्छु।’
मैले आफ्नो सबै कथा सुनाएँ।
‘यस्तै हो बैनी हाम्रो जिन्दगी।’ उनले मेरो शिर सुम्सुम्याइन्, ‘म पनि के-के न होला भनेर काठमान्डु आएँ। भोकै छु। अब नेपालगन्ज फर्कन्छु। मन छ भने उतै हिँड। त्यता त जति भने पनि खुन पाइन्छ।’
‘अहिल्यै त कसरी भनूँ।’ म अन्कनाएँ। रछ्यान साइला आउलान् भन्ने आश त छ नि!
‘ल त बैनी, म अहिले लागेँ। उतै जाने विचार गर्‍यौ भने भन्नू। यो धम्बोजी कान्छीले बोली त बोली।’
धम्बोजी कान्छी भुर्र उडिन्।
त्यही साँझ भुर्र उड्दै रछ्यान साइला पनि आए। उनलाई देखेर मेरा हिक्का छुटे। म अँगालो मारेर रोएँ। उनले मसिनो आवाजमा भने, ‘एई, म तँलाई छोडेर कतै जान सक्दिनँ।’
अनि, उनले अचम्मका चिज देखाए।
‘यो मास्क हो। यो लायो भने धुपले असर गर्दैन।’ उनले मास्क दिए। अनि, सानो छुरा पनि दिँदै भने, ‘यसले झुल काट्न मद्दत गर्छ।’
मैले रमाउँदै लिएँ।
‘ल अब जहाँ मन लाग्छ त्यहाँ जाऊ, खुन पिऊ। तिम्लाई कसैले रोक्न सक्दैन।’ उनी हाँसे, ‘हामी मच्छडलाई के ठान्या छन् मान्छेले?’
…
अब मलाई खानाको समस्या रहेन। म जुन घरमा पनि पस्न सक्थेँ। सुटुक्क भेन्टिलेसनबाट भित्र पस्थेँ। धुप बालेको छ भने मास्क लगाउँथेँ, टन्टै साफ। मान्छेका पाखुरामा बस्थेँ, मास्क उघारेर ठुँग्थेँ, तनतनी रगत पिउँथेँ। झुल टाँगेको घरमा भने अलि गाह्रो हुन्थ्यो। आफू पस्ने गरी झुल छुराले काट्न करिब एक घन्टा लाग्थ्यो। फर्कने बेला छिरेको प्वाल पत्ता लगाउन नसकेर म अबेरसम्म फनफनिन्थेँ।
‘बैनी, म पनि जान्छु तिमीसँग।’ एकदिन धम्बोजी कान्छीले भनिन्, ‘मैले पनि पेट बोकेँ। रगत नभई भएन।’
मैले रछ्यान साइलालाई भनेँ। उनले फेरि एकजोर मास्क र छुरा ल्याइदिए। त्यसरात धम्बोजी कान्छी र म खुब रमाउँदै खितखिताउँदै मान्छेका घरघर पस्यौं। धुप देख्दा मास्क लगायौं। झुल देख्दा छुरा उदायौं। खुब रगत पियौं।
‘बैनी, काठमान्डु आउँदा हामी जाजरकोट पनि ग’का थ्यौं।’ त्यही रात उसले उड्दै सुनाइएकी थिई, ‘त्यहाँका मान्छेलाई टोक्नासाथ हाम्रा सारा सन्तान छेरपटी लागेर मरे।’
म छक्क परेँ।
‘त्यहाँका मान्छेका रगत खोई कसले सिनित्तै पारेछ।’ उनले भनिन्, ‘त्यहाँका मान्छे त छेर्दै- वाक्दै मर्दारैछन्। काठमान्डुबाटै ग’का पत्रकारले सुनाका थे। तिनको रगत त तिनकै सर्कारले सिनित्तै पार्छ रे! होला र?’
धम्बोजी कान्छी मेरो छेउ बसिन्। फुलेको पेट सुम्सुम्याइन्। म उदास थिएँ। त्यो देखेर उनले भनिन्, ‘अब काठमान्डुतिर रगत पाइन्न। नेपालगन्जका मच्छडले पनि अरूलाई देखिसहन्नन्। तिम्लाई नेपालगन्ज जाऊँ त भनिहालेँ – तर त्यहाँ पनि काठमान्डुबाट ग’का मच्छडलाई एनजिओवाला भनेर लखेट्छन्।’
म झन् उदास भएँ। पेटमा हुर्किरहेका सन्तानको खुब माया लाग्यो।
‘चिन्ता नगर बैनी।’ मेरो रुन्चे अनुहार देखेर उनले भनिन्, ‘हाम्ले नयाँ ठाउँ पत्ता ला’छौं। अब पहाडतिर गर्मी बढेर मच्छडलाई बाँच्न सजिलो भा’छ। अब त्यतै जानुपर्छ। त्यताका मान्छे न त झुल किन्न सक्छन् न त धुप।’
‘कताको पहाड, दिदी?’
‘जुम्ला-कालिकोट।’ उनका आँखा ठूला भए, ‘त्यता त गाडी जान थालेछन्। हाम्लाई जान सजिलो हुन्छ।’
‘त्यता पनि त सर्कार होला।’ मैले निरासा देखाएँ, ‘त्यसैले रगत चुस्छ नि!’
‘होइन बैनी, त्यताका गाउँ त कहाँ हो कहाँ! सर्कारै पुग्न सक्दैन रे!’ धम्बोजी कान्छी हाँसिन्। त्यता सर्कार रेडियोबाट त पुग्ने हो, अब भन त रेडियोको सर्कारले कसरी चुस्छ रगत?’
ए, हामी मच्छडका लागि कहीँ त शुद्ध रगत रैछ। मलाई आफ्ना सन्तानको भविष्य त्यति अन्धकार लागेन।
‘काठमान्डुमा त हाम्लाई नै असर गर्ने फोहर पनि बढ्या छ।’ मैले भनेँ, ‘दुईचार दिनमै हिँड्नुपर्छ।’
…
‘साँच्चै पहाडतिरै जाने र?’ मच्छड साइला झस्किए।
मैले धम्बोजी कान्छीले भनेका कुरा सुनाएँ। उनले एकछिन सोच्दै भने, ‘जाम न त। उता चित्त बुझेनछ भने फेरि फकर्ौंला।’
कुरा मिल्यो। हामी पर्सि नै पहाडतिर जाने भयौं। विधिको विधान नै यस्तै छ। त्यही दिन मैले अन्डा पारेँ। त्यसदिन म असाध्यै खुसी थिएँ। यौटा त यौटा बाँच्ला नि, अब हाम्रो वंश चल्छ भनेर। राति धम्बोजी कान्छी र म रमाउँदै रगत खोज्न ठूलो बंगलातिर लाग्यौं। बाहिर पुलिसले पहरा दिइरहेको थियो। मच्छड हुनु फाइदै रैछ, काननेरबाट उड्दा पनि पुलिसले बन्दुक ताकेन। बंगलाका धेरै ढोका बन्द थिए। यौटा ढोकाको चेपबाट भने बत्तीको मधुरो उज्यालो बाहिर आइरहेको थियो। हामी त्यही चेपबाट भित्र पस्यौं। भित्र सोफामा चारजना राता गाला भएका भुँडे बसेका थिए। सबैका हातमा गिलास थिए। हामी सोफाको चेपमा लुक्यौं।
‘यस्पालि हामी सत्तामा आएनौं भने त गाह्रो हुन्छ।’ एउटाले भन्यो, ‘धेरैसँग धेरै चिज लिइसकेका छौं, फिर्ता दिनु परेन? टाट भएपछि केको राजनीति?’
‘डोन्ट वरी।’ अर्कोले चुस्की लगाउँदै भन्यो, ‘यस्पालि गोलपोस्ट खाली छ, जति गोल गरे’नि हुन्च। कुम्भकर्णझैं निदाउनुस्। उठ्दा सारा देश तपाईंकै हत्केलामा। नरिवलझैं जति उफार्नुस्, उफार्नुस्। हाहाहा।’
‘निदाकै त हो नि!’ पहिलो हाँस्यो, ‘भोक लागेर उठेको क्या। पेट भरिएपछि टन्न निदाउनुपर्छ।’
मेरो ठ्याक्कै आँखाअगाडिको भुँडे मौन थियो। अरूको हाँसोमा हाँसो मिलाएन। चुरोटको ठुटो भने एस्ट्रेमा बेस्मारी निमोठ्यो। र, मोटो आवाजमा बर्बरायो, ‘अब आप लोग जो चाहते है किजिएगा, केक का एक हिस्सा तो अपने प्लेट मे आएगा ही।’
‘द्याट्स कुल।’ चौथो आवाज मात्र सुनँे। अबेरपछि सबै गए। एउटामात्र बाँकी रह्यो। बंगला मालिक हुनुपर्छ। उसले गिलास रित्यायो। अर्को कोठातिर लाग्यो। दुब्लो बुढो आयो र टेबुल सफा गर्न थाल्यो। यो बुढोसित पनि के रगत होला र? हामीले भुँडेलाई पछ्यायौं।
ऊ फराकिलो पलङमाथि लतारिएको झुलको चेप उघार्दै भित्र पस्यो। पलङको कुनामा मोटी महिला पनि थिइन्। उसले महिलाको कानमा भन्यो, ‘सुन्यौ? कुरा मिल्यो।’
उत्तर आएन।
एकैछिनमा दुवै निदाए। भोकले हामी रन्थनिएका थियौं। हतारहतार झुल काट्न थाल्यौं। अबेरपछि प्वाल पर्‍यो। पहिला म भित्र पसेँ, अनि धम्बोजी कान्छी। हामी भुँडेलाई ठुँग्न थाल्यौं। रगत त कति हो कति। तनतनी पिउन थाल्यौं।
‘दिदी, कस्तो अचम्म! कति धेरै रगत हो?’ मैले धम्बोजी कान्छीको कानमा भनेँ, ‘मेरो जीवनकालभरि एउटै मान्छेमा यति धेरै रगत देखेकी थिइनँ।’
‘यै त होला नि, सारा मान्छेको रगत पिउने मान्छे।’ उनले ओठ लेप्राइन्। हाम्रो भुनभुन र टोकाइले होला, भुँडे ब्युँझियो। पाखुरा सुमसुम्यायो। हामी डराउँदै झुलको कुनामा टाँसियौं।
‘साले मच्छेड।’ भुँडे करायो, ‘तीस हजारको झुल पनि काम लागेन। थुइक्क!’
उसका पाउरोटीजस्ता पुक्क परेका हत्केला हामीतिर बढे। म प्वालबाट फुत्त बाहिर निस्किएँ। धम्बोजी कान्छी अल्मलिइन्। आत्तिँदै यताउता उडिन्। एकैछिनमा उनी मोटा हत्केलाको बीचमा थिइन्। प्याट्ट आवाज आयो। मृत धम्बोजी कान्छी ताराझैं भुइँतिर खसिन्।
म आफ्ना आँसुमा रुझ्दै फर्किएँ।
रछ्यान साइलालाई सबै कुरा सुनाएँ। उनी गम्भीर भए। मच्छडको जिन्दगी – अघिल्लो रात शोक थियो, अहिले बिहान हर्षोल्लास छायो। किनभने हाम्रो घरमा छोरी आई। सुपरमार्केटमा जन्मेकाले उसको नाम ‘सुप्रिमा’ राख्यौं।
‘अब हाम्रो घर पुरा भो।’ मध्याह्नतिर रछ्यान साइलाले भने, ‘यता बस्यो भने छोरीको ज्यानलाई पनि खतरा हुन्छ। भोलि नै पहाडतिर लागौं।’
सामान त कति नै थिए र, एकैछिनमा गुन्टा बने। साँझ पर्दै गो। मलाई भोक लाग्न थाल्यो।
‘कता जान्छ्यौ?’ रछ्यान साइला डराए, ‘हिजोको ठाउँतिर नजाऊ है!’
‘नजिकै जान्छु।’ मैले भनेँ। तर म त्यही भुँडेलाई ठुँग्न चाहन्छु। म उसलाई धेरै असर गर्न नसकूँला तर धम्बोजी कान्छीको आत्माले शान्ति त पाउला।
म बदला लिन चाहन्छु।

…
पन्ना सकिए। अन्तिम पन्नासँगै एउटा सानो चिट पनि खापिएको थियो। मैले चिट पल्टाएँ –
सर,
त्यसपछि आमा फर्किनुभएन। हामीले धेरै कुर्‍यौं। आमाकै सुर्ताले बाबा पनि बित्नुभो। म काठमान्डुमै छु र एक्ली छु। रगत पिउन नपाएर सधैं बिरामी पर्छु। कहिले मर्छु, थाहा छैन। हामी मच्छडको त के कुरा भो र! नालीमै जन्मिन्छौं, नालीमै मर्छौं। हाम्रो नियति नै यही हो। हामी नहुनु तपाईंहरूलाई आनन्द नै होला। तर, हामी नभए पनि मच्छडहरू कहिल्यै सकिने छैनन्। किनभने अब त मान्छेहरू नै ठुल्ठुला मच्छड हुन थालेका छन्।
मान्छेकी भए पनि, मच्छडकी भए पनि आमा त आमा नै हुन् नि, हैन र? मलाई मेरी आमाको खुब माया लाग्छ। मेरी आमाको कथा कहिल्यै गुमनाम नहोस्!
… सुप्रिमा।

(श्रोत :-  NagarikNews )

~बुद्धिसागर~

(श्रोत :-  नागरिक दैनिक – २६ अपि्रल २०१० )

~बुद्धिसागर~

०६१ साउन १३ गतेले मेरो जीवन नै फेरिदिएको छ। त्यो दिन सम्भि्कँदा म अझै थर्थरी काँप्छु। एउटा दिनले जीवनमा कति असर गर्छ? त्यो म सुनाउँछु-
मेरो नाम हो गोमा कार्की। म अहिले पच्चिस वर्षकी भएँ। मेरो एउटा छोरा छ। उसका बाले नाम सुमन राखेका थिए। अहिले उनी छैनन्। म शंखमुल खोलाछेउ बस्छु। कहिलेकाहीँ लाग्छ, मेरा आँखा पनि त्यै नदीझैं सुक्दै गएका छन्।

उनको नाम जीवन खड्का थियो। छोंटो जीवन लिएर आएका थिए। २७ वर्ष छोंटो उमेर होइन र? पहिलोपल्ट उनलाई मैले प्रकाशपुर-सुनसरीमा देखेकी थिएँ। त्यसबेला म एसएलसी पास भए पनि घरमै बस्थें। माइतीमा क्याम्पस पढाउने स्थिति थिएन। उनी फुपूको घर आएका थिए। मैले पछि थाहा पाएकी थिएँ, उनले आर्मीको जागिर छोडेका रहेछन्। उनका बा र दाइहरू सप्पै आर्मी रै’छन्।

भन्छन् नि, प्रेम त्यत्तिकै हुन्छ, भयो। उनले नै मलाई मन पराएका थिए। तर लभ त्यति चलेन। दुई महिनापछि उनले अचानक भनेका थिए, हिँड्, जाम्। तपाईलाई लाग्ला, म के/के बोकेर भागेकी थिएँ। सत्य भन्छु, एउटा म्याक्सीमा हिडेकी थिएँ। ब्याग बोक्यो भने घरमा थाहा पाउँदैनन् र?

उनी त विवाहित पो रहेछन्। तर श्रीमतीले छाडेर गएकी रै’छन्। उनी एक्ला थिए, मेरो साथ खोजिरहेका थिए। मैले साथ दिन खोज्नु के गल्ती थियो र?

०५६ फागुन ११ गते। दिउँसो चार बजे म सुटुक्क बसपार्क पुगें। उनले मलाई मोरङ पुर्‍याउँछु भनेका थिए। बसपार्क सानो थियो, अरूले चिन्ने डर पनि थियो। हामी बसपार्कमा अपरिचत भएर बस्यौं। कुरा केही भएन। म अगाडिको सिटमा बसें, उनी पछिल्लो सिटमा। म बेलाबेला पछाडि फर्किएर हेर्थें, उनी पनि मलाई नै हेरिरहेका हुन्थे। मन कस्तो चराझैं फुरूक्क भएको थियो।

राती आठ बजे उनले मलाई घर पुर्‍याए। बाटोमा केही बोलचाल भएन। शायद उनी केही सोंचिरहेका थिए। घरमा के भनुँ भनेर सोचिरहेका हुँदा हुन्। घरमा थिए, सासू-ससुरा र दुई नन्द। सबै मलाई देखेर अक्मक्किए। आखिर मैले त्यस घरको संघार टेके।

मोरङ, पचरको शिव मन्दिरमा उनले मेरो सिउँदो रंगाइदिए। त्यसबेला मेरो मुटु ढुक्क फुलेको थियो। मेरो विवाह पो भयो त, रोउँ रोउँ लाग्यो। आखिर बिहे त गर्नैपर्छ, मैले यस्तै सोंचे र मन बुझाएँ।

र, म विवाहित महिला भएँ।

****

०५७ मा छोरा जन्मियो। उनले नै नाम राखिदिए, सुमन। उनी खेतीपातीमै व्यस्त हुन्थे। सिजनअनुसारका तरकारी लगाउँथे। छोरो जन्मिएपछि हाम्रो जीवन रमाइलो भयो। न उनले कुनै सपना देखेका थिए, न मैले, त्यसैले हामी सुखी थियौं। सासू-सुसुरा र नन्दहरू पनि माया गर्थे। उनी दिनभर काम गर्थे र साँझपख गाउँ डुल्न हिंड्थे। सबैले राम्रै गर्थे, तर उनको प्रशंसा कतै सुनेकी थिइनँ। मरेपछि नै सप्पैले प्रशंसा गर्दा रै’छन्।

राती टिभीमा कता-कता बम पड्किएको, मान्छे मरेको समाचार हेर्दा म ठान्थें, यस्तो हामीलाई आइलाग्दैन। कता हो कता, मान्छे लडेका छन्, मरेका छन्। यी माओवादी भनेका को हुन्? कस्ता हुन्छन्? मलाई थाहा थिएन।

०५८ साल लागेपछि वनमा सल्केको डढेलो त हाम्रै घरसम्म आइपुग्यो। यसै वर्ष उनी ससुरासँग छुट्टिएका थिए। र, पनि सम्बन्ध राम्रै थियो। भदौ पहिलो हप्ता हो कि? एकदिन बेलुका पौने सात बजे, हामीले खाना खाइसकेका थियौं, भदौमा चाँडै रात पर्छ, त्यसैले।

त्यहीबेला उनीहरू आइपुगे। ढोका खुल्लै थियो। भित्रै सरासरी आए। ती चारजना थिए। एकजना त उनकी फुपूका ज्वाइ थिए। आउन त चिनेकै मान्छे आए। उनी एक वर्षअघि भूमिगत भएका थिए। मलाई थाहा थियो, उनी माओवादी हुन्।

ती असिनपसिन हुँदै साइकलमा आएका थिए। साइकल हाम्रै आँगनमा ठडिएका थिए। बन्दुक त देखिन, तर सप्पैले ब्याग बोकेका थिए। तिनको अनुहार उज्यालो भए पनि कपडा मैलिसकेका थिए।

कसैले पनि मसँग कुरा गरेनन्। उनलाई लिएर अर्को कोठामा गए, रातभर गुनगुन गरिरहे। म अर्को कोठामा अबेरसम्म बसिरहें। उनी बेला-बेला मेरो कोठामा आए पनि भन्दैनथे, के कुरा भइरहेको छ। उनी त्यो रात मकहाँ आएनन्, उनीहरूसँगै सुते। बिहान चार बजे, उनीहरू गए।

‘जाम् भनेका छन्। मलाई जंगल छिर्न मन छैन,’ उनीहरु गएपछि जीवनले मलिन आवाजमा भनेका थिए, ‘अब उनीहरूले मलाई छोड्दैनन्।’

उनीहरूले भनेका रै’छन्, ‘तपाई बन्दुक चलाउन जान्ने मान्छे, हामीसित जानुपर्छ।’

त्यसदिन उनी खुब छट्पटिएका थिए।

****

हामीलाई थाहा थियो नेपालको जुन कुनामा लुके पनि उनीहरूले भेट्टाउँछन्, छाड्दैनन्। कहाँ जालान् उनी?

एक हप्तापछि फेरि दुईजना केटा, दुईजना केटी साँझपख आएका थिए। एकदम थकित। एकदम भोकाएका। मैले खाना पकाइदिएँ। राती उनीसँग गुनगुन गरे, एकाबिहानै गए।

‘हामीसित आउने भए आउ,’ त्यसदिन उनीहरूले धम्काएका रहेछन्, ‘नत्र घरमा ताला लाइदिन्छौं, भाटा कारबाही गर्छौं, बुझ्यौ?’ त्यसै दिनदेखि म डराउन थालेकी थिएँ। भित्रभित्र लगलगी काँप्थें।

त्यो ०५९ साल थियो। हामीले धान काटिसकेका थियौं। धम्की दिनेहरू साइकलमा त्रास बोकेर आइपुग्थे। कतै बेपत्ता पार्छन् कि? कतै मारिदिन्छन् कि? म एकदम काँतर भइसकेकी थिएँ। तर, ‘म यसरी डराइरहेकी छु’ भनेर उनलाई भनिन।

‘म अब भारत भाग्छु,’ एकदिन उनैले भने, ‘बस्न दिन्नन्।’

****

भोलिपल्टै बिहान पाँच बजे उनी सुटुक्क हिंडे। त्यति बिहान त छाया पनि साथमा थिएन। हिंड्नेबेला उनले भनेका थिए, ‘हेर, म सबै साम्य भएपछि आउँछु, ख्याल राख्नू।’

उनी गएपछि म एक्लै हुनेछु, मलाई थाहा थियो। तैपनि मैले नजाउ भनिन। उनी गएको रात नरमाइलो लाग्यो। बित्थामा पठाइछु भनेर मुटु कट्कटी दुखिरह्यो।

आखिर एक्लै बस्नू लेख्या रै’छ।

उनी गएपछि सासू-ससुरा पनि इटहरी बसाइ सर्नु भयो। म झन् एक्ली भएँ।

उनी एक महिना कता हराए कता? पृथ्वीको कुन कुनामा छन्, मलाई के थाहा? एकदिन पिसिओको भाइले खबर गर्‍यो। आधा घन्टा हिंडेर म पिसिओ पुगें। म म्याक्सीकै भरमा हर्षले हिंडेकी थिएँ। उनी दिल्ली पुगेका रै’छन्।

फोनमा उनले सोधे, ‘मान्छे आ’छन् कि छैनन्?’

मैले त्यही कुरा सुनाइदिएँ- एकदिन छजना मानिस आएका थिए। तिनले ढोकाबाट सोधेका थिए, ‘जीवनजी हुनुहुन्छ?’

‘बाहिर जानु भा’छ।’

‘कहाँ?’

‘नेपाल छोड्नू भा’छ,’ मैले भनेकी थिएँ, ‘कहाँ हुनुहुन्छ, था’ छैन।’ त्यसपछि उनीहरू आउन छाडे। मेरो हंस मैसित थियो।

उनले महिना-महिना चिठी लेख्न थालेका थिए।

****

अचानक एकदिन उनी घर आइपुगे। त्यो ०६० चैतको उराठलाग्दो दिन थियो। राती नौ बजे म सुतिसकेकी थिएँ। उनले ढोका ढक्ढकाउँदै बोलाए- ‘गोमा…।’

मैले निद्राले लठ्ठिएका आँखाले हेर्दा उनी उस्तै थिए, जस्तो गएका थिए। गाला अलिकति पुक्क भएछन्। पिठ्यूँमा सानो झोला थियो। त्यसभित्र केवल उनका पुराना लुगा थिए।

‘साउसित झगडा पर्‍यो,’ उनले भनेका थिए, ‘सप्पै छाडेर आएँ।’ त्यसबेला युद्धविराम भएको थियो। त्यही सुनेर उनी घरतिर हुर्रिएछन्।

‘किन आ’को?,’ मलाई त्यसै डर लागेको थियो।

‘विस्तारै साम्य हुन्छ,’ थकित उनले भनेका थिए, ‘त्यतिञ्जेल लुकेर बस्छु।’

उनी यस्तरी लुक्न थालेका थिए, घरबाटै बाहिर निस्किदैनथे। काखे छोरासित खेलेर बस्थे। उनी घरमा छन्, कसैलाई थाहा थिएन।

तर एउटा मान्छे कहिलेसम्म लुक्नसक्छ र?

****

०६१, वैशाखको पहिलो हप्ता। सात बजेको थियो। म खाना पकाउने सुरसारमा थिएँ। उनी छोरासित खेल्दै थिए।

आँगनमा केही पद्चाप सुनिन थाले। तिनजना केटाहरू आएका थिए। ब्याग बोकेका। उनलाई बाहिरै बोलाए। उनी धर्मराउँदै गए। मैले सुनें, उनीहरू सोधिरहेका थिए, ‘कहिले आउनुभो?’ उनीहरूले फेरि रातभर गुनगुन गरे। हाम्रै घरमा सुते र बिहान गए। म त्यसबेला नजिकैको बोर्डिङ स्कुलमा पढाउँथें। पढाउन गएँ। म हिंड्दा उनी पिंढीमै बसिरहेका थिए, एकदम थकित।

जब म घर फर्किएँ, उनी थिएनन्। यताउता खोजें, कतै भेटिएनन्। कतै गा’होलान्, सोंचेर कुरिरहें। साँझ पनि आइपुगेनन्। छिमेकीहरूलाई सोध्न गएँ। ‘तीन/चारजना मानिस आ’का थे,’ उनीहरूले भने, ‘लिएर गए।’ कता लगे? मेरा गोडा लगलगी काँप्न थाले। उनी हराए।

पन्ध्र दिनपछि उनको फोन आयो। उनी त माओवादीसित जंगल छिरेछन्। उनले भने, ‘म सुनसरीमा छु।’ मलाई रोउँरोउँ लाग्यो। म केही बोल्न सकिनँ।

‘चिन्ता नलेउ। मलाई केही भएको छैन,’ उनले सान्त्वना दिए, ‘राम्ररी बस।’ बितेको दुई महिनामा उनलाई ट्रेनिङ पनि दिएछन्। उनको आवाज त्यसैले थकित र मधुरो थियो। जे भए पनि जिउँदै छन्, मेरो मन शान्त भयो।

जेठको दोस्रो हप्ता फेरि उनले फोन गरे। त्यसदिन उनी आत्तिएका थिए। ‘म चत्रामै छु।’ उनी किन यत्ति हतास? उनले भने, ‘दाइहरूलाई भन्दे, म घेराभित्र छु, निकाल भनेर।’

मैले उनका दाजु पवन खड्कालाई भेटें। उनी इटहरी ब्यारेकमा थिए र सुनाएँ- तपाईका भाइले यस्तो भनेका छन्।

‘ठीक छ। म ल्याउँछु,’ उनले यत्ति भने, ‘उसलाई मेरो मोबाइल नम्बर देउ।’

मैले उनलाई त्यही नम्बर टिपाइदिएँ, जुन उनका दाजुले दिएका थिए। त्यसपछि के भयो, मलाई थाहा छैन। उनले फेरि फोन गरेनन्।

केही दिनपछि म सासू-ससुरा भेट्न इटहरी आएँ। इटहरी आएकै दिन थाहा पाएँ, उनी त ब्यारेकमा छन्। सासूले भन्नुभयो, ‘यतै छ त।’

म ब्यारेक पुग्दा उनी ठीकठाक थिए। उनले सुनाए, ‘ह्याँ खानबस्न राम्रै छ। डर छैन।’ उनलाई अरू आर्मीझैं राखेका रै’छन्। जागिर छाडिसकेका भए पनि ‘ड्युटी’ बस्दा रै’छन्। ‘यसले माओवादीका गुप्त स्थान देखेको छ’ भन्दै गस्तीमा सँगै लैजाँदा रै’छन्।

उनको कुरा सुनेर मलाई चिसो भयो। यो त गतिलो लक्षण होइन। मैले भनें, ‘जाँ पायो त्यैं नजानू।’ उनले मेरो कुरा सुनेनन्।

‘मसित अरू आर्मी पनि त हुन्छन्, मलाई क्यै हुन्न,’ उनी बर्बराए, ‘म मरिहालें भने पनि सात लाख पाउँछेस्।’

८८८

असार लागिसकेको थियो। रातदिन पानी दर्किन्थ्यो। खेती सिध्याएर म माइती बस्न थालें। एक्लै बस्न डर लाग्थ्यो। म हप्ता-पन्ध्र दिनमा उनलाई भेट्न इटहरी गइरहन्थें।

०६१ साउन १२ गते। साँझपख उनी झल्याँस्स आइपुगे। उनलाई देखेर म अत्तालिएँ। किन आ’का होलान्? गाउँमा अझै खतरा छ। आमाले ‘ज्वाइ आउनु भो, काँक्रा काट्नू’ भन्नुभयो। उनी त ‘स्वास्नी बिरामी छ’ भनेर हिंडेका रै’छन्। मैले अत्तालिंदै सोधें, ‘किन आ’को?’

तर्सिन त उनी पनि तर्सिएका थिए, तैपनि भने, ‘आइहालें। बिहानै जान्छु।’ त्रासमा रात बित्यो।

‘बिहान जान्छु’ भनेका मान्छे त ‘खाना खाएर जान्छु’ भन्न थाले। ‘ठीकै छ नि खाना खाएर गए भो,’ मैले यस्तै सोचें, शायद गल्ती यहीँनेर भयो।

बिहान घरका सप्पै रोपाइँ गर्न हिंडेका थिए। घरमा उनी र ममात्र थियौं। म हतारहतार खाना बनाउँदै थिएँ। उनी छोरासँग खेलिरहेका थिए। गाउँकै एउटा केटो आएर सोध्यो, ‘दिदी, भिनाजू हुनुहुन्छ?’

‘हुनुहुन्छ,’ मैले भनिदिएँ। ऊ दगुरेर गयो। मलाई के था’ ऊ त सिआइडी गर्न आएको पो रै’छ। एकैछिन आँगनमा चारजना मानिस आइहाले। ती साइकलमा हुर्रिदै आएका थिए। एकजना त उनकै भिनाजू थिए। भिनाजूलाई देख्नेबित्तिकै उनको अनुहार कालो-निलो भयो। डर कस्तो हुन्छ, मैले त्यही दिन देखेकी थिएँ।

‘पर्तिर जाउँ,’ भिनाजूले भने, ‘अलिकति काम छ।’

‘टाउको दुख्या छ,’ उनी थर्थरी काँपे, आवाज पनि काँप्यो, ‘बिरामी छु।’

‘बरू, म औषधि किन्दिम्ला,’ भिनाजूले हात ताने, ‘हिंड्, आधा घन्टा त हो नी।’

‘नलानू के,’ मेरा हातगोडा लगलगी काँपे। उनीहरू लैजानलाई आएका थिए, लगेरै छाडे। बीचको साइकलपछाडि क्यारियरमा राखेर उनीहरू गए।

मेरो मन बुझाउने बाटो यत्ति थियो- लैजान त भिनाजूले नै लगेका हुन्। मारी त के हाल्लान् र?

****

आखिर भोलिपल्टै रेडियो र एफएमले यस्तो समाचार फुक्न थालेछन्- एउटा बेवारिसे लाश फेला परेको छ।

छोरीको घरबाट फर्किरहेका गाउँका दाइ रामप्रसादले पनि यस्तै खबर ल्याए। नालपुरको चौतारोमा उनले गुजुप्प परेको भिड देखेछन्। के छ त्यहाँ? उनी भिडभित्र छिरेछन्। त्यहाँ त एउटा मान्छेको लाश उत्तानो परेको पो रै’छ। अनुहार त रगतले छुलुप्पै थियो रे, नचिनिने। उनले ससुरालाई भनेछन्, ‘कपडाले जीवन नै हो कि जस्तो लाग्यो।’

आर्मीले नै प्रमाणित गरिदिएका थिए- उनी जीवन नै हुन्।

मैले खबर त्यतिबेला पाएँ, जतिबेला उनको पोष्टमार्टम गरेर दाहसंस्कारका लागि लगिसकेछन्। म ब्यारेक पुग्दा सप्पै घाट गएका थिए। मेरो संसार भननन् रिङग्यो। म घाट जान खोजें। आर्मीले जान दिएनन्। मेरोअगाडि अँध्यारो बादल मडारिंदै आयो।

पछि पो थाहा पाएँ, म त त्यहीँ बेहोस भएर ढलेछु। अरूले नै मलाई घर पुर्‍याएछन्। जब बेलुका म झल्याँस्स ब्युँझिएँ, मेरो सिन्दुर पखालिएको थियो। हातमा चुरा थिएनन्।

म विधवा भइसकेकी थिएँ। जोसँग केवल सुस्केरा हुन्छन्।

****

…अनि म बहुलाजस्तै भएँ। किनभने मेरो दिमागले काम गर्न छोडिसकेको थियो। मलाई लाग्थ्यो, उनी मरेका छैनन्। मैले उनको लाश देखे पो? झल्याँस्स… झल्याँस्स उनी आइपुग्छन् कि जस्तो लाग्थ्यो। म सोच्थें- उनी कतै घुम्न गएका छन्, फर्किन्छन्। झोला भुइँमा राखेर पिंढीमा थकाइ मार्छन्।

तीन वर्षको छोरो कता छ, के गर्देछ, मतलब थिएन। म आफू पनि के गर्थें, थाहा थिएन। जीवनमा यस्तो पनि हुँदोरै’छ। पछि अरूले भनेका थिए- म उनलाई खोज्न जान्थें। कहिले कता, कहिले कता।

बाटोमा कोही भेटियो भने, म सोध्थें, ‘जीवनलाई चिन्या छौ? कतै देख्या छौ?’

म पटक-पटक ब्यारेक जान्थे। बाहिर उभिएको आर्मीलाई भन्थे, ‘जीवनलाई बोलाई देऊ त।’

आर्मी भन्थ्यो, ‘ड्युटीमा गा’छ।’

‘कहिले फर्कन्छ?’

त्यसपछि ऊ बोल्दैन्थ्यो। दुई महिना लगातार धाएपछि उनको रूममेट आर्मीले भनिदियो, ‘ऊ मरिसक्यो, आउँदैन।’ मलाई अझै पत्यार लागेन। र, पनि त्यहाँ जान छोडिदिएँ।

अनि एकदिन मैले घर छाडें, माइती फर्किएँ, प्रकाशपुर। उनी नहुनुमा मेरो केही दोष थियो त? सासू-ससुराले त मलाई नै दोष दिए। पत्याउनुहुन्छ, मैले छोएको पनि खान छाडे। ‘तैंले गर्दा मेरो छोरो गयो।’ उनीहरू भन्थे, ‘तँलाई भेट्न गएर त यस्तो भयो। तँ अलच्छिना।’

माइती बस्न थालेपछि बल्ल म होशमा आएँ, ठूलो निद्राबाट ब्युँझिएजस्तो। पछि भाइ आयो र काठमाडौं ल्यायो। काठमाडौं आएपछि मैले बल्ल थाहा पाएँ कि मजस्ता कैयौं यस्ता महिला छन्, जसले श्रीमान फर्किन्छन् भन्ने आशा गर्देनन्। उनीहरूकै संगतले मलाई पनि लाग्न थाल्यो, उनी फर्किंदैनन्।

एक महिनापछि, म उनको बर्खी बार्न इटहरी फर्किएँ। र, उनलाई सम्झनाहरूबाट बिदा दिएँ।

****

०६२ देखि मैले क्षतिपूर्ति माग गर्न थालेकी थिएँ। यस्तो क्षति त के ले पूरा गर्थ्यो र? तैपनि खानै पर्‍यो। छोरोलाई हुर्काएर उसको बाटोमा छाडिदिनुपर्‍यो।

जिल्लामा गएर निवेदन दिएँ। ‘मारेको कसले हो’ भनेर जिल्ला प्रशासनले प्रमाणित गर्दो रै’छ। फाइलमा उनको नाम भेट्न गाह्रो भयो। डेढ वर्षमा कति धेरै नाम थपिएका हुन्? आखिर अनेक पानापछि उनको नाम भेटियो- जीवन कार्की।

क्षतिपूर्ति दिने की नदिने? निर्णय सात दलले गर्दो रै’छ। निर्णय के गरे, म के था’ पाउँथे? फाइल गृह मन्त्रालय पठाएछन्। जिल्ला-काठमाडौं, काठमाडौं-जिल्ला, म फनफनी रिङ्न थालें।

नागरिकता खोई?
विवाह दर्ता खोई?
नाता प्रमाणपत्र खोई?
मृत्युदर्ता खोई?

छि’ कति दुख्ख दे’का हुन्? जता निवेदन दियो, पैसाको खोला त्यतै बग्यो। आखिर ०६३ कात्तिकको अन्तिम हप्ता मेरो हातमा डेढ लाखको चेक थियो। के गर्नु, डेढ लाख? बिचरा भाइले सप्पै खर्च ब्यहोरेको थियो। भन्न त हुनी हो कि होइन, यताउता दगुर्दा यति पैसा त पहिल्यै खर्च भइसकेको थियो नि त।

पचास हजारले काठमाडौंमा जुस पसल खोलेकी थिएँ, त्यो पनि डुब्यो। बाँकी एक लाख पनि चोइटिंदै सक्किन थालेको छ। भाइ भन्छ, ‘दिदी यसरी चल्दैन, काम गर।’

काम त गर्नी हो, तर के गर्नी? अब त जीवनको बाटो एक्लै हिंड्नु छ। उनी भ’को र नभ’को फरक परिहाल्छ नी, हैन र? अहिले मनमा कुनै आक्रोश छैन। जसले उनलाई मारेको थियो, त्यो पनि त मरिसक्यो।

यति हुँदा पनि आशा त नमर्दो रै’छ, कहिलेकाहीँ निद्रामा उनले ढोका ढक्ढकाएजस्तो लाग्छ।

(श्रोत :- NagarikNews )

~बुद्धिसागर~

हृदयको सुख्खा मैदानको माथिपट्ट िउदासीको एक टुक्रा बादल देखापरेको थियो । लामो समय खडेरी भोगेको किसानझैं, म ट्वाल्ल परेर बादल बर्सने प्रतीक्षामा थिएँ ।

मेरा आँखा पिरा भइसकेका थिए । मेरी श्रीमती पटक-पटक कौतूहलपूर्वक मेरा आँखामा हेरिरहेकी थिइन् ।

किराना पसलेले उनलाई एक हप्ताको समय दिएर पाँच किलो चामल र केही तरकारी उधारो दिएको थियो । भर्खरै जन्मेको राजबहादुर उनका दूध खाएर अघाउँथेन । उसका लागि भनेरै दैनिक एक पोका दूधको भार थपिएको थियो ।

मेरो जागिर चट् भइसकेको थियो । मेरो काम १० बजेदेखि ४ बजेसम्म आँसु एक्सपोर्टमा गएर रुने थियो । मसित ४५ जना अरू पनि थिए । कोही जनयुद्धपीडित, कोही अभावले पीडित त कोही आफ्नै सन्तानले पीडित । हामी अँध्यारो कोठामा बसेर आफ्ना पीडा सम्भि“mदै रुन्थ्यौं । कम्पनीले दिएको सलाईको जस्तै ‘आँसु संग्रह’को पित्तलको बट्टामा आँसु खसाल्थ्यौं । जसले आँसुको टेम्पेचर ठीक बनाइराख्थ्यो । आँसु दर्ता गथ्र्यो र फर्किन्थ्र्यो । जब कसैको आँखाबाट आँसु निस्किन छाड्थ्यो, कम्पनीले अवकाशपत्र थमाउँथ्यो । मलाई लाग्थ्यो, आँसु त हो नि जति पनि आइहाल्छ । तर, म गलत रहेछु । एक दिन मेरा आँखाबाट पनि आँसु तप्किन छाडे । हप्ता पन्ध्र दिनमा मात्र तप्किन्थे । आँसु तप्किन छाडेपछि, ‘आँसु एक्सपोर्ट’ कम्पनीले मेरो हातमा अवकाशपत्र थमाइदिएको थियो ।

म बेरोजगार भएको थिएँ ।

मेरी श्रीमतीले पनि त सप्पै आँसु बेचिसकेकि थिइन् । मलाई थाहै नदिई पनि बेचेकी थिइन् । अहिले त आँसु निकाल्न खोज्यो कि उनका आँखा सुनिन्छन् । धमिलो देख्छु भन्छिन् ।

अस्ति भर्खरै ससुराली जाँदा ससुराले मरेको आवाजमा भनेका थिए, ‘ज्वाइँ साप, तपैले त मेरी छोरीका सप्पै आँसु बेचेर खानुभएछ ।’ मेरो आधा मुटु त्यही क्षण आधा ढुंगा भएको थियो । अभावले घाँटी अठ्याउन थालेपछि, हामीले दैनिक खाद्यान्नको लिस्ट छोट्याएका थियौं ।

मैले भनें, ‘मैले सुनेको, दूध चियाले ग्यास्टिक बढाउँछ रे !’

‘ए त्यै भएर होला, दूध चिया पियो कि मेरो पेट ढुस्स हुन्थ्यो,’ श्रीमतीले शिर हल्लाउँदै भनिन्, ‘ग्यास्टिकले रैछ । भो अब दूध चिया नपिऊ है ।’ दूध चिया सहिद भयो ।

मेरी श्रीमती दूध चिया पिएर हुर्केकी थिइन् । दूध चियाको लती पनि थिइन् । उनले सजिलै दूध चिया आफ्नो दैनिकीबाट हटाइन् । यसरी हामी कारण खोज्थ्यांै र हरेक दिन केही न केही कुरा दैनिक जीवनबाट हटाउँथ्यौं ।

खानाको लिस्ट छोट्याउँदा छोट्याउँदै बिहान खायो, साँझको चिन्ता । साँझ खायो, बिहानको चिन्ता हुन थालिसकेको थियो । हुँदाहुँदा मलाई होस् या मेरी श्रीमतीलाई पसलमा देख्यो कि मोटो पावरदार चस्मा लगाएको साहुजीले अमिलो अनुहार लगाउन थालिसकेको थियो ।

हामीलाई कहिलेकाहीं नाबालक सन्तान राजबहादुरको आशा लाग्थ्यो । एक दिन ऊ पनि पीडाले रुनेछ । र, उसको आँसुबाट पनि पैसा आउनेछ ।

‘आज पनि तपैको आँसु झरेन भने बर्बादै हुन्छ,’ श्रीमतीले भनी ।

‘चिन्ता नगर । मेरो हृदय बटारिन थालिसकेको छ । साँझसम्म आँसु र्झछ, र्झछ,’ मैले उनलाई सान्त्वना दिएँ ।

‘पानी कम खाएर हो कि आँसु नआएको ?’ श्रीमतीले भनिन्, ‘एक गिलास पानी ल्याइदिम् ?’

मैले मुन्टो हल्ल्ााएँ । मलाई यस्ता कुरामा विश्वास लाग्दैनथ्यो, तर जीवन उधो गतिमा लागिसकेपछि सप्पैसप्पै कुराको विश्वास लाग्दो रैछ ।

श्रीमतीले पानी ल्याइन् । एकै सासमा पिउँदै भनें, ‘मलाई एक्लै छाडिदेऊ । म फेरि कोसिस गर्छु ।’

श्रीमती पलङको छेउमा निदाइरहेको राजबहादुरलाई पछ्यौरा ओढाएर बाहिर निस्किइन् । झ्यालको अलिकति उघ्रेको पर्दाबाट मसिनो घामको धारभित्र पसिरहेको थियो । पर्दा टमक्क लगाएँ । पलङछेउ धुम्धुम्ती बसें । सुस्केरा काढें । र, अतीतको घना जंगलमा पसें ।

भोकभोकै काठमान्डुका गल्लीहरूमा रन्थनिएको सम्झें । कोखा चस्किँदा एउटा बु्रसेट किन्ने दुई रुपैयाँ नहुँदा सिरकको छेउलाले कोखा बाँधेर सुतेको सम्झें । दुवै मृगौला बिग्रेर अँगारझैं काला भएर बितेका बाबु सम्झें । गाउँमा मेरै बाटो हेरेर बसेकी बूढी आमै सम्झें । नौ महिनाअघि आफ्नो अन्तिम आँसु पठाइदिएकी थिइन् । मैले ११ सय ३६ रुपैयाँमा बेचेको थिएँ । अहिले त उनका आँसुका नशा सुकिसकेका छन् ।

म यस्तो सन्तान थिएँ, जसले आमाका आँसुहरू पनि बेचिसकेको थिएँ ।

मैले ती सारा स्मृतिहरू सम्झें, जसले मलाई एकान्तमा रुवाउँथे । बर्बरी आँसु खस्थे ।

मैले त सारा स्मृतिका आँसुहरू सस्तो मूल्यमा बेचिसकेको रैछु । अब त मसित आँसु झर्ने स्मृतिहरू पनि बाँकी रैनछन् ।

‘आँसु एक्सपोर्ट’ कम्पनीको अँध्यारो कोठामा बसेर मैले सारा स्मृतिहरूबाट आँसु निचोरिसकेछु ।

म त साह्रै गरिब भइसकेछु ।

हृदय फेरि बटारियो । आँखाहरू भत्भताए । आँखाका कुनाहरू चिसिएजस्तो भो । म भक्कानिएँ, मसित अब बेच्नलाई एक थोपा आँसु पनि छैन ।

अचानक माकुराको जालमा अल्भिmएको पानीको थोपा बिस्तारै तन्किँदै भुइँतिर खस्न लागेझैं एउटा आँसुको थोपा मेरा आँखामा देखा पर्‍यो । मैले हतारहतार ‘आँसु संग्रह’को बट्टा आँखा नजिक लगें । खुसीले मेरा हातहरू बिस्तारै काँपिरहेका थिए ।

कमिलाले मरेको पुतलीलाई जोड लगाएर धेकेलेझैं, मेरो हृदयले आँसुको डल्लो धकेल्न थाल्यो । आँसुको डल्लो आँखाको डिलमा आयो । फुत्त बट्टामा खस्यो । मैले बट्टा बन्द गरें । जुरुक्क उठें ।

मैले बट्टालाई सिरानमुन्तिर जतनसाथ राखें । र, दैलो उघारें ।

एकैछिनमा श्रीमती देखापरिन् र सोधिन्, ‘भयो ?’

मैले नाकबाट बगेको पातलो सिंगान पाखुराले पुछें । मुस्कुराएँ, ‘भयो । यसपालि त नम्बरी आँसु नै झरेजस्तो छ ।’

‘टियर्स बिजनेस’को ठूलो ढोकाबाट भित्र पसें । हुन त, काठमान्डुमा आँसु खरिद गर्ने कैयौं कम्पनी खुलेका थिए । म आफैंले काम गरेको आँसु एक्सपोर्ट पनि थियो । तर, मलाई विश्वास टियर्स बिजनेसकै लाग्थ्यो । मालअनुसारको दाम पाइन्थ्यो ।

रिसेप्सनमा सुख्खका आँसु मात्रै झर्लान् जस्ती कल्कलाउँदी युवती उभेकी थिई । उसको ठीक पछाडि भित्तामा ठूलो पोस्टर टाँसिएको थियो । पोस्टरमा अंग्रेजी फिल्मकी हिरोइन मुस्कुराइरहेकी थिई । उसका कानमा टलक्क टल्किएका झुम्काहरू थिए । पोस्टरमा देवनागरी लिपिमा लेखिएको थियो, ‘नेपाली महिला शान्तिमायाका आँसुबाट बनेका झुम्काहरू ।’

त्यसकै छेउमा पत्रिकाको न्युज कटिङ् ठूलो बनाएर टाँसिएको थियो । मैले हतारमा पढ्दा थाहा पाएँ- नेपाली आँसुको माग संसारभरि रैछ । नेपाली आँसुबाट झुम्का, घडीका सुई, दाँतमा चमक ल्याउने पेस्ट, औंठी के के बन्दो रैछ, के के । हलिउडकी हिरोइनले झुम्का लागइदिएपछि, शान्तिमायाका आँसुहरूको माग असाध्यै बढेको छ रे ।

आँसु हुन् त शान्तिमायाको जस्तो ।

‘के ट्वाल्ल परेर हेरिरहेको ?’ रिसेप्सनमा बसेकी केटीले चिट दिंदै भनी, ‘ल्याबमा गुणस्तर देखाउनुस् ।’

म छत्तीस नम्बरमा परेछु ।

अफिसमा भीडभाड थियो । मानिसहरू आँसु राखेको बट्टा बोकेर यताउता दगुरिरहेका थिए । कोही आँसुको पैसा कुनामा बसेर गनिरहेका थिए । कोही कुनाका कुर्सीमा बसेर बट्टामा आँसु झार्ने कोसिस गरिरहेका थिए । म भीड छल्दै गुणस्तर मापन शाखाको झ्यालमा पुगें । लामो लाइनको पछिल्तिर गाँसिएँ ।

मेरो अघि दुब्लो मानिस उभेको थियो । उसका कपालले कानलाई छोपेका थिए । मैलो सर्ट लगाएको थियो । गोडामा चप्पल । आँसुको बट्टा समाइरहेका उसका हात काँपिरहेका थिए । उसले पछाडि फर्केर मलाई हेर्‍यो । मैले पनि हाँसेजस्तो गरें ।

‘दुख्खको आँसु ल्याउनु भा कि सुख्खको ?’ उसले सोध्यो ।

‘दुख्खको,’ म हाँसें ।

‘मेरो पनि दुख्खकै हो,’ ऊ पनि हाँस्यो, ‘सुख्खको आँसु त सपनै भो । एकपल्ट सुख्खको आँसु झरेको भए, टन्टै साफ हुन्थ्यो ।’

मैले मुन्टो हल्लाएँ ।

‘अस्ति मेरी घरबेटी बूढीले अमि्रकाको नातिसित फोनमा कुरा गरिछन् । सुख्खको आँसु खसिहालेछ । बेचिछन् र हातभरि पैसाको मुठो बोकेर आइथिन्,’ उसले अलिकति अगाडि सर्दै भन्यो, ‘सुख्खको आँसु त धनीलाई मात्रै आउने है ।’

म आधा ओठ हाँसें ।

‘आफ्नो त आँसु नै आउन छाडेको छ,’ उसले अमिलो अनुहार बनाउँदै भन्यो, ‘हिजो कब्जियतको रोगी कनेझैं कन्दाकन्दा एउटा थोपो झर्‍यो । डाक्टरले पनि अब धेरै आँसु नझार्नु, आँखालाई असर गर्छ । यस्तै पारा हो भने अन्धो नै हौला भनिसकेको छ । क्यार्नु, आँसु नबेची खानै पुग्दैन ।’

म चुप रहें । म पनि आँसु बेचेरै खाइरहेछु ।

आँसुको बिजनेस सुरु भएको केवल १० वर्ष त भएको छ नि । १० वर्षमा मैले जीवनकालभरिको आँसु बेचिसकेको छु । भविष्यमा साँच्चिकै रुनुपर्‍यो भने मसित आँसु हुने छैनन् । म बुच्चो रुनेछु ।

लाइन सर्दै गयो । मेरो अघि उभिएको दुब्लो मान्छेले सिसाको झ्यालको सानो प्वालमा आँसुको बट्टा छिरायो । एकैछिनमा उसको हातमा रसिद थियो । उसले हतारहतार पढ्यो । उसको अनुहार कालोनिलो भयो । ऊ करायो, ‘मेरा आँसु असली हुन् । नम्बरी हुन् । १६ क्यारेटको लेख्दिनी ?’

‘कनेर निकाले हो अँासु । काँबाट नम्बरी हुन्छ ?’ भित्रबाट आवाज आयो ।

‘माँसाला ठग्नी ?’ ऊ करायो, ‘म मेरा आँसु चिन्दिनँ ?’

उसको हल्लाखल्ला सुनेर दुई बलिष्ठ गार्ड आए । उसको पाखुरा समातेर लतार्दै लगे । ट्वाल्ल परेर हेरिरहेका मानिसहरू फेरि चल्मलाए । मैले सिसाको प्वालबाट बट्टा छिराएँ ।

मुखमा हरियो मास्क र टाउकोमा हरियो टोपी लगाएको मानिसले बट्टा समायो । मैले प्वालबाट देखें, भित्र ठूलै प्रयोगशाला थियो । सिसाका टल्किरहेका भाँडाहरू थिए । कुनै जगजस्ता । कुनै हुक्काजस्ता । कुनै पाइपजस्ता ।

उसले आँसुको थोपा हुक्काजस्तो भाँडामा राख्यो । त्यहाँबाट निलो धूवाँ निस्कियो । त्यसपछि उसले कलमजस्तो सिसाको टुक्रा हुक्काजस्तो भाँडामा राख्यो । एकछिनमा बाहिर निकाल्यो । सिसाको टुक्रा आँखा नजिक लगेर नियाल्यो । ठ्याक्कै, डाक्टरले ज्वरो नापेजस्तो ।

उसले शिर हल्लायो । र, टेबुलको रसिदमा कलम दगुरायो । मेरो आँसु पास भयो । प्याज काट्दा निक्लेका आँसु यहाँ पास हुँदैनन् । उसले र्फम मतिर र मेरो आँसु राखेको हुक्काजस्तो भाँडा भित्रतिर बढायो ।

मैले रसिद हातमा आउनेबित्तिकै हतारिँदै पढे । त्यहाँ लेखिएको थियो- शुद्ध आँसु । चौबीस क्यारेट ।

आज आँसुको रेट के छ ? म सूचना टाँसिएतिर दगुरेझैं हिँडे । भित्तामा ३२ इन्चको टीभी टाँसिएको थियो । त्यहाँ, एयरपोर्टमा छुट्ने प्लेनका नाम लेखेझैं, विभिन्न नाम र रेट डिस्प्ले भइरहेका थिए । मानिसको घुइँचो थियो । म मानिसको भीड ठेल्दै अघि बढे र पढ्न थालें ।

खुसीको आँसुको भाउ बढेको रैछ ।

चौबीस क्यारेटको भाउ उस्तै रैछ ।

बाइस क्यारेटको भाउ घटेछ ।

प्याज काटेर निस्केको आँसु अझैं ब्यान्ड रैछ ।

ठूल्ठूला अक्षरमा विशेष सूचना थपिएको थियोे, संविधान बनेन भनेर रोएका सभासदका आँसुहरू ब्यान्ड गरिएको छ । ती मूल्यहीन आँसु हुन् । म भीडबाट बाहिर निस्कें ।

क्यास काउन्टरतिर बढ्नै लागेको थिएँ, कसैले हात च्याप्प समायो । लेखक चिन्तक उदास पो रहेछ । घ्याम्पोजस्तो भुँडी निस्किएको । सर्टको पाकेटमा लहरै रातो, हरियो र निलो डट्पेन राखेको । मलाई आफ्नो कथा भन् किताब लेख्छु भनेर हैरान पार्छ । म जहिले आउँछु, उसलाई यतै देख्छु । उसले देख्ला कि भनेर डराउँछु । देखिहालेछ ।

‘भाइ, धेरैपछि रोयौ कि के हो ?’ उसले मेरो हात समात्दै कुनातिर लग्यो ।

‘हजुर,’ म हाँसें ।

‘अनि तिम्रो कथा कहिले सुनाउने ?’ सोधिहाल्यो ।

‘सुनाउँला नि सर, कुनै दिन ।’

‘त्यसो नभन भाइ, मलाई तुरुन्तै कथा सुनाऊ । म फटाफट लेखेर छापिहाल्छु,’ चिन्तक उदासले मेरो दायाँ काँध सुम्सुम्याउँदै भन्यो, ‘किताबमा सूचना पनि हाल्छु, यो किताबले तपाईंलाई यत्ति धेरै रुवाउनेछ कि आँसु बेचेरै तपाईं लखपति हुनुहुनेछ ।’

‘मेरो कथा पढ्दै अरू रोएर मलाई के ?’ म बिच्किएँ, ‘म आफैं रुन सकिरहेको छैन ।’

चिन्तक उदास गम्भीर भयो । मैले कुरा मोड्न सोधें, ‘अनि तपैंचैं कति रुन सकेको ? म जहिले पनि आँसु बेचिरहेकै देख्छु ।’

‘म त दिनदिनै रुन्छु भाइ ।’

‘साह्रै पीडा छ हो तपाईंसित ?’

‘छ नि । बाईसवटा किताब निकाले, कतै कुनै चर्चा छैन, रोको रोयै गर्छु ।’ उसले मलीन अनुहार लाउँदै भन्यो, ‘अस्ति मिडियाले साह्रै हेप्यो भनेर रोएँ । हिजो नयाँ लेखकको चर्चा भएको सुनें, रोएँ । म दिनदिनै रुन्छु भाइ ।’

बोल्दाबोल्दै चिन्तक उदासका आँखा टिल्पिलाए । कति सजिलै आँसु आएका ? उसले हतारहतार बट्टा आँखा नजिक लग्यो । उसका आँसु तप्किनै लागेका थिए, म सुत्त भागें ।

क्यास काउन्टर अगाडि भीड थियो । म थपिएँ । मानिसहरू रसिदसहितको हात काउन्टरभित्र पसाउँथे । बाहिर निकाल्दा हातभरि पैसा हुन्थ्यो ।

लाइन चिप्लेकीराको गतिमा अघि बढिरहेको थियो । मेरा अघिल्तिर दुई मानिस मन्द गतिमा कुरा गरिरहेका थिए ।

‘तीन महिनाअघि मेरैअघि आँसु बेचेर गको थियो एकजना । अस्ति पत्रिका हेरेको त उसैको फोटो देखें । उसका आँसुले त घडीका सुई बनेछन् । र, त्यै घडी कम्युनिस्ट नेता टुकारामले किनेछ । अझ अन्तर्वार्तामा भनेछ, यो घडी लाएपछि मेरो टाइम ठीक चलिरहेको छ ।’ मेरो अघिल्तिर उभिनेले सुनाइरहेको थियो, ‘त्यसपछि त त्यो आँसु बेच्नेको चर्चैचर्चा । उसको आँसु किन्न कैयौं कम्पनी गाउँमै पुगेछन् । अगि्रम पैसा दिएछन् । बिचराले भनेजति आँसु निकाल्नै सकेनछ । कम्पनीले मुद्दा हालेछन् । बिचराको त उठिबासै भएछ ।’

‘है, आँसुलाई पनि लक नै चाहिने रैछ,’ अर्कोले च्व च्व गर्‍यो, ‘लक हुनेका आँसु काँ काँ पुगिसके । आफ्ना आँसु त मात्र बाइस क्यारेट ।’

‘के च्व च्व गरिरा, नारायणजी,’ पहिलोले भन्यो, ‘हाम्रा आँसुले त टुथपेस्ट बनेका छन् । त्यसैले माझेर त होला, नेताहरूका दाँत सेता भाका । हाहा ।’

‘ए नेता भन्दा पो याद आयो । अस्ति जुल्फी नेता टीभीमा रोएका थिए नि,’

‘त्यो आँसु बेचे र ?’

‘होइन, देशको नाममा डोनेसन दिएछन्,’ दोस्रोले भन्यो, ‘भनेछन्, एउटा श्रीपेच बनाउनू, अनि त्यसमा मेरो आँसु जडान गर्नू ।’

मलाई राजनीतिक कुरा मन परेन । ध्यान अन्ततिर मोडें । मानिसहरूलाई लाइन लाग्दा अल्छी नलागोस् भनेर काउन्टरको सोझैमाथि भित्तामा ठूलो टीभी जडान गरिएको थियो । त्यहाँ आँसुबाट बनेका गहनादेखि टुथपेस्टसम्मका विज्ञापन पालैपालो आइरहेका थिए । टुथपेस्टको विज्ञापनचैं एकैपल्टमा याद हुने खाले थियो ।

टुथपेस्टमा आँसु,

मुस्कान हुन्छ धाँसु,

केको लाज, के को धक

हाँस्नुस् मुसुमुसु ।

यी गहनादेखि टुथपेस्टसम्मका चिजहरू हामी आँसु बेच्नेहरूका लागि थिएनन् । ती त केवल आँसु खरिद गर्न सक्नेहरूका लागि मात्र थिए । कम्पनीहरू सस्तो मूल्यमा आँसु किनेर महँगोमा बेच्थे । सिंगापुर र अमेरिकातिर पठाउँथे ।

हामी काठमान्डुमा बस्नेहरू त आफ्नो आँसुको मूल्य ठीकठीकै पाउथ्यौं । तर, दुर्गम गाउँमा बस्नेहरू त खुबै ठगिएका थिए । आँसुका दलालहरू गाउँ गाउँ पुग्थे, एकदम सस्तो मूल्यमा गाउँभरिको आँसुको किन्थे र काठमान्डुमा महँगोमा बेच्थे । मेरै गाउँको रूपसागरले बेलैमा आँसुको बिजनेस चिन्यो, गाउँगाउँमा गएर आँसु किन्यो । अहिले उसको के छैन, घर, गाडी, बैंक ब्यालेन्स ।

काउन्टरमा मेरो पालो आयो । मैले रसिद देखाएँ । काउन्टरको मानिसले मेरो रसिद हेर्दै क्याल्कुलेटर थिच्न थाल्यो । एकैछिनमा क्याल्कुलेटरको लाम्चो स्त्रिmनमा देखियो, १९६२ । उसले मेरो हातमा १९ सय ६० रुपैयाँ र एउटा चुइगम थमायो ।

‘भित्र जान मिल्दैन,’ गार्ड कराइरहेको थियो ।

‘मेरो गर्दन छिनाले छिनाल । तैंले रोकेर रोकिन्नँ,’ दुब्लो कायाको मानिस कराइरहेको थियो । झुप्प दाह्री जुँगाधारी उसले थोत्रो कालो कोट र मैलो दौरा-सुरवाल लगाएको थियो । शिरमा ढाकाटोपी थियो, निधारनेर उधि्रएको । उसले पिठ्युँमा मैलो झोला बोकेको थियो । जुत्ताभरि धूलो जमेको थियो । कपडाको हो कि छालाको पत्तो पाइनँ । ऊ भित्र पस्न खोजिरहेको थियो । तर, गार्डले उसको पाखुरा समाइरहेको थियो ।

‘म त्यो रणेलाई नभेटी जान्नँ,’ त्यो मानिस कराइरहेको थियो । ‘ह्या कुनै रणेले काम गर्दैन भनेको,’ गार्ड कराइरहेको थियो, ‘कस्तो अटेरी हो ।’

गार्डले घिच्चाउँदै उसलाई ढोका बाहिर पछारिदियो । उसले पहिला पुठ्ठाले भुइँ टेक्यो, अनि घुच्चुकले । ऊ पछारिएको देखेर मसँगै ढोकाबाहिर निस्किएका मानिसहरू ऊतिर दगुरे ।

त्यो मानिस बिस्तारै उठ्यो । शरीरमा लागेको धूलो टक्टकायो । उसका अगाडि ‘टियर्स बिजनेस’को भीमकाय ढोकातिर हेर्दै प्याच्च थुक्यो र जोडले करायो, ‘एई रणे, हाम्रा आँसु फिर्ता दे ।’

उसको आवाज छेउछाउका ठूल्ठूला बिल्डिङमा ठोक्किँदै हरायो । र, ऊ बेस्मारी हिक्का छाडेर रोयो । मैले पहिलोपल्ट आँसुविहीन रुवाइ देखें । बुच्चो रुवाइ । उसको अनुहार सुकेको पातजस्तो थियो । उसका ओठ कानसम्म च्यातिएका थिए । निधार गाँठो परेको थियो ।

उसको नाम जुद्धबहादुर रैछ । पश्चिम नेपालको दुर्गम गाउँबाट आएको । रणेले काठमान्डुबाट गएर सारा गाउँलेका आँसुहरू जम्मा पारेछ । काठमान्डुमा लगेर बेच्यो भने टन्नै पैसा आउँछ भन्ने आस देखाएछ । जुद्धबहादुरलाई साक्षी बनाएर काठमान्डु ल्याएछ । सारा गाउँलेले जुद्धबहादुरको विश्वासमा आँसु पठाएका रैछन् । रुनुजति रोएर । रुँदारुँदै थाकेर ।

गाउँलेहरूलाई आशा थियो, जति रुनु छ, अहिले नै रोऊ, जुद्धबहादुर काठमान्डुबाट फर्केपछि, खुसी नै खुसी आउँछ ।

हिजो साँझ जुद्धबहादुर नयाँ बसपार्क आइपुगेका रैछन् । रणेले बसपार्क नजिकैको थोत्रो होटलमा राखेछ । राति कति मीठा मीठा कुरा गरेर सुतेका थिए उनीहरू । बिहान उठ्दा त छैन, रणे । र, छैन, जुद्धबहादुरको झोलामा जतनसाथ राखेको आँसु ।

हे दैव, रणे त सारा आँसु चोरेर भागेछ । रणे टियर्स बिजनेस पुगेको होला भनेर कसैले भनिदिएछ । उनी खोज्दैखोज्दै आइपुगेका रैछन् । उनी टियर्स बिजनेसको ढोकासम्म रोइरहे । कराइरहे । उनको आर्तनाद रणेले सुनेन, या सुनेर पनि आएन, थाहा छैन । रणेलाई कसैले चिनेको पनि छैन ।

हुन त, धेरैको आँसु चोरेर धेरै रणेहरूले काठमान्डुमा बंगला बनाएका छन् । ती आँसुहीन आर्तनाद सुन्दैनन् ।

‘म अब गाउँ कसरी जाऊँ ?’ जुद्धबहादुर रोइरहे, ‘मैले सारा गाउँको आँसु हराएँ । गाउँलेले मैले नै बेचेर खाएको ठान्नेछन् ।’

अब जुद्धबहादुरले रुँदै सप्पै कथा भने पनि, गाउँलेहरूले पत्याउने छैनन् । किनभने, उनीहरूलाई जुद्धबहादुरको रुवाइ झुठो लाग्नेछ । यदि साँच्चिकै रोएको हो भने उनका आँखामा आँसु खोइ त ?

पीडाको साक्षी केवल आँसु मात्र रहेछ ।

मेरो ज्यान थररर काँप्यो । म कोठातिर दगुरे । श्रीमती मलाई नै कुरेर बसेकी रैछन् । मलाई देख्नासाथ मुस्कुराइन् । मैले पैसा उनको हातमा राखिदिएँ ।

‘म किराना पसलको उधारो तिरेर आउँछु,’ उनले भनिन्, ‘क्यै ल्याइदिउ“m तपैंलाई, क्यै खानुहुन्छ ?’ मैले मुन्टो यताउता हल्लाएँ । श्रीमती बाहिर निस्कनै लागेकी थिइन्, उनले ढोकानेर उभेर भनिन्, ‘आज त अचम्म भो । छोरो रोको रोयै गर्‍यो । भोकको पीडाले त रोएको होला, उसका आँखाबाट पनि केही थोपा आँसु झरे । मैले बट्टामा राखेकी छु । सिरानमुन्तिर ।’ यत्ति भनेर उनी रमाउँदै गइन् ।

मैले सिरानमुन्तिरबाट बट्टा झिकें । त्यहाँ राजबहादुरका दुई थोपा आँसु थिए । चौबीस क्यारेटका । मोतीझैं टल्किरहेका । मैले आनन्दले निदाइरहेको राजबहादुरको अनुहार नियालें । ऊ निद्रामै मुस्कुराइरहेको थियो ।

बट्टा समातिरहेका मेरा हात बिस्तारै काँपे । मैले सोचें, राजबहादुरका पनि आँसु बेच्न थाल्ने हो भने हाम्रो पेट उसकै आँसुको भरमा रहनेछ । र, उसले बलजफ्ती रुनुपर्नेछ । र, एक दिन साँच्चिकै रुने बेला ऊसित आँसु हुनेछैनन्, जुद्धबहादुरकोझैं । चाहिएको बेला आँसु किन्न कहाँ सकिन्छ र ?

म आफ्नो नाबालक छोराको आँसु बेचूँ कि नबेचूँ ?

राजबहादुर निद्रामै झस्कियो र बेस्मारी रुन थाल्यो । उसका आँखाका चेपचेपमा छिपछिप आँसु देखा परे । मैले ती आँसु कान्छी औलाले छोएँ ।

र, उसका आँसुमा चुम्बन गरें ।

(श्रोत :- कोशेली – कान्तिपुर प्रकाशित मिति: २०७० श्रावण २६ )

~बुद्धी सागर ~

भाग  – १
——–
अर्काको बाइकमा चढ्नै नहुने। सडकको डिभाइडरमा लगेर ठोक्कायो। म त ठहरै। यति चाँडै मरिएलाजस्तो त लागेको थिएन। मरेपछि, सुख्ख पाइन्छ भन्ने कुरा पनि बकवास नै रैछ। असली दुख्ख त मरेपछि सुरु हुँदोरैछ।
माथि हेर्दा आँखा तिर्मिराउने भर्‍याङको आठसय छप्पन्न खुट्किलामाथि छु। हिँड्दा खुट्किला गन्ने बानी पनि राम्रै हो, कम्तीमा उक्लिएका खुटि्कला त याद रहे। पिडौला बेस्मारी गलेका छन्। आँत सुकेको छ।

हिँडेको हिँड्यै छु। Continue reading →