नियात्रा : चेपाङ गाउँको हरियाली

~मीनराज वसन्त~Minraj Basanta

असोज ३ गतेको कुरा हो । हामी आफैंले थाहा पाएनौं, खै कुन ढङ्गबाट चेपाङ गाउँ पुग्ने अनपेक्षित योजना बन्यो । केही समयपूर्व चेपाङ जातिका मानिसहरू कस्ता हुन्छन् भन्ने उत्सुकताले नमीठोसँग चिमिटोरहन्थ्यो । सत्य भनूँ, नेपालमा दुर्लभ मानिएका राउटेलाई देखिसक्दासम्म पनि मैले चेपाङहरूलाई देखेको थिइन । जब भूतपूर्व प्रधानमन्त्री बाबुराम भट्टराईले मुस्ताङ जिपमा सिद्धिको यात्रा गरे, त्यहीबेला मैले टेलिभिजनमा त्यहाँका चेपाङहरूलाई देखेको थिएँ । आखिर मान्छेको कुनै पनि जात, वर्ग, सम्प्रदाय मान्छेभन्दा भिन्न हुँदैन भन्ने कुरा ढिलै भए पनि बुझ्न पाएँ ।

हामीसँग कसैले उपलब्ध गराएको गाडी थियो । त्यसमा दीपक, विष्णु, यादव र म चितवनको पर्साबाट चेपाङ गाउँतर्फ रवाना भयौं । हामी यतिसम्म योजनाविहीन थियौं कि, थाहा पाउनुभयो भने तपाईं सोह्रै आना हाँस्नुहुन्छ । चेपाङ गाउँ घुम्ने रहर पालेर लगभग ३५ किलोमिटरको यात्रा गरिरहँदा पनि कुन ठाउँमा जाने भन्ने निश्चित थिएन । बरु सामूहिक सल्लाह थियो— ‘शक्तिखोर पुगौं पहिले अनि त्यहाँबाट बाँकी यात्राको नक्सा बनाऔंला ।’

‘मेरा सहयोगी र सहृदयी साथी पनि छन् शक्तिखोरमा’ यादवले भनेको थियो । हामी चारै जना ३० ननाघेका लाठे युवा थियौं । शरीरभर यात्राको तरङ्ग तरल बनिरहेको थियो । मेरो मस्तिष्कमा आँखाले धेरै अघि टेलिभिजनमा देखिएका चेपाङहरूको स्मृति सलबलाउन थाल्थ्यो । कतै उनीहरू भेटिन्छन् कि भन्ने मसिना आशाका डोराहरू चुँडिएका थिएनन् । आखिर, मान्छे आशावादी प्राणी नै त हो ।
कच्ची बाटो । यसै धूलो उड्ने भैहाल्यो । गाडीमा एसी हुँदाहुँदै पनि कलिला सिसाहरू खोलेर बाह्य प्राकृतिक हावामा मिसिएको धूलो पचाउने मौखिक सहमति भयो साथीहरूबीच ।

साँघुरो बाटो त्यसमाथि ग्राभेल । सेलरोटीझैं फनक्क घुमेका घुम्तीहरू । पर्याप्त हरियाली । बाटाको तल्लोपट्टिबाट आकारमा ठूलो तर पानीका हिसाबले सानो खोला बग्दै थियो सुलुसुलु । यसलाई ‘कयर खोला’ भनिँदो रहेछ । यही खोला त हो जुन पर्सा हुँदै राप्तीसँगको मिलनमा अविच्छिन्न बगिरहन्छ । हामीहरू शक्तिखोर पुग्ने लक्षका साथ हुइँकिइरह्यौं । नयाँ स्थानको अवलोकनले गर्दा गाडीभित्र साथीहरूमाझ त्यतिधेरै संवाद भएन । बल्लतल्ल शक्तिखोरमा पुगेर हाम्रो खरानी रंगको गाडी रोकियो । किनभने खोलाका कारण त्यहाँभन्दा अघि गाडी जाँदैनथ्यो । खै, बाबुरामले कसरी पुर्‍याए कुन्नि विलासी मुस्ताङ ।

‘अब कहाँ जाने ?’ कुनै निर्जन बनमा हराएझैँ सोध्न थाल्दा भए केटाहरू । एउटाले अर्को, अर्कोले अर्कोसँग यही प्रश्न सोधिरहन्थ्यो । जवाफ कसैबाट आएन । त्यसपछि हामी सिद्धितिर नलागेर सोझै दर्बेटार जाने भयौं ।

यादवका दुई जना दोस्त भेटिए यहीँनेर । बाइकमा थिए उनीहरू । सिद्धितिरबाट आइरहेको खोला र दर्बेटारको ओरालो झरिरहेको खोला शक्तिखोरमा आएर मिल्थे । दुई खोलाको संगत अचेलका अमानवीय प्रवृत्ति हुने मान्छेसँग जोडेर हेरिरहेँ । कसैगरी सापेक्ष लागेन मलाई ।
गाडी रोकिएको ठाउँबाट पारी पुग्न झोलुङ्गे पुल थियो । हामीहरू माथिसम्म पाइन्ट सारेर खोलो तर्नुको अलौकिक आनन्दमा हरायौं । बाइकहरू वारिपट्टि नै राखिए ।

खोलो तर्नेबित्तिकै किनारको सतहदेखि अलिकति उचाइमा एउटा पातलो गाउँ देखियो । माथिपट्टि अग्लो पहाड कुनै पृथ्वीपतिको शालिक जसरी उभिइरहेको थियो । ‘चेपाङ गाउँ हो कि त ?’ त्यहाँका स्थानीय साथीले जिज्ञासा मेटाइदेलान् भन्ने अपेक्षाका साथ सोधेँ । ‘यतातिर सबै चेपाङ र यिनकै बस्ती छन्’ साथीले बतलाए ।

‘के नेपाली भाषा बोल्न जान्दछन् यहाँका चेपाङहरू ?’ फेरि सोधिहालेँ । ‘तपाईँ–हामीभन्दा शुद्ध बोल्छन्,’ साथीको जवाफ थियो । मलाई लाग्यो— हामीले बोल्ने भाषाभन्दा पनि शुद्ध भाषा छ र अर्को जो चेपाङहरूले बोल्छन् ।

घडीले बिहानको पौने १० बजाइसकेको थियो । बिस्तारै घामलाई घुम्टो ओढाउँदै थियो कुहिरोले । बजारमा बस्दा अत्यधिक गर्मी महसुस गरेको ज्यान पहाडतिर आउँदा आंशिक जाडोको आभाष भयो । चितवनमा छौं जस्तै नलाग्ने त्यहाँ पुग्दा ।

अब हामी प्रतिस्पर्धात्मक रूपमा पैदल हिन्न थाल्यौँ । शक्तिखोरका साथीले पारीपट्टि खोलाको किनारा देखाउँदै भने—‘चुनखानीसम्म पुग्न ट्रयाक्टर गुड्ने गज्जपको बाटो थियो । बाढीले सप्पै लग्यो । त्यही कारणले चुनखानीसमेत बन्द छ अहिले । यो देशको सरकार मरेको छ’ बाटो देखेर रुष्ट भएका उनीहरू आवेशमा आइहाल्थे ।

एउटै खोला, धेरै ठाउँमा तर्‍यौं । स–साना पहाडका डाँडाहरू । प्रशस्तै निर्झर झरना, ठिहिराउने चिसो पानी, बाटो भन्न नि लाज लाग्ने खालको अव्यवस्थित बाटो र ठाडो उकालो चढ्दै हामी एउटा घुम्ती पसलमा आइपुग्यौं । जहाँ आइपुगेर पानी, खाजा खाइ केही बेर लामो सास फेर्‍यौँ । जम्माजम्मी पाँच किलोमिटर हिँडिएछ पहाडको त्यो अप्ठ्यारो पथमा ।

सबै जना धकिरहेका थिए गोरुझैँ । उक्त घुम्ती पसलबाट दश मिनट ठाडै उकालो उक्लिएपछि एउटा मात्र घर भएको ठाउँ दर्बेटार आइपुग्यो । तल हेर्दा भुवँरे देवीको सुन्दर मन्दिर देख्न सकिन्थ्यो । साथीको सहयोगमा त्यहाँस्थित चेपाङ परिवारलाई भेट्यौँ । हामी शहरिया जस्तै सुकिला मुकिला देखिन्थे उनीहरू पनि । किनभने खोला–खोल्सामा पानी बग्थ्यो तर पिउने पानीको अभाव । ओहोर–दोहोर गर्ने बाटोको असुविधा । मैले अनुमान लगाउन सकिनँ— कतिपटक यो देशको सरकार र राज्यव्यवस्थालाई थुके होलान्, सरापे होलान् यिनीहरूले ।

तलतिर पातलो चेपाङ गाउँ देखिए पनि जति उक्लिँदै गयो बस्ती उत्तिकै पातलो रहेछ । एउटा घर वल्लो डाँडामा देखिन्थ्यो । अर्को चाहीँ पल्लोमा । एक डाँडोबाट अर्को डाँडोको मान्छेलाई बोलाउँदा सहजै सुनिन्थ्यो तर हिँडेर आउँm भने पूरै दिन लाग्ने सम्भावना थियो ।

त्यसो त ढुङ्गेयुगको जर्जरता चिरेर सामाजिकीकरण भैसकेको पनि थुप्रै भैसकेको छ मान्छे तर त्यहाँ पुग्दा कताकता ढुङ्गेयुग भनेको यही त होइन भन्ने प्रश्नको खिचडी मन–मस्तिष्कमा पाकिरहन्छ ।
यात्रामा रहँदा अरूलाई के लाग्यो त्यसको ग्यारेन्टी दिन म सक्दिनँ । तर मलाई लाग्यो—किन चेपाङहरू पहाडमै बस्न रुचाउँछन् ? असामाजिक जस्ता किन देखिन्छन् ? मर्दा पर्दा कसरी काम फुक्छ यिनीहरूको ? कति पटक बजार झर्छन् होला वर्षमा ? के नेपाल सरकारले कहिल्यै यिनीहरूसमक्ष पुग्ने आँट गर्‍यो ?

पहाडी ठाम । हावा पानीको हिसाबले स्वर्गतुल्य लाग्यो । दुर्गम क्षेत्रमा भोगिरहेको कष्टसाध्य दिन्दैनिनी पनि बुझियो । हाम्रो सरकार कत्तिको उदार छ भन्नेकुरा यी क्षेत्रको भ्रमणले पुष्टि गर्छ ।
दुई–चार घण्टा पहाडको काखमा लुटपुटिँदै रमाइलो गर्‍यौं । फोक्सोमा पहाडको हावा भरेर ओरालो झर्दै उही बाटो पर्सामा आएर यात्रामा पूर्णविराम लगायौं । एउटा अचम्भित बनाउने कुरा सुनियो । त्यस्तो दुर्गममा पनि प्रतिकठ्ठा ६५ हजार रे जग्गाको ।

प्रकाशित: कार्तिक १७, २०७२

(स्रोत : कान्तिपुर – साप्ताहिक)

About Sahitya - sangrahalaya

We will try to publish as much literary work of different authors collected from different sources. All of these work is not used for our profit . All the creative work belongs to their respective authors and publication. If requested by the user we will promptly remove the article from the website.
This entry was posted in नियात्रा and tagged . Bookmark the permalink.

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.