Tag Archives: Dr Lekh Niraula

समीक्षा : निबन्ध सिद्धान्त

~डा.लेखप्रसाद निरौला~ १. निबन्धको परिचय निबन्ध शब्द संस्कृत भाषाको नामिक पद हो । बाँध्नु अर्थको बन्ध् धातुमा घञ् (अ) प्रत्यय र नि उपसर्ग लागेर बनेको निबन्धको शाब्दिक अर्थ जुनसुकै विचारलाई पनि व्यवस्थित रूपमा अथवा समग्रताका साथ बाँधेर वा कसेर अभिव्यक्ति … Continue reading

Posted in समीक्षा | Tagged | Leave a comment

छन्द कविता : छन्द र म

~डा. लेख निरौला~ छन्द : उपजाति हो छन्द बुझ्ने क्षमता भएन बुझ्दै नबुझ्दा ममता भएन सिकेर झट्टै पनि जानिएन… गाह्रो हुनाले अनि मानिएन ।। बुझेर भित्री जब मर्म सारा लेख्ने ममा छैन कुनै इसारा के छन्द कस्तो कसरी रचिन्छ

Posted in छन्द कविता | Tagged | 1 Comment

छन्द कविता : झुठो आत्मरति

~डा. लेख निरौला~ छन्द : स्रग्धरा उस्तै नै देश देख्दा तन-वदन सबै क्रोधले चूर्ण हुन्छ नौला नौला हजारौँ यतिउति गरिए भन्नु धिक्कार हुन्छ देखेथे स्वप्न राम्रो जति पनि जगमा वीर पुर्खाहरूले… गर्लान् झैँ छैन केही मुलुक हित हुने पूर्ण बाँकी … Continue reading

Posted in छन्द कविता | Tagged | Leave a comment

छन्द कविता : भोट हालौँ

~डा. लेख निरौला~ छन्द : झ्याउरे चुनावी नारा सबैका प्यारा सपना बुनेका भविष्य राम्रो नेपाली हाम्रो भनेझैँ चुनेका । गीतका भाका चुनावीताका सुनेरै जुरुक्क … मानिस मन जाग्दो छ अहो ! उमङ्ग फुरुक्क ।। माइक सुन्ने को छैन यहाँ निकै … Continue reading

Posted in छन्द कविता | Tagged | Leave a comment

छन्द कविता : को दोषी ?

~डा. लेख निरौला~ छन्द : शार्दूलविक्रीडित को दोषी भन हे सुधी भुवनका नेपालका खातिर के पुग्दैन यहाँ सदैव किचलो दोषी छ को आखिर के धर्ती वसुधा धरा भुवन यी छैनन् कि वा ऊर्वरा… के आभा रविचन्द्रको दिनदिनै पर्दैन बाँझा गरा … Continue reading

Posted in छन्द कविता | Tagged | Leave a comment

छन्द कविता : बालसंसार

~डा. लेख निरौला~ छन्द : चित्रलेखा होलान् पक्कै प्रगति पथ जहाँ मानवी भावनाका होलान् त्यस्ता अतिशय छहरा जाह्नवीझैँ धराका बुझ्नै गाह्रो हरितगृह जहाँ ऊर्वरा शक्तिपुञ्ज… ऊर्जा नै हुन् सुखमय वसुधा बालसंसार कुञ्ज ।। हाँस्दा हाँसो किसलय अवनी निर्झरी झुक्किए झैँ … Continue reading

Posted in छन्द कविता | Tagged | Leave a comment

छन्द कविता : उषाकालीन स्वप्न

~डा. लेख निरौला~ (भुजङ्गप्रयात) चरा चिर्बिराए कतै कुञ्जनेर उठूँ भन्छु आफू मिठा स्वप्न धेर लुकाऊँ कहाँ खै उषा लालिमा छ मिठा स्वप्न मानौँ सँगै कालिमा छ ।। चरा गीत सङ्गीतका ताल उस्तै सुतू वा उठूँ स्वप्नका चाल उस्तै बिहानी छ … Continue reading

Posted in छन्द कविता | Tagged | Leave a comment

छन्द कविता : विश्वास

~डा. लेख निरौला~ पैह्राले घर भत्कियो र पुरिए सारा कुरा तत्क्षणै हेर्दै ध्वस्त बने अनेक टहरा भाँडाकुँडा घर्घरै बाटो बन्द भयो दगुर्न नसकी हेर्दै लडे झन् कति साँच्चै प्राकृत आपदाबिच परी लाखौँ भयो दुर्गति ।। सारा सोत्तर छन् यहाँ मनुजका … Continue reading

Posted in छन्द कविता | Tagged | Leave a comment

छन्द कविता : आशाको शक्ति

~डा. लेख निरौला~ (मन्दाक्रान्ता) आशा नै हो मनुज सुखको चेतना सत्य बीज आशा नै हो सुख सयलको भावनाजन्य बीज आशा नै हो सकल मनको कर्म माधुर्य भक्ति आशाले नै हृदय तलमा राख्छ आरोग्य शक्ति ।। हुन्छन् पीडा जति पनि यहाँ … Continue reading

Posted in छन्द कविता | Tagged | Leave a comment

छन्द कविता : पुनः नयाँ बन्छ-बन्छ

~डा. लेख निरौला~ (वसन्ततिलका) भूकम्पको अवधिले अवसान पायो सन्त्रासजन्य क्षणमा मृदु हास आयो बेचैन त्रास अब शून्य सबै बिलायो जागेर बन्छ अब देश सबेर आयो ।। भूकम्पका छ दिन ती अलि त्रासपूर्ण विध्वंश वा क्षतिहरू करुणार्द्रपूर्ण जेजे भए कुदिन चक्र … Continue reading

Posted in छन्द कविता | Tagged | Leave a comment

छन्द कविता : ल है आमा !

~डा. लेख निरौला~ (उपजाति) आमा ! सबेरै घरमा उठाऊ चिया र नास्ता पनि साथ ल्याऊ पानी तताऊ अलि खान्छु होला ल है त आमा यति गर्नु होला ।। थिएन तातो दुध त्यो हिजोको चिनी बढी थ्यो अनि त्यो चियाको चाडै … Continue reading

Posted in छन्द कविता | Tagged | Leave a comment

छन्द कविता : नववर्षमा

~डा. लेख निरौला~ (उपजाति) म गीत गाऊँ मुरली बजाऊँ चराहरूको मन जित्न पाऊँ भाका सुनौलो सबमा सुनाऊँ संगीतको स्वाद सबै चखाऊँ ।। बाजा बजाऊँ वन घन्किएझैँ आशा जगाऊँ मन फक्रिएझैँ नाचूँ जुरेलीसित उड्न खोज्दै हाँसो खुसीको नव रंग छर्दै ।।

Posted in छन्द कविता | Tagged | Leave a comment

छन्द कविता : हुरीले सतायो

~डा. लेख निरौला~ (भुजंगप्रयात) कतै यो हुरीले घरै लान्छ जस्तो उडायो कि छानो मनै हान्छ कस्तो डराएर आफू कुनामा छु काँप्दै सबै झ्यालढोका थुनेरै सराप्दै ।। धुलो मित्र पैले घरैभित्र आए कुना कन्दरासम्म आफैँ रमाए जहाँ दृष्टि नै पर्न सक्दैन … Continue reading

Posted in छन्द कविता | Tagged | Leave a comment

छन्द कविता : अपरिहार्य वार्ता

~डा. लेख निरौला~ तपाईँ लौ आजै मसँग अहिले भेट दिनुहोस् कुरा केही आफ्ना सहजसितले भन्न दिनुहोस् गरौँला भेटैमा कतिपय कुरा गोप्य मनका बसौँ आजै चाँडै मन युगल साट्दै सुमनका ।। भए जेजे बिर्सौँ सब कठिन यात्रा विगतका भुलौ सारा हाम्रा … Continue reading

Posted in छन्द कविता | Tagged | Leave a comment

बाल कविता : बाबाको घुराइ

~डा. लेख निरौला~ बाबा नघुर्नू किन घुर्नुभा’को आवाज त्यस्तो किन गर्नुभा’को सुनेर मेरो मन काँप्छ बाबा डराउँदै बस्छु लुकेर, बाबा ! ।। ‘जु’ हेर्न जाँदा किन सिक्नु’भाको बाघै छिरेझैँ किन गर्नुभा’को कस्तो डराएँ जब घुर्नुहुन्छ त्यो रात निद्रा सब चोर्नुहुन्छ … Continue reading

Posted in बाल कविता | Tagged | Leave a comment

छन्द कविता : मृत्युमार्ग !

~डा. लेख निरौला~ म जान्नँ राजमार्गमा त्यहाँ छ मृत्यु निर्मम दिनैजसो उही कुरा सुनेर हुन्छु दिग्भ्रम न राजमार्ग स्वस्थ होस्; जहाँ छ मृत्युको डर म भन्छु मृत्युमार्गझैँ रहन्छ त्यो भयंकर ।। अनन्त मृत्युझैँ सधैँ खुला छ राजमार्ग नै सुनिन्छ नित्य … Continue reading

Posted in छन्द कविता | Tagged | Leave a comment

छन्द कविता : बालिकाको प्रश्न

~डा. लेख निरौला~ छ वर्ष मात्रै अब लाग्छु भन्थेँ कक्षा दुईमा अब जान्छु भन्थेँ खुसी थिएँ जीवन खेल्न खान म दंग पर्दै पनि घुम्न जान ।। आमा बुबा संगत साथ खोज्थेँ साथीहरूको मन पास रोज्थेँ आकाश धर्ती मनमा सजिन्थ्यो म … Continue reading

Posted in छन्द कविता | Tagged | Leave a comment

छन्द कविता : नारीप्रति

~डा. लेख निरौला~ नारी मानव जीव हुन् प्रकृतिकी झन् सृष्टिकी बीज हुन् आद्याशक्ति अथाह सृष्टि महिमा आफैँ लिई बस्दछिन् इच्छाले उनकै विशाल धरती झन् व्याप्त वा पूर्ण छ नारी कोमल भावना सुख दिने यो मन्त्र सम्पूर्ण छ ।। नारीका कति … Continue reading

Posted in छन्द कविता | Tagged | Leave a comment

छन्द कविता : छोरी

~डा. लेख निरौला~ छोरी मेरी अमर वयकी ज्योति हुन् सिर्जनाकी प्यारी यस्ती हृदय तलकी प्राणझैँ कल्पनाकी चिन्ता मेरो झटपट सबै जादुझैँ दूर गर्छिन् नौलो आशा किरण मनकी मूल भै बग्न थाल्छिन् ।। हेर्दा हेर्दै सुजन सुखकी मूल भै उम्रिइन्छिन् नौरंगीका … Continue reading

Posted in छन्द कविता | Tagged | Leave a comment

छन्द कविता : विश्वास छैन

~डा. लेख निरौला~ छाया तिम्रो अब त किन हो हेर्न नै छैन चासो माया तिम्रो कति सतहको बुझ्न नै छैन चासो बोली सुन्दा कति दिन बिते काम कैलै भएन तिम्रो शैली अलि फरकको रै’छ विश्वास छैन ।। मिथ्या आशा मनभरि … Continue reading

Posted in छन्द कविता | Tagged | Leave a comment

छन्द बाल कविता : गाउँले जीवन – ७

~डा. लेख निरौला~ मुखमा पानी रसायो आहा ! देखेर ऐँसेलु ती झाडीभित्र पाकेका हेरूँ झपक्कै ऐँसेलु । झन् भित्रभित्र टलक्क राम्रा पोटिला झुप्पा छन् कसरी खाऊँ काँडाले घोच्ला नखाऊँ कहाँ झन् ।।

Posted in छन्द कविता, बाल कविता | Tagged | Leave a comment

छन्द कविता : मजै हुन्थ्यो होला !

~डा. लेख निरौला~ खैनी म खाऊँ मदिरा म खाऊँ चुरोट दामी पनि झोस्न पाऊँ बेला कुबेला घर तास खेलूँ यो मोज मस्ती कहिलै नटेरूँ ।। नौला कतै प्रेम मुहार हाँसूँ खल्ती तताई अरूसामु मासूँ जागूँ निशारात्रि दिवा सुतूँ म सम्पत्ति … Continue reading

Posted in छन्द कविता | Tagged | Leave a comment