कथा : मटान

~कुमारी लामा~

औंलामा पुतपुताइरहेको छ चुरोट । लुंगी बेरिएको एक मुठीको शरीर । लट्टासरिको जुरो बनाएको कपाल । रहलपहल सपनाहरू दौडिरहेका थकित आँखा । एक आम ग्रामीण महिला । उनको नाम— तारा तामाङ ।

तर यिनी राई, गुरुङ, अधिकारी, भारती या अन्य जातिको पनि हुन सक्छिन् । किनकि यो गाउँका सबैको भोगाइ समान छन् ।

भोगाइका बाबजुद साझा कुरा अर्को पनि छ, त्यो हो सपना । सबैका आँखाहरू भरिएका छन्, केही थान सपनाहरूले । तर ती सपनाहरू आँखाबाट हातसम्म आइनपुग्दै आँसु बनी बगिजान्छन् । सायद यो नियति हो सपना देख्नेहरूको ।

तारा तामाङका केही सपनाहरू छन् । घरमा मटान थप्दा लिएको रिन तिर्नु र केटाकेटीलाई गाउँमै भए पनि बोर्डिङमा पढाउनु । त्यसको लागि उनले आफ्ना श्रीमान्लाई विदेश पठाउने निधो गरेकी छिन् । राहदानी बनाएर पेस पनि गरिसकेका छन्, मेनपावरमा । खुसीको सीमा नै छैन उनको । रिन गरेरै बनाएको भए पनि उनको मुडुले घरमा अहिले घुमाउने मटान छ । उनलाई त्यो मटान हेरिरहूँ लाग्छ । कत्रो रहरले बनाएको । त्यहीँ एक छिन सुस्ताउँदा पनि उनलाई संसार नै उज्यालो लाग्छ ।

ताराको जाँगरले सबैलाई चकित पारेको छ । कतिले त कुरा नि काट्छन् । लोग्ने चैं स्वास्नी अनि स्वास्नी चैं लोग्नेजस्तो ! किन लोग्ने नै लोग्ने जस्तो हुनुप¥यो त । स्वास्नी आँटिलो र बाहिरफेरो काम गर्ने भए पनि के बिग्रिन्छ त ? म मनमनै गुन्छु । तारा साँच्चै तारा नै भएकी छिन्, त्यस गाउँमा । तरकारीको विकास लाउन नि भ्याउने, भैंसी, कुखुरा नि उत्तिकै चाकर गर्न सक्ने । सानो काठीकी उनी गाउँभरि गरालु भनेर चिनिएकी छिन् । सपना ठूला बोकेकी सानी तारा । तर सपनाहरू सजिलै कहाँ पूरा हुन्छन् र । लाग्छ, सपना भनेको जेली फिस हो जो देख्दा साह्रै सुन्दर तर एकदमै चिप्लो । हातमा आइनपुग्दै चिप्लिजाने । सम्झन्छु— केरलाको एक दुर्गम गाउँमा बालुवा निकाल्दै गरेका नजिब र उनको सपनालाई । उनको सपना भन्नु नै साउको रिन तिर्नु र घरमा एउटा कोठा थप्नु । बस् ।

मान्छेपिच्छेका सपना । कसैका निकै ठूला अनि कसैका स–साना । तर अफसोच कहिलेकाहीँ साना नै भए पनि सपनाहरू साह्रै महँगो पर्न जान्छ । नजिब सपनालाई पछ्याउँदै अरबको मरुभूमिमा बधुँवा मजदुर हुन पुग्छ । बाख्रा गोठालो । मालिकको यातना, भोक, प्यास र बालुवाको तातोले उनका सपनाहरू सारा डढाइदिन्छ । (बेन्यामिनको उपन्यास खबुजको पात्र हो नजिब ।)

मलाई डर लाग्दैछ, ताराको सपना पनि त्यसरी नै तुहिने त होइन जसरी नजिबका सपनाहरू बिलाएका थिए । डर र अनिश्चितताका बाबजुद पनि हाम्रा आँखाहरू कहाँ सपना देख्न छाड्छन् र । त्यही एउटा सपना न रहेछ जीवनलाई अगाडि बढाउन सहज पार्ने । त्यसैले होला ताराको मनभरि अनेक कुराको ओइरो लाग्छ ।

—लोसे पाराको लोग्ने परेपछि घरको सबै जिम्मेवारी आइमाईले नै लिनुपर्ने रैछ । गर भनेर भाग नलगाइदिएसम्म डेक चल्दैन बूढा । घरव्यवहार सबै मैले नै धान्नु पर्ने । गाउँघरमा आइपर्ने बिहे, बर्तमन्, बर्खी, चाडपर्व सबै मेरो जिम्मा । कति ढुक्कको छ मेरो बूढा । के कसरी गर्जो टार्ने पनि छैन । यसो गरौं उसो गरौं पनि छैन ।

तर जस्तो भए पनि मलाई सजिलै छ । अर्काको लोग्नेले जस्तो रक्सीजाँडले बहुलाएर धुरुक्क त पार्दैन । सोझो छ । कहिले त कस्तो माया लाग्छ ।

अब त पन्ध्र वर्ष भइसक्यो यिनैसँग दिनरात बिताको पनि । बिहेको दिनमा देख्दा त जग्गेबाटै भागूँ लागेको थियो तर के गर्नु बाउआमाको इज्जत । कस्तो जालीको खलक रैछ । भाइलाई देखाएर दाजुसँग बिहे गरिदिने । सम्झिँदा नि मन कटक्क खान्छ । अब त के पो दुःख मान्नुछ र सारा सृष्टि त भइसक्यो यिनैसँग । तीनटा छोरछोरी भए । घरबार राम्रै छ । छरछिमेकले राम्रै भनेका छन् । सबैभन्दा ठूलो कुरो बूढा सोझो छ । जे भने पनि मान्छ ।

समय पनि कति छिटो बित्दो रैछ । यो घरमा भित्रिँदा म कति सानो थिएँ, केही नबुझ्ने, नजान्ने । अब त म पनि बूढी भएँ । पैतिस वर्ष लागिगएँ । यही घरमा भित्रिएपछि बिस्तारै बूढीसासू, सासू अनि अन्तिममा ससुरा पनि गए । आ–आफ्नो बाटो । कर्म भोगेर गए । सबैको बर्खी गरियो । अब त रित्तोरित्तो लाग्छ घर पनि । त्यत्तिका जाहान थिए, उः बेला । ऐले मेरै परिवारमात्रै । देवर पनि आफ्नै व्यवहारतिर लागे । बाटो त लाग्नै पर्ने नै रैछ आ–आफ्नो । आफैले दुःख गरी खाको राम्रो । मेरो त ठूलो जिम्मेवारी छ । तीनटा केटकेटीलाई बोर्डिङमा पढाउनु कम्ता खर्च लाग्छ । अनि भखंैरै त बनाको यो मटान पनि । एक लाख पो छ त साउको रिन । तर के भो र मेरो बूढो पनि अब विदेश जान्छ । म पनि खेतीपाती गर्छु । कुखुरा–बाख्रा पाल्छु । सल्टिजान्छ नि यति जाबो रिन त !

यसरी सपनाहरूसँग भलाकुसारी गर्दै गर्दै झरेकी थिइन् तारा त्यस दिन बारीमा । मल छरिसकेर काउली काट्दै थिइन् । उसको काम गरिरहेको ज्यानलाई हेक्का नै भएन आफू हल्लिएको हो कि भुइँ । काममै लागिरहिन् । तर, वारिपारिबाट मान्छेहरू कराउन थालेपछि भने उनलाई पनि लाग्यो जमिनै हल्लिरहेको छ । घर र केटाकेटी झलक्क आए उनको मनमा । हंशले ठाउँ छोड्यो ।

यसो आँखामात्रै के उठाएकी थिइन्, उनको सातो उडिगो । घर देखिएन । देखिन् त केवल धुलोको मुस्लो । खुट्टा र मन एकैपटक लड्खडाए । तीनटा भुरा, कुखुरा, बाख्रा, भैंसी सबैसबै त थिए घरमा । बतासको वेगसँगै फाल हान्दै पुगिन् घर ।

केटाकेटी त उफ्रिएर निस्किएछन् बाहिर र थुप्रिएका रहेछन् लिच्चीको बोटमुनि । तीनै जना डरले निलोकालो र आसुँसरि । केटाकेटी त फुत्किएछन् तर बाँधिएका बाख्रा र भैंसीले त के गरोस् नै । सबै गोठभित्रै । भरेभोलि कोरल्ने ओथारो दिएको माउ कुखुराधरि भित्रै ।

साउनमा ब्याउने भैंसी । बरा दोजिया । पशु नै भए पनि गर्भिणी । दुई ज्यान । सोच्दा नि मन घोच्छ । दसैंको गर्जो टार्ने पशुपंक्षी । तारा त झन्डै पसिगएको गोठमा भैंसी निकाल्छु भन्दै…। अरूले थामेर मात्रै । कत्रो सपना देखेर पालेको बस्तुभाउ सकिएपछि मान्छेलाई खरो त हुन्छ नै । केही महिनामा ब्याउने भैंसी त्यसरी थिचिएर ड्वाँ… ड्वाँ… कराइरहँदा पनि निकाल्न नसक्नु । सक्नु पनि कसरी । गोठलाई जम्मै थिचेको छ, घर ढलेर । केही घन्टापछि सबै मिलेर निकाल्दा त कक्रिसकेको रैछ भैंसी त । दाम्लो चुडाउँन बल गर्दा रगताम्मे भएको गर्दन, फिँजसरिको मुख अनि उक्सिएको ठूलो न ठूलो पेट…

दुहुना भैंसी त लाखभन्दा पनि माथिमा बिक्री हुने थियो । ताराको परिवारको धेरै व्यवहार सल्टिने थिए । तर एक निमेषमै धुलोमै मिसिगए सबै । उनलाई खुसी दिने चिजहरू एकएक आँखा अघिल्तिरबाट टाढाटाढा भए, यात्रामा छोडिहिँडेको मनोरम दृश्यहरू जस्तै ।

ठूलो रहरले रिन काढेरै भए पनि घुमाउने मटान हालेकी थिइन्, अघिल्लो वर्ष । मुडुलो घरमा कति बस्नु अर्काले देख्दा नि लाजै भो भनेर आँटै गरेर । पन्ध्र दिन लाएर कर्मीहरूले उनले भनेजस्तै मटान हालिदिएका थिए । काम सकेको दिन घच्चीको भाले काटेर ख्वाएकी थिइन् सबैलाई । खुसीले हलुका भएको मन उडेर रनवन घुमी फर्केको थियो । त्यस साँझ मटानबाटै आकाशमा टिमटिमाएका ताराहरू हेरेकी थिइन् । पारि गाउँतिर पिलपिलाएका बत्तीहरू भन्दा कता हो कता उज्यालो भएको थियो उनको मन ।

त्यस बेला थाहाशंका नै कहाँ हुनु र यस दिनको । एक्कासि डगमगाउँछ जमिन । उनको गोठ र घर दुवै बेस्सरी हल्लिन्छ । ढुंगामाटोको गारो के अडिरहन सक्नु र ! भित्ताहरू चिरा पर्दै ढल्न थालेपछि केही क्षणमा नै गल्र्यामगुर्लम्म खस्छ छानो । छानोसँगै मटान पनि सोहोरिँदै घरको छिँडीमै दबिन आइपुग्छ ।

उनले साह्रै रहर गरेर बनाएको मटान आँखा अघिल्तिर माटोमा बिलाउँछ ।

गाउँभरि त्रास र सन्नाटा फैलाएर केही क्षणमा नै थामिन्छ भुइँचालो ।

तर, त्यति सजिलै थामिएला र ताराको मनमा गएको भुइँचालो !

३० असोज, २०७२

(स्रोत : Nagariknews)

About Sahitya - sangrahalaya

We will try to publish as much literary work of different authors collected from different sources. All of these work is not used for our profit . All the creative work belongs to their respective authors and publication. If requested by the user we will promptly remove the article from the website.
This entry was posted in नेपाली कथा and tagged . Bookmark the permalink.

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.