~देविका तिमिल्सिना~
सधैँको साँझझैं आज पनि म आफ्नो तिक्ततालाई मेट्न बाहिर निस्कन्छु । घामको मन्द तेज र डाँडामुनि छिप्न खोजेको सूर्यले मेरो मानसिक धरातलमा कताकता प्रभाव पार्दछ । म टोलाएर गणेश र जुगल हिमालका थुम्काहरूमा आँखा दौडाउँछु । त्यहाँ भिन्नै किसिमको रोमाञ्चकारी आनन्द भेट्छु म । त्यहाँ भन्दा उता के होला ? एकछिन भौगोलिक ज्ञान नै दिमागबाट हराएको अनुभूत हुन्छ । एकोहोरो जिज्ञासाले पिरोल्छ मलाई । मात्र यति थाहा छ, त्यो हिमाल हेर्ने मेरा आँखा पर्यटकहरूको दाँजोमा मात्र भिन्न थिएनन्; भरियाहरू र किसानहरूका आँखाका दाँजोमा पनि भिन्न थिए । यस प्रसङ्गमा म धेरै वर्ष अघिको एउटा घटनामा डुब्न पुग्छु । त्यो दिन सहरभरि दीपावली गरिएको थियो । मानिसहरू आआप्mना धुनमा थिए । आतसबाजी र भुइँचम्पाको उडानले झन् सहर गमक्क गम्केको थियो । सडकका विभिन्न ठाउँहरूमा स्वागत द्वारहरू थिए । सहरका सडक वरिपरिका रूखहरू रङ्गीचङ्गी बिजुलीका बल्बहरू बेरेर सिँगारिएका थिए तर त्यही ठाउँमा पाँच सात जना केटाकेटीहरू हातमा बोरा बोकेर यताउति रल्लिँदै भनिरहेका थिए— खोइ ! आज त सुत्ने ठाउँ पनि कहीँ छैन ।
मलाई थाहा छ, भोको पेट र नाङ्गो आङले हिमालको सुन्दरता र लालीगुराँसको रम्यतालाई अनुभूत गर्दैन । यद्यपि यस देशका मानिसहरूलाई हिमालको गौरवता र लालीगुराँसको रम्यतामा रम्नु पर्दछ भन्ने पाठ पढाइएको छ । यस्ता मूक भावुकताहरू नैसर्गिक आवश्यकता भन्दा परका कुरा हुन् । हामी तिनै भावुकताका बिच बाँचिरहेका छौँ । एउटा यथार्थ भन्दा पृथक जीवन भोगिरहेका छौँ । म यिनै कुरा मनमा खेलाउँदै बिच बजारमा पुग्छु ।
“आदेश माथिबाट आउँछ ! एउटा चुरोट छ कि ?” भन्दै लामो कोट लगाएको अग्लो कद, अनुहारमा झपक्क दारी, नाकको टुप्पामा खत, बलिष्ठ देखिने हातपाखुरा र तिलचामले कपालको मानिस मेरो सामु हात पसार्न आइपुग्छ । म त झसङ्ग नै भएँ । को हो ? किन यस्तो रूप र व्यवहार ? मानौँ ऊ माग्ने हुनै सक्दैन तर मागिरहेको छ चुरोट । म के सोचिरहेको थिएँ भन्ने पनि बिर्सें । कताकता डरको अनुभूतिले छोप्यो तर सम्हालिँदै मैले खल्तीबाट एउटा चुरोट झिकेर उसतिर हात बढाउँदै भनेँ— “हैन, के को आदेश ?”
उसले मेरो कुरो सुन्न नचाहे भैmँ गरी, मेरो हातको ठुटो चुरोटलाई थुत्त थुतेर सिङ्गो चुरोटमा जोड्यो । आकाशतिर फर्केर लामो सर्कोको धुवाँलाई बेफिक्रीसँग उडायो । मैले उससँग कुरा अगाडि बढाउन नै सकिनँ । उसको मानसिक स्थितिसँगको अबोधताले अल्मलिएँ । के गर्दा वा भन्दा ठिक हुन्छ म आपैmँले ठम्याउन सकिनँ वा जानिनँ । आपूmलाई अलि सम्हाल्दै उही प्रश्न दोहो¥याएँ— “हैन के को आदेश ? भन्नुस् न, के को आदेश भन्नु भएको तपाईंले ?
“यस्तो जाडो छ । घर छैन । पैसा छैन । छैन, छैन, छैन, केही छैन । हा ! हा ! हा ! छैन त के भो ?” उसले भृकुटी कच्याक्कुचुक्क पारेर खुम्च्यायो । मुख बङ्ग्यायो । एउटा अतिरिक्त उन्माद सल्बलायो उसको अनुहारमा । ऊ रिसाएको अनुभव गरेँ मैले तर ऊ बोली नै रह्यो— “अब मात्र म छु । माथि कोही छैन । माथिको आदेश पनि छैन । बडो आदेश दिनेहरू, मान्छे मार्न लगाउनेहरू कोही छैन, छँदै छैन ।” उसले आप्mना हातका पञ्जाहरू फिँजायो र सुँघ्दै भन्यो— “छ्या ! छ्या ! छ्या ! अभैm गनाउँदै छन् यी हातहरू ।” अब म साँच्चै डराएँ । यो मान्छेलाई छोड्न यताउता हेरेँ । बाटामा लम्पसार परेर मलाई जिस्क्याइरहेको ऊ भने आप्mनै धुनमा बोलिरहेको थियो— “अहँ ! अब मैले त्यसो गर्नु पर्दैन, अब पक्कै मैले त्यस्तो गर्नु पर्दैन । म आदेशको पञ्जाबाट भागिसकेँ । म मान्दै मान्दिनँ, खोक्रो आदेश ! ज्यान लिने आदेश !” उसका आँखाहरू एक्कासि रसाए । उसका शब्दहरूमा करुणाका भावहरू झल्किए र कताकता अपराध बोधले पोले भैंm गरी ऊ भुत्भुताई रह्यो— “बिचरो ! च्व ! च्व !! भगवान् ! तँ छस् भने मलाई माफ गर !! मैले मारेको होइन । आदेशले गरेको हत्या हो ! किन गन्हाउँछ मेरो हात !! सफा गर् भगवान् !! सफा गर् मेरो हात !!”
उसले मेरा दुबै छोटा छोटा कुममा हातले समात्यो र मेरो पीठमा आप्mनो अनुहार घुसारेर क्वाँ क्वाँ रुन थाल्यो । मेरो शरीर उसको बोझले लच्कियो । मानौँ ऊ आफ्नो शरीरको बोझ होइन, पीडाको बोझ मलाई थपिरहेको थियो र आपूm हलुका भई रहेको थियो । म भित्र भावुक मानवता जुर्मुरायो । डर हराएर गयो । उसको रुवाइ एकोहोरो चलि नै रह्यो । मभित्र उसप्रति स्नेह प्रवाहित हुन थाल्यो । केही सोधूँ सोधूँ र अझ उसका भावनामा एकाकार होऊँ होऊँ लाग्यो । तर अनायास उसले मेरा कुम समाएका दुबै हात झड्कारेर अगाडि हुत्याइदियो । दुबै हातले भुइँ टेकेर म अडिएँ । ऊ अगाडि भन्दै गयो– “किन मैले यो मान्छेलाई सवै कुरा भनेँ ? मलाई गोली हान्न आदेश दिने हाकिम नरेको अनुहार जस्तै छ यसको अनुहार । के तँ नरे होस् ? नरबहादुर खत्री, तँ होइनस् ! होइनस्!! तँ तँ इन्सपेक्टर भट्टराई अर्थात् मेरो गोली लागेर रगतपच्छे भएको विद्यार्थी जस्तै छस् । आइज ! म तँलाई माया गर्छु । मैले तँलाई मारेको होइन, आदेशले मारेको हो आदेशले ।”
उसले मलाई समातेर छातीमा टाँस्यो । “म मान्छे मार्ने इन्स्पेक्टर होइन । करुणा सागर भट्टराई हुँ । भन् बाबु एकचोटि ! इन्सपेक्टर भट्टराईले मान्छे मारेको छैन । आदेशले मारेको हो, एसपी नरबहादुर खत्रीको आदेश । मेरो सारा शरीरमा किन रगतको गन्ध आउँछ ? म यो गन्ध धुन चाहन्छु ।”
म मौन थिएँ । उसको अँगालोमा कसिएको अवस्थामा उसभित्रको मान्छेको पसिनाको गन्ध आइरहेको थियो । रगतको गन्धको आभासै भएन मलाई । मानौँ रगतको गन्ध त उसको शरीरबाट उडेर सिंहदरबार पसिसकेको थियो ।
(स्रोत : कथालय – अङ्क १ – साउन–असोज, २०७४)
