~हरी भुसाल ‘स्याटलाइट’~
खलेद होसेनीको परिवारले सेप्टेम्बर १९८० मा अमेरिकामा ‘Political Asylum’ को मान्यता पाएर क्यालिफोर्नियामा बस्न थाल्दा खलेद स्कुले ठिटा थिए। खलेद सन १९६५ मा अफगानिस्तानको काबुलमा जन्मिएका थिए। उनका बाबु अफगानी परराष्ट्रमन्त्रालय अन्तर्गतका कुटनीतिज्ञ थिए भने आमाले काबुलस्थित स्कुलमा फारसी र इतिहास पढाउँथिन्। कम्युनिष्ट शासन र तत्कालिन सोभियत युनियनको अफगानिस्तानमाथिको हमलापछि होसेनी परिवारले अफगानिस्तान छाडेको थियो। अफगानिस्तान सधैं युद्धले जर्जर बन्दै आएको इतिहास छ। युद्ध अहिलेसम्म टुङ्गिएको छैन। बरु ओबामाले ३० हजार थप सैनिक अफगानिस्तान पठाउने निर्णय गरेका छन्। अफगानिस्तानमा जन्मिएका तिनै खलेद होसेनीले केही वर्ष अगाडि अफगान युद्ध र कष्टप्रद अफगानी जीवनमा आधारित पहिलो उपन्यास ‘The Kite Runner’ लेखे। पुस्तकले रातारात डक्टर खलेद होसेनीलाई लेखक खलेद होसेनी बनायो। संसारभर चर्चा कमाएको उनको पुस्तक अहिलेसम्म ४२ वटा भाषामा अनुवाद भैसकेको छ। लेखेको पाँच वर्ष पछिसम्म पनि न्युयोर्क टाइम्सको बेस्टसेलर लिस्टमा परेको ‘The Kite Runner’ लाई हलिउड निर्देशक मार्क फोर्स्टरले पर्दामा ढाले। समीक्षकहरुले ‘द काइट 
रनर’ ले ओस्कार पुरस्कार पाउनुपर्ने तर्क राखेका थिए।
मैले दुई महिनाअघि खलेद होसेनीको ‘द काइट रनर’ पढेको थिएँ। औपन्यासिक भावमा लेखिए पनि यो पुस्तकले अफगानिस्तानको वास्तविकता बोलेको छ। पुस्तक मुख्यतः एउटै महिलाको दूध चुसेर काबुलमा हुर्किएका दुई पात्र आमिर र ‘हसन’ मा केन्द्रित छ। एकजना आमिर र अर्को आमिरको घरमा काम गर्ने हजरा समुदायको अलीको छोरा ‘हसन’। यी दुई बीचको मित्रता र मित्रताबिचको धोका, इमान्दारीको चर्को मूल्य।
उपन्यासले हामीलाई अफगानी राजतन्त्रका अन्तिम दिनदेखि आजको अवस्थासम्म पुर्याउँछ। आमिर र हसन उस्तै परिवेशमा हुर्किएका दुई बालक हुन्। आमिर समाजमा स्थापित धनी बाबुको छोरा हो भने हसन त्यही घरमा काम गर्ने अल्पसङ्ख्यक हजरा समुदायको छोरा।
आमिरको रुपमा लेखकले आफूलाई उभ्याएका छन्। पुस्तक पढ्दा लेखकले आफ्नो जीवनी लेखेको भान हुन्छ तर यो जीवनीजस्तो उपन्यासले सारा अफगानिस्तानको कथा बोकेको छ। पुस्तक पढ्दा लाग्छ, तपाईं अफगानिस्तानमा हुनुहुन्छ र त्यही समुदायको एउटा पात्र हुनुहुन्छ। सोभियत युनियनको अफगानिस्तानमाथिको हस्तक्षेपपछि जब आमिरका बाबुछोरा अफगानिस्तानबाट पलायन भएर क्यालिफोर्नियामा बस्न थाल्छन् तब आमिरलाई लाग्छ उसले वपगतबाट मुक्ति पाएको छ। तर समयक्रममा उसलाई महशुस हुन्छ हसनसँगको विगतबाट आमिर भाग्न सक्दैन र एकदिन अफगानिस्तान फर्कन्छ जहाँ आमिरको जीवनले नसोचेको मोड लिन्छ।
अनपेक्षित घटनाहरु झेल्नुपर्दाको वास्तविक चित्रण, तालिवान शासनको भयावह स्थितिको वर्णनले पुस्तकलाई पठनीय बनाएको छ। युद्धले देशलाई कसरी क्षत-विक्षत पार्छ र त्यसको असर आम नागरिकको दैनिक जीवनमा कतिसम्म पर्दोरहेछ भन्ने कुरालाई कथानक रुपमा ‘The Kite Runner ‘ मा लेखकले उतारेका छन्।
फिक्सन मन नपराउनेहरुका लागि पनि अफगानिस्तानको वास्तविकता बुझ्न पुस्तक उपयोगी हुनसक्छ। अंग्रेजी मातृभाषा नभएको एउटा लेखकले सो भाषामा लेखेको पुस्तकले ब्यापक चर्चा पाउनु पनि लेखकीय सफलता होइन र ? सफल लेखक त्यो हो जसका शब्दहरुले पाठकहरुलाई बाँध्न सकोस् र पुस्तक नसकुञ्जेलसम्म कौतुहलता जगाइरहोस्। ‘The Kite Runner’ त्यस्तै एउटा पढ्नयोग्य पुस्तक हो। कथानक हुँदाहुँदै पनि पुस्तक वास्तविकताको धेरै नजिक छ । हामीहरु जसले अफगानिस्तानलाई एउटा युद्धग्रस्त भूमिको बारेमामात्र बुझेका छौं, उनीहरुलाई युद्धअघिको समृद्द अफगानी संस्कृति र सौन्दर्य अनि कसरी त्यो आजको दयनीय अफगानिस्तान बन्यो भन्ने देखाउँछ। यति हुँदाहुँदै पनि खलेद होसेनीले राम्रो अफगानिस्तानको लागि आशा देखाएका छन् पुस्तकमा।
१९७० मा खलेद होसेनीका बाबु इरानस्थित अफगानी दुतावासमा कार्यरत थिए र पछि पेरिस सरुवा भए। होसेनी परिवार काबुल फर्किनुपुर्व नै अफगानिस्तानमा रक्तपातयुक्त ‘कु’ भएर शासनसत्ता परिवर्तन भैसकेको थियो। त्यो अवस्थामा होसेनीका बाबुले अमेरिकाका लागि गरेको ‘राजनीतिक शरणार्थी’ को निवेदन स्वीकृत भयो र उनीहरु पेरिसबाटै अमेरिका आए। खलेदले १९९३ मा युनिभर्सिटी अफ क्यालिफोर्नियाबाट एम.डी गरे। चिकित्सकीय अभ्यास गर्ने क्रममै होसेनीले ‘द काइट रनर’ लेखे। आफ्नो पहिलो पुस्तकको सफलतापछि उनले अफगानिस्तानमै केन्द्रित अर्को उपन्यास ‘A Thousand Splendid Suns ‘ लेखे। उनको दोश्रो उपन्यासले ‘The Kite Runner’ ले जति चर्चा भने पाएन।
खलेद होसेनी अहिले United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR) को Goodwill Envoy का रुपमा पनि काम गरिरहेका छन्। उनले स्थापना गरेको ‘ द खलेद होसेनी फाउण्डेशन’ (www.khaledhosseinifoundation.org) ले अफगानिस्तान र अफगानीहरुको जीवन सहज बनाउन लगातार काम गर्दै आएको छ। उनी बरोबर अफगानिस्तान पुगिरहन्छन् राहत कार्यक्रमहरु लिएर। लगातारको युद्धले गर्दा अफगानिस्तान खोक्रो बनेको छ। जीवन कल्पनै गर्न नसकिने असहज बनेको छ। थोकमा अफगानी जनताहरु मरिरहेका छन्। केटाकेटीहरु विद्यालयसम्म पुग्ने अवस्था छैन। अफगानी जनताहरुका लागि आज न्यूनतम आधारभूत आवश्यकताहरु असम्भवप्रायः देखिएका छन्। तालिवानहरुको प्रभाव अझै बाँकी छ। केटीहरुलाई विद्यालय पठाइयो भनेर केटीहरुको मुहारमा एसिड खन्याउँछन तालिवानहरुले। त्यस्तोमा एउटा अफगानी मूलको लेखकले अफगानिस्तानको वास्तविकता लेख्नु र अफगानिस्तानको भविष्यप्रति आशावादी बनाउनु राम्रो काम हो।
साहित्य र कलाको सीमाना हुँदैन भन्छन्। त्यसैले होला अफगानी मूलको अमेरिकी लेखकले लेखेको एउटा कृतिको चर्चा अफगानिस्तान र अमेरिकाभन्दा बाहिर पनि भैरहेको छ। धमाधम अन्य भाषाहरुमा अनुवाद भैरहेको छ। नेपाली भाषामा अनुवाद भएमा नेपाली साहित्यानुरागीहरुले पनि यो राम्रो कृति पढ्न पाउने थिए।
तपाईंले पढ्नुभएको छैन भने पढ्नुपर्ने सूचिमा खलेद होसेनीको ‘The Kite Runner’ लाई राख्नुहोस्।
December 12th, 2009
SateLite, काठमाण्डौ
satelite1983@gmail.com
(स्रोत : Mysansar.com)
