कथा : नियती

~ज्ञानमणि नेपाल~

केही समयदेखि उनी साह्रै चिन्तित देखिन्थे । उनलाई चिन्ताले सताउनुको कारण पनि थियो । घरमा श्रीमती आँखा देख्न सक्दैनथिन् । पाँच जना छोरीहरु दिनदिनै हुर्किदै थिए । तिनीहरुको लालन –पालन र शिक्षा–दिक्षा , अनि विहेबारीको चिन्ताले लालबहादुर चिन्तित् हुनु स्वभाविक थियो । लाग्दै थियो– छोराको आशामा पाँच छोरीहरुको जन्म हुनुले उनलाई अहिले पछुतो भईरहेको छ ।

जेठी छोरी १५ पुगेर १६ लाग्दै गर्दा उनको विहेको लागि आफन्तहरु कहाँ चाहार्दा – चाहार्दै थाकेका लालबहादुरलाई एउटा रामै्र ठाउँबाट कुरा आयो । ‘घरपरिवार जमिनदार छ , छोरीले काम गरेर खान सक्ने ठाउँ छ । नजिकै पनि छ । केटा चाहिं त्यति भरपर्दो छैन । तैपनि परिवार रामै्र छ ।’ – कुरा मिलाउनेको पुरै विश्वास लाग्यो लालबहादुरलाई । भर्खर १६ वर्ष मात्रै लागेकी जेठी छोरी सुन्तलीको बिहे गराउन हतार उनलाई आफन्तको कुरामा पुरै विश्वास थियो । तर पनि केटा र उसको घर नहेरी त कसरी निधो गर्ने ? सोचेर उनी एकपटक केटाको घर हेर्न जाने निर्णयमा पुगे ।

घर त ठीकै छ , परिवार पनि ठीकै होला । तर केटा..!? लालबहादुरलाई केही शंका लाग्यो । तैपनि जग्गा जमिन छ, कमाएर खान सक्छे , केहि फरक पर्दैन । अन्तिम निर्णय उनले यही गरे । केटा पक्षले पनि सहमती जनायो । अब केटी हेर्न जाने सल्लाह भयो । केटा–केटीलाई सँगै भेट गरायो भने कुरा विग्रन पनि सक्थ्यो । केटीले केटा मन पराइन भने के गर्ने ? शंकाको घेरामा रहेका उनीहरुले केटा–केटीको भेट नगराउने तर केटा पक्षका आफन्तहरु केटी हेर्न जाने निर्णयमा पुगे ।

सो निर्णय अनुसार नै केटा पक्षहरु केटी हेर्न लालबहादुरको घर गए । केटी त निकै चलाख रहिछे त । सानै उमेर भएपनि घर व्यवहार सबै धान्न सक्ने देखे केटा पक्षले । केटा–केटीको सामान्य देख भेट नगराई पनि सुन्तलीको विहे हुने निश्चित भयो । विवाहको साइत केही दिनमा निर्णय गरिने सल्लाहमा उनीहरु बिदा भए । जसको विहे उसैलाई देख्न नदे, भन्ने नेपाली उखान जस्तै थियो त्यहाँको अवस्था । जतिबेला सुन्तली र रनेको विवाहको कुरा छिनियो त्यतिबेला सम्म उनीहरु वीच एक अर्कामा देखभेटको त के आफूहरुमा विहे हुँदैछ भन्ने सम्म पनि थाहा थिएन । विहे हुने दश दिन अगाडि लालबहादुरले छोरीलाई यर्थाथ कुरा बताए ।

सुन्तली केही बोल्नै नसक्ने भई । भर्खर ६ कक्षा पढ्दै गरेकी र आफ्नो निर्णय राम्ररी घरपरिवारसँग राख्न पनि नसक्ने उमेरकी सुन्तलीका सामु बाबुको निर्णय काट्ने सामथ्र्य पनि त थिएन । कुनै प्रतिक्रिया जनाउन सकिनन् उनले । मौन समर्थन जनाए झैं गरिन् । साथी सँगीहरु सुन्तलीलाई जिस्क्याउने गर्थे विहेको विषयलाई लिएर । तर सुन्तली कुनै प्रतिक्रिया दिन सक्दिनथिन् । अवस्था पनि त्यस्तै थियो । मानौं बुबाले गरेको निर्णय उनका लागि त्यति स्विकार्य थिएन होला तैपनि अरु विकल्प पनि थिएन ।

विहेको दिन आयो, घरमा रमझम हुँदै थियो । सबै बिहेको रमाइलोमै झुमेका थिए । तर सुन्तलीको मन त्यसै–त्यसै उदास थियो । १६ वर्षको जन्मघर छोडेर नयाँ कर्म घर जाँदै गर्दा उनका मनमा धेरै कुराहरु खेलीरहे । नयाँ घर कस्तो होला ? जीवन साथी कस्तो होला, आदि–आदि । विहे सकियो । घरपरिवार त ठीकै लाग्यो । तर उसको कर्मघर सोचे भन्दा धेरै फरक थियो । रनेकी आमा विरामी थिइन् । उमेर उस्तै भएपनि रने सुन्तली भन्दा शारीरिक रुपमा कमजोर थियो । विग्रिएको रनेको घरलाई सपार्ने जिम्मेवारीबोध सुन्तलीमा छँदै थियो । त्यस माथी श्रीमान् रनेको रेखदेख र अन्य पारिवारिक बोझ ।

समय वित्दै गयो । विहे गरेको एक महिनापछि रनेकी आमाको मृत्यु भयो । त्यसपछि सुन्तलीलाई अझ पारिवारिक बोझ थपियो । घरपरिवार भित्रका हरेक उल्झनहरु सँग संघर्ष गर्नु पर्ने बाध्यता थियो, सुन्तलीलाई । तर १६ वर्षे उमेरमै सबै कुराहरुको बोझ थपिंदा उनलाई समाधानको बाटो पत्ता लगाउन पनि गाह्रै थियो । जसो तसो सकेको गर्नु र नयाँ कुराहरुको अनुभव लिनु सुन्तलीको जिन्दगीको अर्को पाटो थियो ।

उमेर सानै भएपनि बिहे गरेको २ वर्षमा सुन्तलीले छोरा जन्माइन् । नयाँ सदस्यको आगमनले केहि खुसी ल्याए पनि सुन्तली र रनेमा थप जिम्मेवारी थपियो । ८ कक्षामा पढ्दै गरेको रनेले घरपरिवारको बोझले गर्दा पढाई छोड्यो । सानै उमेरमा उनीहरुले जीवनको एउटा व्यवहारिक पक्ष अंगाल्न पूगे । समयको अन्तराल सँगै सुन्तली विस्तारै पुरै घरपरिवार संहाल्न सक्ने भइसकेकी थिई । अब घरमा के गर्ने के नगर्ने सबै कुराको निर्णय गर्न सक्ने भएकी थिई, सुन्तली ।

जन्मिएको छोरा एक वर्षको भएको हुनु पर्छ , सुन्तली अकस्मात विरामी भई । अनौठो व्यबहारले उसलाई के रोग लागेको हो भन्ने पत्ता लगाउन गाह्रो थियो । थरथर काँप्ने , नयाँ होस् वा पुरानो कोही मान्छे देख्नै नहुने , जे भेटायो त्यसैले मान्छेलाई आक्रमण गर्ने । आफ्नै कपाल बेस्सरी उखेल्ने , हातका औंलाहरु छिन्ने गरी टोक्ने आदि आदि अचम्मका लक्षणहरु देखिन थालेपछि घरपरिवार र छिमेकीहरु अचम्मित थिए ।

के भएको हो र उपचार के होला भनेर कसैले अनुमान गर्न पनि नसक्ने रोगले सुन्तलीलाई थला पार्याे । कसैले भूत लागेको त कसैले तन्त्र–मन्त्रको दोष देखाउन थाले । अप्रत्यासित रुपमा देखिएको यो समस्याले रनेको परिवार पनि चिन्तित थियो । के गर्ने के रनभुल्लमा पर्याे रने । उपचारको लागि धामी , झाँक्रीदेखि अस्पतालसम्म पुर्याइयो तर रोग पत्ता लागेन । विरामी भएको झण्डै २ महिनासम्म पनि रोग पत्ता नलागेको र उपचारमा समस्या भएपछि सुन्तली सुकेर दाउरा जस्तै भएकी थिई । उपचारका लागि धेरैतिर चहार्दा–चहार्दै के ले प्रभाव पार्याे कुन्नी , उनको अवस्थामा केही सुधार आयो । दिनमा २÷४ पटक सम्म बेहोस हुने सुन्तलीलाई हप्तामा १÷२ पटक मात्र त्यस्तो समस्या देखा पर्न थाल्यो । विस्तारै महिनामा २÷४ पटक यस्तो हुँदै करिव ६ महिनापछि पूर्णरुपमा निको भए जस्तै देखिन थाल्यो । रनेको परिवारमा यसपटक एउटा ठूलै दशा टरे जस्तै भयो । सुन्तलीको स्वास्थ्यमा सुधार आएपछि परिवार खुसी हुनु स्वभाविक पनि थियो ।

पूर्ण रुपमा ठीक नभएपनि विस्तारै ठीक हुने क्रममा थियो सुन्तलीको अवस्था । यही त हो घरपरिवारमा, एउटी महिलालाई घरको सबै घरव्यवहार धानेर सन्तान जन्माउने काम पनि प्रकृतीले नै सुम्पेको छ । सुन्तलीले बिहे गरेको ५ वर्षमा अर्को बच्चाको पनि आमा हुनु पर्याे । पहिलो बच्चा छोरा भए पनि दोस्रो वच्चा छोरी जन्माइन् उनले । अव त्यो घरमा परिवार संख्या पनि थपियो , जिम्मेवारी त पुरानै हो । सुन्तलीले आफ्ना २ वच्चा, श्रीमान् , देवर, नन्द , ससुरा र आफ्नो पनि रेखदेख गर्नु पर्ने । अझ कहिलेकाहीँ पुरानै व्यथा बल्झिने क्रम पनि छदैं थियो ।
आएका हरेक समस्याहरु सँग संघर्ष गर्न राम्ररी जानेकी सुन्तलीका २ वच्चाहरु करिव करिव हुर्किएका थिए । छोरा ८ वर्ष छोरी ५ वर्ष , विहे भएको पनि १० वर्ष भईसकेछ । उमेरले पनि २५ वर्ष पुगेर सुन्तली २६ वर्ष भर्खरै लागेकी थिइन् । कहिलेकाहिं देखिने पुरानो व्यथा पुनः बल्झियो उनलाई । पहिले भन्दा अझ अन्य लक्षणहरु थपिएर आएको पछिल्लो व्यथाले अलि अलि गर्दागर्दै विस्तारै सुन्तली थला पर्न थालिन् ।

अस्पताल जाँदा कुनै समस्या देखाउँदैन । घर आयो टाउको दुख्ने , रिंगटा लाग्ने, खाना खान मन नलाग्ने यस्तै यस्तै समस्याले गर्दा रनेको परिवारमा पुनः नराम्रो हुने लक्षण देखा पर्न थाल्यो । व्यथा शुरु भएदेखि धामीझाँक्री र अस्पताल धेरै धायो रनेले तर कुनै पनि शुभ संकेत देखिएन । अब के गर्ने के ? यस्तैमा एकदिन मध्यरात सुन्तलीलाई धेरै समस्या भयो । पुरै बेहोस, इन्तु न चिन्तु । अर्को अर्थमा भन्दा झण्डै सुन्तलीको अन्तिम अवस्था । छरछिमेकीहरु सबै जुटे ।

पुनः अस्पताल लैजाने निर्णय गरेर राति नै एम्बुलेन्स बोलाएर अस्पताल लगियो । इर्मजेज्सी वार्डमा राखेर उपचार गराईंदै गर्दा अस्पतालले “विरामीलाई कुनै पनि रोग लागेको छैन , भिटामिनको कमीले यस्तो भएको हो । घर लगे हुन्छ” भनेर जवाफ दियो । भोलिपल्ट केहि सुधार भएजस्तो देखियो पनि । आफन्तहरुले विरामीको यस्तो अवस्था छ , हामी घर लैजादैनौं । २ दिन अस्पतालमै राखेर उपचार गराइयोस् भनेर अनुरोध गरे । मुस्किलले अस्पतालले २ दिनको लागि भर्ना गरिदियो । बिहान होस् खुलेको विरामी अस्पतालकै वेडमा बेलुका पुनः बेहोस भयो ।

अब विरामीको अवस्था सुधार हुने सम्भावना धेरै कम देखियो । अस्पतालले अन्तिम अवस्थामा आएपछि तपाईको विरामीलाई त मेनेन्जाइटिस् (मस्तिष्क ज्वरो) भएछ भनेर रिपोर्ट थमाइदियो । अघिल्लो दिनमा केही नभएको बताउने अस्पतालले भोलिपल्ट विरामीलाई आइ.सि.यु.मा भर्ना गरायो । आइ.सि.यू. त बाहाना मात्र थियो , बिरामीको अन्तिम अवस्था भइसकेको थियो । तैपनि अस्पतालले महङ्गो चार्ज लाग्ने त्यो आइ.सि.यु.कक्षमा पूरै ३ दिन राख्यो ।

अस्पतालको चार्ज वढेर झण्डै एकलाख भन्दा वढी पुग्यो । सुन्तलीको अवस्थामा सुधार आउने संकेत पनि थिएन । विरामीको सास पनि छैन , धनको आश पनि छैन । रनेलाई यो अवस्थाले पिरोल्न सम्म पिरोल्यो । अस्पतालमा राखेको ३ दिनपछि सुन्तलीलाई पूर्णरुपमा मृत घोषित गरियो । अव के गर्ने , रनेको परिवारमा यस पटक ठूलो बज्रपात पर्याे । एकातिर पारिवारिक चिन्ता , अर्कोतिर श्रीमतीको मृत्यु र अस्पतालको खर्च । यसले रनेलाई केही सोच्नै नसक्ने बनाइदियो । अस्पतालले गरेको हेलचेक्र्याईं कै कारण एउटी २६ वर्षिय युवतीले अकालमै ज्यान गुमाउनु पर्याे ।

समयको क्रम या भनौं नियती , सुन्तली त मरेर गइहाली । दुर्दशा शुरुभयो उनका २ वच्चाहरुको । आफ्नी आमाको मृत्यु भएको ती वच्चाहरुलाई खवर दिइएको थिएन । आफूहरु स्कूल जाँदा आमालाई घरको ओछ्यानमा विरामी अवस्थामा देखेका उनीहरुलाई आमा विरामी भएर अस्पताल लगेको र केही समयपछि फर्केर आउँछिन् भन्ने खवर बताइएको छ । तर आफूलाई जन्म दिने आमालाई सधैंका लागि गुमाइ सकिएको उनीहरुलाई अहिलेसम्म पत्तो छैन । समयले दुःखा दिएको घाउ रनेको परिवारमा त्यही समयले नै निको बनाईदेला, रनेले अर्की सुन्तली विहे गर्ला । पहिलेको सुन्तलीको अभाव रनेका लागि पूरा होला तर ती बच्चाहरुका लागि आमाको माया अब सधैंका लागि क्षितिज पारिको विषय बनेर रहने छ ,जिन्दगीभरिका लागि ।

अचेल सुनिन्छ , सुन्तलीको मृत्यु भएको ६ महिना भयो । उसका बालक छोराछोरीहरु आमा कहिले आउनुहुन्छ भनेर सोधिरहन्छन् । अनि रनेलाई पनि घरबाट अर्को विवाह गर्ने दवाव आउन थालेको छ । रने अहिले यी दुबै विषयमा अनुत्तरित छ । छोराछोरीको प्रश्नको जवाफ र परिवारको दबावको लागि उसले दोस्रो विवाहको मनस्थिति बनाएको छ ।

(स्रोत : Onlinepatrika)