~लेखनाथ काफ्ले~
मेरी आमा अरुहरु जस्तै सामान्य मान्छे हुन् । गाउँमै जन्मेकी, हुर्केकी र आफ्नो आजसम्मको जिन्दगि बिताएकी । उनको संसार सानो छ । उनका आफन्त, उनका सन्तान हामीहरु र त्यसैका हाँगाबिगा अनि आमाका छिमेकीहरु नै उनको ब्रह्माण्ड हो । उनको सामाजिक संसार उनलाई कसैले सम्झेर बोलाएका स्वस्थानी कथाका सांगेहरु, ग्रहदशा कटाउने पुजाहरु, बिहे, ब्रतबन्ध र यी र यस्तै पुजाआजा हुन् । भर्खरै गाउँकै एउटा सहकारीमा सदस्य भएकी छन् । त्यो उनको बाहिरी संसार हो ।
हो, मेरी आमाले धेरै कुरा जान्दिनन् । पढेकी भए केहि पढेर जान्दिहुन् । पढ्ने जमाना थिएन । टिभीमा समाचार र सिरियल हेरेर आधा उधि बुझ्छिन् र त्यसैले आफ्नो ज्ञानको दायरा फराकिलो बनाउछिन् । त्यसमा उनलाई ठुलो गर्व छ किनकि उनको घरमा पनि छिमेकको जस्तै टिभी छ । केवल छ । उनलाई फेसबुक छ भन्ने थाहा छ तर त्यहाँ के कस्ता काम हुन्छन् थाहा छैन । गाउँका ठुला साना केटाकेटी त्यसैको लतमा लागेर बिग्रेका छन् भन्ने सुनेकी छन् ।
मलाई औधि अचम्म लाग्छ त्यति ज्ञानको जगमा कसरि यत्रो दुखको भवसागर छिचोली होलिन् उनले । हामि साना हुँदा स्याहार्न कै सास्ती, ठुला भए पढाउनु, लुगाफाटा, दैनिक खर्च र घर ब्यबहारको चिन्ता । आम्दानि छैन, खर्च चारैतिर छ । खेतीपाती, मेला पर्म, अधिया खेती, छिमेकी र आफ्ना भन्नेकै पधेरे कुरा, आफ्नै घर भित्रको गनगन् । कसरी सकिन ति सबै कुराहरुलाई पार लगाउन ?
मेरी आमा साधारण छन् । यताउता धेरै सोच्दिनन् । मनमा आएको राम्रो नराम्रो भनि दिन्छिन् । त्यो पनि मनमा अति नै भएपछी । मलाई थाहा छ उनको माग सानो छ । “बुढेसकालमा अलिकति सुख पाए हुने । अलिकति सजिलो भए हुने” भन्ने नै उनको सर्वोच्च माग हो । म बुझेर पनि न बुझे झैँ गर्छु । आफ्नो दुनियाँमा म यसरि डुबेको छु कि उनको सानो कुरामा पनि म फ्याट्ट उनलाई मुख फर्काउछु । तर उनि चुप लागेर सुन्छिन् । कहिले कपडा पट्याए झैँ गरि मेरा कुराहरुलाई पन्छाउछिन्, कहिले बा लाई बोलाउने निउमा मेरा कुराहरु टारीदिन्छिन् ।
कसरी सिक्दछिन् त्यस्ता तरिका उनले । मनमा त हुँदो हो भन्नु पर्ने के हो ? हुनु पर्ने के हो ? तर मेरो चित्त नदुखाउन आफ्नो चित्त ठुलो बनाउछिन् र भन्छिन् “पछी छोराछोरीको बिहे भएपछी बुझ्लास, अहिले काँचै छस्” । मेरा आँखा, अनुहार, हिडाई, बोलाइ, बसाइ, हेराइ सबैबाट मेरो हालत पत्ता लगाउछिन् उनि । तर उनको कुरा भने मैले कतैबाट पनि केहि मेसो पाउदिन ।
सानोमा लाग्थ्यो मेरी आमा सबथोक जान्दछिन् । पछी ठुलो भएर जागिर खाएर बिहे गरे पछी थाहा भयो मेरी आमा केहि जान्दैनन् । बरु मेरी बुढी सब जान्दछिन् । मेरी आमा खान, लाउन, बोल्न, अथिति सत्कार, लुगा धुन, पट्याउन केहि जान्दिनन् । हामि बुढाबुढीलाई लाग्छ आमा गाउँले गवार जस्ती छन् । आमाको संगत गरेर मेरा केटाकेटी नै बिग्रेलान् भन्ने पो चिन्ता लाग्छ । त्यसैले लामो बिदा नै किन नहोस, आमाले जतिपटक भने पनि गाउँको उनको घरमा आफ्ना केटाकेटीहरुलाई कहिल्लै पठाउदिन ।
तिनै आमा मेरो घरमा केहि दिनको पाहुना भएर आइन् ।
मेरी आमा आएकोमा म आफै दुबिधामा छु । मनले आफ्नै आमा आए झैँ लाग्छ तर व्यवहारमा एउटा झन्झट आइपरे जस्तो । एउटा मनले उनि बसिदिए हुन्थो जस्तो लाग्छ । अर्को मनले उनि बस्ने बाताबरण बनाउन दिदैन । त्यसैले होला पाहुना बनेर आएकी आमालाई मेरो व्यस्त दैनिकीमा अलिकति छुट्टै समय कहिले निस्केन । उनै गनगन, उनै गुनासा, उनै पुराना कुरा सुन्नका लागि किन चाहियो मेरो यस्तो व्यस्त जीवनको मुल्यवान समय ? म र मेरी बुढीको सल्लाह पनि यसमा ठ्याम्मै मिच्छ ।
म र मेरो परिवारको बेवास्ता र व्यस्ततालाई पनि उनले सजिलै ब्यबस्थापन गर्छिन् । कहिले खालि हात बस्दिनन् । कहिले के कहिले के गरेर आफुलाई व्यस्त बनाइ राख्छिन् । सधै व्यस्त हुने भएको बानीले होला उनि खालि बस्नै सक्दिनन् । गाउँको मानसिक र शारीरिक थकानपूर्ण जीवनलाई केहि दिनको सुबिस्तामा बस्न पनि उनलाई मनले दिदैन होला ।
एकसाता बस्दा मलाई मेरी आमाको भन्दा मेरी बुढीको ज्यादा चिन्ता लाग्दथ्यो । मेरा केटाकेटी ज्यादा माया लाग्दथ्यो । कहिलेकाँही त आमाको गनगन सुन्नु पर्छ भनेर कामबाट ढिला पनि आए । कहिले झर्केर बोले । उनि चुप लागेर बसिन् । यो अनौठो शक्ति कताबाट आउँदो हो उनमा, मलाई डाहा पनि लाग्छ ।
एक सातापछी आमा फर्किने बेलामा भनिन्, “छोरा तिमीलाई मुलाको अचार मन पर्छ । त्यसैले दुई बोतल बनाएर राखीदिएको छु । तीन चार दिनपछी खाने हुन्छ” । म भावशुन्य भएर सुने । मेरा केटाकेटी र बुढीले केहि बुझे, केहि बुझेर पनि बुझेनन् । हो, मलाई आमाले बनाएको मुलाको अचार, काँक्राको अचार र आलुको चुकौनी असाध्यै मन पर्छ । केटाकेटी उमेर अझै भनौं बिहे नहुँदासम्म म मेरी आमाका पकवानहरुको बारेमा साथीभाई माझमा प्रशंसाको पहाड नै बनाइ दिन्थे । अहिले चाहेर पनि सत्य बोल्ने आँट आउदैन ।
आमा गईन् ।
मेरो सफा सुग्घर र सजिलो घरमा बस भन्दा नि आफ्नै पुरानो, अँध्यारो घर नछाड्ने आमाको ढिपी मैले कहिले बुझ्न सकिन ।
उनि बसुन्जेल बडो झन्झटिलो लाग्थ्यो उनि र उनको व्यवहार अनि गाउँले लवजको बोलीचाली । तर जब गईन् अनि त हरेक दिन जब भान्सामा उनले बनाएको मुलाको अचारका बोतलहरु देख्छु, लाग्छ उनि यतै वरिपरि नै छन् । अचार त मेरी बुढीले पनि बनाउछिन्, बजारमा पनि थरिथरिका अचार किन्न पाइन्छन् तर ति अचारमा आमाको गन्ध कहाँ हुन्छ ? आमाको गाली मिसिएको माया कहाँ हुन्छ ? माया मिसिएको स्वाद कहाँ हुन्छ ?
आमा हिडे पछी ।
अलिकति परेपछी, अलिकति अरुको देखे पछी बल्ल थाहा भयो आमा त सब जान्दिरहिछन् । जानेर पनि नजाने झैँ गरेर, सुनेर पनि नसुने झैँ गरेर, बोल्न रोकेर, आफ्नो मनमै आफ्ना कुरा बोकेर पनि केहि नजान्ने झैँ भएकी रहिछन् ।
त्यसपछि फेरी आमालाई बोलाउने केहि कोशिस गर्छु तर पनि उनि गाउँको अँध्यारो घर छाडेर मेरो सुकिलो घरमा आउन मान्दिनन् । मैले उनलाई फर्काउन सक्दिन । मलाई थाहा छ उनका मागहरु । ति स-साना मागहरु मेरा स्वार्थले मान्न दिदैंन । आफ्नो अनुभव र आफैले पटक पटक भोगेको घटनाहरुका कारण उनका पाइला अगाडी बढ्दैनन् । म सबै बुझेर र जानेर पनि लाचार नौटंकी गरिरहेको छु । उनि नबोल्दै सबै कुरा बोल्छिन् । म उनका हावभाव र संकेत बुझेर पनि अबुझ बनेर बुझ पचाउँछु ।
आमाले अचार खाँदेर छाडेका ति दुई बोतलहरु भान्सामा देख्दा आमा आफ्नै वरीपरी भए झैँ लाग्छ । बोतलमा आमाको बास्ना अझै उस्तै छ जस्तो लाग्छ । अचारमा मेरी आमाका दुई चारवटा कपालका लामा रौंहरु समेत भेटिन्छन् । म बालककालमा पुग्छु, अनि मलाई त्यो अचार झनै मन पर्छ । हरेक दिन बेलुकी म तिनै बोतलहरुलाई खुसुक्क हेर्छु र ढुक्क हुन्छु कि आज पनि ति त्यहि छन्, मेरी आमा घरमै छन् ।
अलिकति समयको अन्तरालमा मलाई उनको जवाफ थाहा हुँदाहुदै पनि म फेरी आमालाई पाहुना हुन बोलाउछु । उनि पनि मेरो आशय बुझेर पनि फेरी उही उत्तर फर्काउछिन् । म उनको लागि बदलिन नसक्ने अबस्थामा छु, उनि मलाई उही आफ्नो पुरानो छोराको रुपमा हेर्न चाहान्छिन् । हामि सानो कुरामा ठुलो कुरा गुमाईरहेका छौं समयसंगै ।
–ताइपेइ, ताइवान
(स्रोत : Mysansar.com)
