संस्मरण : म्याटिनी सो

~बुद्धिसागर~

रिले दौडको अन्तिम खेलाडीझैँ बेस्मारी दगुरेर रात टीकापुर आइसकेको थियो । घरघरमा बत्ती बलिसकेका थिए ।

अँध्यारो देख्नेबित्तिकै मेरो सातो गयो । दर्शकहरू फिलिम हल देब्रेतिर बनेको ट्वाइलेटतिर दगुरिरहेका थिए । मानिसको पिसाब फिलिम हलको देब्रेतिरबाट सहर पसिरहेको थियो । चटाईले बारेको ट्वाइलेटभित्र मान्छे तुक्र्याउँथे तर तिनको पिसाब बाहिर दगुथ्र्यो ।
म सर्टको बाहुलाले नाक छाप्दै भित्र पसेँ । मान्छेको लहरोले पालो कुरिहेको थियो । पालो पाउने छाँट देखिनँ, बाहिर निस्केँ । सोचेँ– घर जानु त छँदैछ, बाटोमै तुक्र्याउनुपर्ला । बाहिर निस्केपछि त झन् पिसाबले च्याप्यो, पेट पनि हुँडलिएजस्तो लाग्यो । मैले बल्ल थाहा पाएँ, मलाई पिसाबभन्दा पनि डर लागेको पो रैछ ।

म हड्फिल भएको रैछु ।

हलबाट निस्केको भीड बिस्तारै पातलिँदै थियो । मलाई थाहा थियो— प्राय: दर्शक यहीँ टकापुरका हुन् । कोहीकोही नजिकैको गाउँका । कटासेको त म मात्रै थिएँ ।

मेरा तिघ्राका काप सल्याङबल्याङ भए । कमिला हिँडिरहेजस्तो लाग्यो । कसरी पुग्ने होला त कटासे † म जीवनमा पहिलोपल्ट यत्ति कातर भएको थिएँ । दोष मेरै थियो । बाह्र बजेको सो हेरेपछि खुरुक्क घर फर्केको भए त अहिले म ओछयानमा मज्जाले सिरक ओढेर बसिरहेको हुन्थेँ । किन हेर्नुपरेको होला मलाई– म्याटिनी सो † ‘दाइ, कति बज्यो ?’ मेरै छेउबाट गएको एकजनालाई सोधेँ ।

‘साढे छ ।’

म साइकल राखेको ठाउँतिर गएँ । मानिसहरू धमाधम आफ्नो साइकल चढेर कुदिरहेका थिए । कुनातिर मेरो थोत्रो साइकल देखियो । साइकलको ब्रेक राम्ररी लाग्दैनथ्यो । बेलाबेला अघिल्लो पांग्राको टायरमा चप्पल धसार्दै रोक्नुपथ्र्यो । अझ हतारमा कुदाउँदा भने जहिले पनि यसको चेन स्वात्त खुस्किन्थ्यो ।

मैले साइकलको लक खोलेँ । हेन्डिल समाएर उभिरहेँ । सोचेँ– कताबाट जाने होला ? कटासे पुग्ने दुइटा बाटा थिए । एउटा बाटो थियो– जमराखोलाको किनारैकिनार । जंगलै जंगल । त्यहाँ चितुवैचितुवा छन्—भन्थे ।

अर्को बाटो भने गाउँ नै गाउँ भएर कटासे पुग्थ्यो तर ढाई घन्टाभन्दा बढी लाग्थ्यो । गाउँ पनि सुरक्षित थिएन । बाटाभरि गाउँ नै पिच्छे सिमलै–सिमलका रूख पर्थे । र, गाउँलेका अनुसार हरेक सिमलको रूखमा भूत बस्थे । तिनले त राति साइकल नै रोकिदिन्छन् भन्ने हल्ला सुनेको थिएँ । अझ, गाउँका कुकुरका के कुरा गर्नु † तिनले त लखेटीलखेटी पिंडौला नै लुछिदिन्छन् रे ।

यता फाँसी, उता सुली— भनेजस्तै पो भयो ।

यतै टीकापुरमा रात बिताउन पाए पनि हुने । मैले कसका घरमा पाहुना भएर जाने, सोच्नै सकिनँ । टीकापुरमा कैयौं आफन्तका घर थिए तर जाने आँटै आएन । सम्झेँ— दिउँसो फिल्महलतिर कुदिरहेका बेला दिदीकी साथी भेटिएकी थिइन् । उनले आउँदै गर्नु पनि भनेकी थिइन् । म हुन्छ भन्दै कुदेको थिएँ, किनभने, फिल्म सुरु हुनेवाला थियो । आफैंदेखि रिस उठयो । उनी कहाँनेर बस्छिन्, त्यो त सोध्नुपर्ने नि † हत्तेरी †

मलाई फिलिमवालासित रिस उठयो । तीन बजेको सोदेखि नै फिलिम किन फेर्नुपरेको होला, तिनलाई † अनि, मिथुनकै फिलिम चलाउनुपर्ने † मिथुनको फिलिम कसले छाडेर हिँडोस् †

मैले साइकलको हेन्डिल अँठयाएँ, म गाउँकै बाटो जान्छु । केही परेर चिच्यायो भने त कोही त आउलान् बचाउन । म ह्वात्त साइकलमा उक्लिएँ र गाउँको बाटो लागेँ ।

बजारमा पो बत्ती थियो, गाउँमा के हुनु † म जतिजति गाउँ पस्दै गएँ, उतिउति अँध्यारो हुँदै गयो । पुसको चिसो स्याँठ । तैपनि मेरो निधारबाट चिटचिट पसिना निस्किरहेको थियो । धूलो भरिएको बाटो मधुरो गरी देखिरहेको थियो । त्यसैले मेरो साइकलको रफ्तार कम भएको थियो । करिब आधा घन्टापछि मैले देखेँ– मेरा अघिअघि दुइटा साइकल दगुरिरहेका थिए । साइकलका मान्छे आपसमा कुरा गर्दै साइकल हाँकिरहेका थिए । मलाई त दैव नै भेटेजस्तो लाग्यो । म तिनलाई पछयाउन थालेँ ।

तर, स्वात्त साइकलको चेन खुस्कियो । अगाडिका साइकलवाला परै पुगे । हात काँपिरहेका थिए, त्यसैले चेन मिल्दै मिलेन । बल्लतल्ल मिलाएँ र साइकल कुदाएँ । पर पुगिसकेका साइकलवालाको नजिक के पुगेको थिएँ, फेरि चेन खुस्कियो ।

बल्लतल्ल चेन मिलाएँ र फेरि साइकल कुदाएँ । ती दुई मान्छे कहाँ हिँडेका हुन्, मलाई के थाहा † तैपनि एउटै बाटोमा रहेसम्म म पछिपछि हिँड्न चाहन्थेँ ।

जाडोको रात गाउँ शान्त थिए । टाढा–टाढा कुकुर भुकेको आवाज त जुन गाउँमा पनि आउँछ ।

ध्यान दिएर साइकल चलाएर होला, फेरि चेन खुस्केन । म दुई साइकललाई पछयाई नै रहेको थिएँ । एकछिनपछि एउटा साइकल अर्को बाटो मोडियो । र, म जाने बाटोतिर एउटै साइकल रह्यो । मेरो मुटुको ढुकढुकी फेरि बढ्न थाल्यो । एकछिनपछि त यो साइकल पनि मोडिएला । फेरि एक्लै पो हुने भएँ †

मैले साइकलको हेन्डिल अठयाउँदै कसम खाएँ– आइन्दा यसरी कहिल्यै फिलिम हेर्ने छैन । माँ कसम ।

उता बाआमा कति छट्पटिनुभएको होला, म अहिलेसम्म घर नपुग्दा । बिहान स्कुल हिँडेको छोरो रातिसम्म घर नफर्किंदा कसलाई पो तनाव हुँदैन र † पक्कै पनि बजारका केटाहरूलाई सोधपुछ गर्नुभएको होला । उनीहरूलाई के थाहा— म त सुटुक्क टाप कसेको थिएँ । म कहाँ हिँडेँ भन्ने त डिल्लीलाई पो थाहा छ । तर, ऊ मटेरामा छ ।

मैले आफ्ना किताब उसैलाई जिम्मा लगाएर टीकापुर हिँडेको थिएँ ।

म सोच्दै साइकल कुदाइरहेको थिएँ, बाटोतिर ध्यानै गएनछ । लौ, बाटोको छेउमा खाल्टो पो रैछ । एक्कासि साइकल धर्मरायो । पहिला हुत्तिँदै म खसेँ र ममाथि साइकल बज्रियो । त्यो पनि मेरुदण्डमा ।

म दुखाइले चिच्याएँ, ‘मरेँ नि आमोई ।’

कोही दगुर्दै आयो । पहिला साइकल बाहिर तान्यो अनि मलाई ।

‘अघि हाम्रो पछिपछि आउने तिमी हौ ?’ उसले भन्यो, ‘चोट लाग्यो ? दर्द भो ?’

मेरो शिर फनन्न घुमिरहेको थियो ।

‘यत्ति राति कहाँ से आयौ ?’ उसले फेरि सोध्यो ।

फिलिम हेरेर आएको भनेपछि त यसले गाली नै गर्ला है । फेरि मलाई बदमास केटो पनि ठान्ला । मेरो मुखबाट अचानक निस्क्यो, ‘साथी बिरामी थ्यो भेट्न आको थेँ, टीकापुर ।’

‘घर कहाँ हो ?’

‘कटासे ।’

‘त्यो त बहुतै टाढा छ,’ उसले भन्यो, ‘बहुत देर भइसक्यो ।’

म उठेँ । पाइन्ट टक्टकाएँ । मेरुदण्ड दुखिरहेकै थियो । चिसो स्याँठले छुँदा झन् दुखेजस्तो भयो । उसले साइकल ठडयाउन मद्दत गर्‍यो । मैले साइकललाई केही भयो कि भनेर हेर्ने खोजेँ तर केही देखिनँ ।

मलाई झन् तनाव हुन थालेको थियो । यस्ता खाल्टाखुल्टी त बाटाभरि होलान् । फेरि यसरी अर्को खाल्डोमा जाकिएँ भने कसले तान्ला ?

‘साइकल चलाउन सक्छौ ?’ उसले सोध्यो ।

हेरुँ न त † मैले साइकलको डेन्डिल समाएँ । र, ह्वात्त माथि उक्लेँ । साइकलको अगाडिको पांग्रा रामरी गुडेन । तिल्लीहरू चड्चडाए ।

‘तिल्ली भाँच्चेछ,’ उसले भन्यो, ‘रोको रोको ।’

मैले साइकल रोकेर हेरेँ । दुइटा तिल्ली त भाँच्चिई नै सकेका रैछन् । उसले मेरो साइकलको पांग्रानेर झुकेर भाँचिएका तिल्ली अरू तिल्लीमा बटारिदियो र भन्यो, ‘रातको समय छ । खटारा साइकल । तुमी घर पुग्दैनौ ।’

म चुप रहेँ ।

‘कटासेमा मेरो जान पहचानका धेरै मान्छे छन्,’ उसले भन्यो, ‘तिम्रो घर बजारमै हो ?’

‘हो । हाम्रो मेडिकल छ ।’

‘तिम्रो नाम के हो ?’ सोध्यो ।

‘बुद्धिराम ।’

‘तिम्रो बाको नाम के हो ?’

‘चपाई डाक्टर ।’

‘मेरो घर पासमै छ,’ उसले भन्यो, ‘आजको रात यतै बस । कल सुवह जानु ।’

रातै बाहिर बितायो भने त बाको चार मुक्का खानैपर्छ । सोचेँ— बरु बिहान बाको मुक्का खानै ठीक । नत्र घर पुग्दासम्म त्रासका सयांै मुक्का खाइसक्छु ।

ऊ आफ्नो साइकल डोर्‍याउँदै अघि लाग्यो । म खटारा साइकल लतार्दै पछि लागेँ । करिब पन्ध्र मिनेटपछि ऊ मूल सडकबाट सानो बाटो हुँदै पश्चिमतिर लाग्यो । चिसो स्याँठ मेरो शरीरको जताततै फैलिरहेको थियो । बेलाबेला हावाको झोक्का आउँदा सिस्नुपानीले प्रहार गरेजस्तो लाग्थ्यो ।

दिउँसो गर्मी नै हुन्थ्यो । त्यै भएर मैले एउटा सर्ट लगाएको थिएँ । ज्याकेट नलगाएको आफैंसँग रिस उठिरहेको थियो । अझैं अँध्यारोमा बाटो देख्नै मुस्किल भइरहेको थियो । केटो सयौंपल्ट यो बोटो हिँडेको होला, बाटोको धूलोसम्म चिनिसकेको होला– ऊ खुरुखुरु हिँडिरहेको थियो । म कहिलेकाहीँ पछि पर्थें । भूतले पछाडिबाट तानिहाल्छ कि जस्तो लाग्थ्यो । तर्सेर दगुर्थें ।

‘बिस्तारै आऊ, गुल्टिउला,’ ऊ भन्थ्यो ।

उसको गाउँ आइसकेको थियो । गाउँ शान्त थियो । अँध्यारो भएर होला, मैले गाउँ चिन्न सकिनँ । दिउँसै भए पनि म यताका गाउँ चिन्न सक्दिनथेँ नै ।

‘यो कुन गाउँ हो ?’ मैले सोधेँ ।

‘भगरैया ।’

एकछिन फनफनी घुमेको बाटो हिँडाउँदै ऊ एउटा घरको आँगनमा टक्क अडियो । घर सानो झुप्रोजस्तो थियो । दायाँपट्टि गोठ थियो । भित्र मधुरो बत्ती बलिरहेको थियो । बूढी महिलाले खोकिरहेको आवाज आइरहेको थियो ।

‘साइकल वही राख,’ उसले घर र गोठबीचको ठाउँ देखायो ।

पहिला उसले नै आफ्नो साइकल राख्यो । मैले छेउमा अडयाएँ । केटो घरभित्र पस्यो ।

साइकल लर्तादा–लतार्दै मेरा पाखुरा त ध्वस्तै भएछन् । टनटनी दुख्न थाले । मैले घरबाहिर कमै रात बिताएको थिएँ । त्यसैले पनि साह्रै असहज महसुस भइरहेको थियो ।

केटो धिपधिपाइरहेको टुकी बोकेर बाहिर आयो ।

‘आऊ, हात पैर साफ गर’ भन्दै उसले आँगनछेउको जुठेल्नातिर बोलायो ।

ड्रममा पानी राखिएको रैछ । आम्मै, पानी त कत्ति चिसो । टुकीको उज्यालोमा मेरो गोडाबाट पानीले कालो धूलो बगाएर लग्यो । मेरा गोडाका औंलाहरू सप्पै दुखे । मैले बत्ती समाएँ, केटो हातगोडा धुन झुक्यो । त्यैबेला मैले लुसुक्क केटोतिर हेरेँ । ऊ पच्चीस–छब्बीस वर्षको थियो । जिन्स र सुइटर लगाएको थियो । उसले पनि चप्पलै लगाएको रैछ । कपाल हिजैअस्ति काटेजस्ता थिए । अनुहारमा अलिकति डन्डिफोर थिए ।

उसले हतारहतार हातगोडा धोयो । र भन्यो, ‘यसपालि बडो सर्दी छ गाउँमा । दिल्लीको जति त नाइँ ।’

उसले मेरो हातबाट टुकी लिँदै भन्यो, ‘बहुतै भुख लागेको छ ।’

हामी भित्र पस्यौं । घरभित्र जम्मा दुइटा कोठा रैछन् । कोठा पनि के भन्ने † बीचमा चटाईले बारेर कोठा निकालेको ।

मैले बत्तीको उज्यालोमा कोठा नियालेँ । एउटा भान्साकोठा रैछ । कुनातिर खटिया थियो, खटियामा भित्तातिर कोल्टे परेर एउटी महिला सुतिरहेकी थिइन् । अँगेनामा आगोका गोल बेलाबेला चड्किरहेका थिए । त्यसैमाथि थालले छोपेर खाना राखिएको रैछ ।

केटोले थाल उठाउँदै खाना हेर्‍यो ।

‘किन ढिला गरी ?’ महिलाले उठ्दै सोधिन् । उनका कपाल जिङरिङ्ग परेका थिए । धोती र ब्लाउजमा थिइन् । उनले लगाएको ब्लाउज ज्यानभन्दा धेरै ठूलो देखिन्थ्यो । ह्वात्तै दुब्लाएजस्ती लाग्थिन् ।

‘सानो काम पर्‍यो,’ केटोले भन्यो, ‘दवा ल्याछु । खान्छेऊ ?’

‘अघि त खाइसकेँ,’ उनले भनिन् र मतिर हेर्दै सोधिन्, ‘यी को हुन् ?’

‘अघि रास्तामा भेटेँ । कटासेका हुन् । चपाई डाक्टरका छोरा । रात पडयो । यतै बस भनेँ,’ केटोले मतिर हेर्दै भन्यो, ‘यी आमा हुन् मेरी ।’

मैले नमस्ते गरेँ ।

उनले एकपल्ट मलाई नियालिन् । बत्तीको उज्यालोमा रामरी देख्न त के सके होलिन् † केटो दुइटा थालमा खाना पस्किन थाल्यो ।

‘एई, खाना किन पस्किन्छस् ?’ उनले हतारिँदै भनिन्, ‘यी त बाहुन् हुन् । हाम्लाई पाप लाग्छ ।’

म अल्मलिएँ ।

‘हामी तल्लो जातको हौं,’ केटोले असहज मान्दै भन्यो, ‘छोएको खान्छौ कि खान्नौ ?’

मैले खान्छु भनेँ ।

‘भोकै छन् । खान दिऊँ भने पाप लाग्ने डर,’ आमैले भनिन्, ‘नदिऊँ भोकै सुताएको पाप ।’

‘भो आमै † भगवान् भुखाको खिलायो भने किन रिसाउलान् †’ केटोले अलि चर्को स्वरमा भन्यो र खाना पस्किन थाल्यो ।

फिल्म हेर्ने धुनमा मैले खाजै खान बिर्सेको थिएँ । फेरि खाजा खाँदा दोस्रो सोको लागि पैसा पुग्दैनथ्यो । भोक त बेस्मारी लागिरहेको रैछ । मसुरोको दाल, भात र साग कति मिठो लाग्यो, कति । मिठो त लागिरहेकै थियो । खाना सक्यो । एकजनाका लागि राखेको खाना के पुग्दो हो, दुईजनालाई । केटो पनि भोकाएको रैछ । उसले आधा पेटमै चित्त बुझायो ।

उनीहरूले मलाई जुठो थाल माझ्न दिएनन् ।

आमै एकछिन कुरा गरेर फेरि खटियामा पल्टिइन् । हामी अर्को कोठातिर लाग्यौं । भित्र एउटा पलङ रैछ । स्टोर रुमजस्तो । कपडाका पोकापन्तुरा । चामलका बोरा । बन्चरो, आँसी के–के हो के–के । पाँच छवटा पाकेका फर्सी पनि भुइँभरि थिए ।

‘घरमा आमा र म मात्रै छौं,’ केटोले लुगा फुकाल्दै भन्यो, ‘बा मरिगए रूखबाट खसेर । म इन्डिया हुन्छु । आमै घरमा एक्लै । त्यै भएर ठूलो घर नबनाको । ठूलो घर बनाउने पैसा पनि नाइँ ।’

म त्यत्तिकै पल्टेँ, भित्तातिर फर्केर ।

केटोले कपडा फेरेर बत्ती निभायो । मेरो छेउमा पल्टियो । टाढाटाढा कुकुर भुकिरहेको आवाज आइरहेको थियो । म अँध्यारोमा आँखा उघारेरै पल्टिरहेँ । भोको पेटमा खानाबाहेक अरू कुरा आउँदैन । समस्या त पेट भरिसकेपछि पो आउँछन् । मेरो दिमागभरि बाको अनुहार आउन थाल्यो । भोलि बाका अगाडि कसरी उभिने होला † अहिलेसम्म म यसरी अचानक घरबाहिर बसेको थिइनँ । बा र आमालाई कति गाह्रो भइरहेको होला । मेरो बाटो हेरिरहनुभएको होला । म छट्पटिएँ ।

‘निद लागेन ?’ केटोले सोध्यो ।

म चुपै रहेँ ।

‘कसैको बानी हुन्छ । अपना बिस्तरामा मात्र सुत्ने । मेरो पनि त्यस्तै थियो । दिल्ली गको एक महिनासम्म त म पनि निदाउन सकिनँ ।’

‘किन गाको दिल्ली ?’ मैले सोधेँ ।

‘काम गर्न । पढ्न सकिनँ । घरबाट भागेर गाको हुँ । म भागेकै बरस बा रूखबाट खसेका हुन् । बा मरेको त मैले ४ महिनापछि पता पाएँ ।’ म बोलिनँ ।

‘मेरा बाको उधार थियो । अहिलेसम्म पनि तिर्दैछु । अब त तिर्न के सकुँला †’

‘किन ?’

‘म इन्डियाबाट पनि भागेर आको हुँ । सेठ खराब थियो । एकदिन मसित सुत्न आइज भन्यो । वो तो मेरो दोस्तसित सुत्दो रैछ । त्यै भएर दोस्त रातभर पेट दुख्यो भनेर रुन्थ्यो । मलाई झोक चल्यो, कराही साऊको सरमा बजाएर भागेँ ।’

मलाई क्यै भन्न आएन ।

‘अब त दिल्ली जान्नँ,’ उसले भन्यो, ‘दोस्तहरूले बम्बै जाऊ भन्या छन् । खराब इन्सान छन् दुनियाँमा । केटा मान्छेसित केटा मान्छे सुत्दा छन् ।’

मलाई असहज भो ।

‘मैले हामी सुतेजस्तो कुरा गरेको नाइँ,’ उसले कन्दै भन्यो, ‘केटाले केटालाई बिबी बनाउँछन् ।’

केटो आक्रोशित भयो, ‘मलाई त्यसो गर्न खोज्यो भने त ठोक्दिन्छु । किन डराउने ? जो डर गया, सम्झो मर गया ।’

केटो कुरा गरी नै रहेको थियो । मलाई भाते निद्राले अँठयायो । कान बन्द हुँदै गए । आँखाका ढकनी खसे ।

एकैछिनमा बाले मलाई खेतैखेत लौरो लिएर लखेटिरहनुभएको थियो ।

बिहानीपख्ख, केटो निद्रामै करायो । मेरा आखा झ्वाट्ट खुले । सानो झयालबाट मधुरो उज्यालो र चिसो स्याँठ भित्र पसिरहेको थियो ।

म ओछयानबाट बिस्तारै उठेँ । पलङबाट तल झरेँ । बाहिर निस्कें । ढोकैछेउ थिए मेरा चप्पल । बाहिर बाक्लो कुहिरो लागेको थियो । आँगनछेउका केही फूल झोक्राइरहेका थिए ।

म साइकलछेउ आएँ । बिस्तारै साइकल तानेँ । पांग्रानेर झुकेर हेर्दा हिजो भाँचिएका तिल्ली अरू तिल्लीको बुई चढेका थिए ।

बिहानको सिरेटो कानका लोती टोक्न आइपुगेको थियो । घरसम्म पुग्दा त चिसैले मर्छु कि के हो †

———

कटासे पुग्दा पनि घाम कुहिरोभित्रै हराइरहेको थियो । मेरो ज्यान चिसो पसिनाले भिजाएको थियो । जंगलमा दिसा बस्न गएका मान्छेहरू रित्तो लोटा बोकेर फर्किरहेका थिए । बिहान–बिहान असिनपसिन हुँदै साइकल कुदाइरहेको मलाई देखेर कसैले केही सोधिहाल्छ कि जस्तो लागेको थियो, तर कसैले सोधेन । जाडोको दिन भएर होला, धेरै दोकान खुलेका थिएनन् । केही चिया दोकानमा भने मान्छेको भीड थियो । म कटासेको तेस्रोगल्लीमा पुग्दा सात बजेको थियो ।

घर पुग्नेबेला एकपल्ट सास फुस्केलाजस्तो भो । के गर्नु † साइकल घरतिर मोडेँ । वरैबाट देखेँ– बाआमा घरको ढोकैमा उभिनुभएको थियो । मलाई देख्नेबित्तिकै आमा कराउनुभो, ‘लौ, आइपुग्यो ।’

म युद्धै जितेर त आएको थिनँ । शिर निहुराएँ । मेडिकलछेउ साइकल रोकेँ । बा मलाई ट्वाल्ल परेर हेरिरहनुभएको थियो । अब एक झमट गोदाइ खाने भइयो । म बाका अगाडि अपराधीझैं शिर निहुराएर हेरिरहेँ । दाइ र दिदीहरू माथिल्लो तलाबाट मलाई हेरिरहेका थिए ।

‘लौ हेर, स्याँठले ओठै निला बनाएछन्,’ आमाले मायालु स्वरमा भन्नुभो, ‘हिँड माथि आगो ताप्न ।’

म खुरुक्क भर्‍याङ उक्लेँ ।

दाइ र दिदीहरू मलाई अचानक आइपुगेको अपरिचित पाहुनालाई हेरेझैं हेरिरहेका थिए । मेरा गोडा जाडो र डरले लगलगी काँपिरहेका थिए । अगेनामाथि मासको दाल उम्लिरहेको रैछ । मैले बासनाले नै थाह पाएँ । पेट निचरियो ।

म टाङ फैलाएर अगेनाछेउ बसेँ ।

मेरो पछिपछि आउनुभएको आमाको अनुहार निन्याउरो थियो । उहाँ मेरो छेउमा बस्नुभो र मधुरो स्वरमा सोध्नुभो, ‘नढाँटी भन् त, तँ काँ गा थिस् ?’

फिलिम हेर्न गाथेँ भन्यो भने त आमाको मुटु नै चुँडिन्छ होला । मैले ढाटेँ, ‘भगरैयाको साथी बिरामी थ्यो, भेट्न गाँथे ।’

आखिर मलाई आमाले जन्माएको त हो † पत्याउनु भएन ।

‘हेर छोरा, न ढाँट । तैले धेरै रुवाइस् हाम्लाई,’ आमाले रुन्चे स्वरमा भन्नुभो, ‘नढाँटी भन्, काँ गाथिस् ।’

त्यसैबेला बा आइपुग्नुभो । बाको अनुहार पनि निन्याउरो थियो । बा टुसुक्क बस्नुभो ।

‘यस्ले त टीकापुर बिरामी साथी भेट्न गा थेँ भन्छ,’ आमाले बालाई भन्नुभो ।

बाले दाह्रा किट्दै मतिर हेर्नुभो । मलाई पिसाव आउला–आउला जस्तो भो ।

‘भन् तेरा किताब काँ छन्,’ बाले फुल्दै गको सासले भन्नुभो, ‘मेरो रगत बेचेर किनेका किताब हुन् । काँ फालिस् ?’

‘मटेरा । डिल्लीसित छ ।’

‘तुरुन्त लेर आइज,’ बा बम्किनुभो, ‘तैंले मेरो कमाइ यसरी फाल्दै हिँड्न पाउन्नस् ।’

मेरा आँसु झरे ।

‘भर्खरै आछ, जाडोले कस्तो कामेछ,’ आमाले माया देखाउनुभो, ‘डिल्लीले पछि ल्याइदिन्छन् किताब ।’

‘पर्दैन । जा तुरुन्त लेर आ,’ बा आफ्नो बोलीमा अडिग रहनुभो, ‘जति माया गर्‍यो उति हेप्दो रैछ यस्ले ।’

मैले आमातिर मायालु नजर लाएँ । आमाले आँसु पुछ्नुभो ।

म उठेँ । उल्टो हत्केलाले आँसु पुछेँ । खुरुखुरु भर्‍याङ झरेँ । साइकल समाएँ । जाडोले हेन्डिल पनि चिसिएको थियो ।

‘बुद्धि अ‍ैले नजा,’ आमाको स्वर सुनेँ तर रोकिइनँ ।

————-

कटासेको पुल काटेपछि बल्ल पो होस आयो– मैले फेरि ज्याकेट लगाउन बिर्सेछु । लौ, तीनचार किलोमिटर फेरि स्याँठ खानुपर्ने भो †

बिहानपख भएर होला– हुस्सुले मुख बाएर सारा जंगल निलेको थियो । दस मिटर अगाडिको बाटो पनि देखिँदैन थियो । अगाडिबाट अर्को साइकल आए ठोकिन्छ भन्ने डरले साइकलको घन्टी बजाइरहेँ । मेरो घन्टीको आवाज सन्नाटा भरिएको जंगलका रुखरुखमा ठोक्किएर मसम्म आइरहेको थियो । र, फर्किएर आएको घन्टीको आवाज भूतको आवाजजस्तो डरलाग्दो लागिरहेको थियो ।

मैले कसम खाएँ– आइन्दा यस्तो गर्दिनँ । बाको उदास अनुहार र आमाका आँसु, हुस्सुको ओस बनेर साइकलको हेन्डिलमा खसिरहेँ ।

मटेरा पुग्दा जन्डिसले थलिएजस्ता घामका मलिन किरण खसिरहेका थिए । म डिलीको घर पुग्दा आगो पुत्ताइरहेको थियो ।

‘डिल्ली †’ मैले आँगनमा साइकल अडाउँदै बोलाएँ ।

‘को हो ?’ डिल्लीको आवाज भान्सातिरबाट आयो ।

म भित्र पसेँ ।

डिल्ली अगेनामाथि छट्किरहेको भात हेर्दै अगेनाछेउ टाङ फैलाएर बसिरहेको थियो । मलाई देखेर झस्क्यो, ‘यति ब्यान ?’

‘अँ’ भनेर म अगेनाछेउ टुसुक्क बसेँ ।

‘कस्तो थ्यो फिलिम ?’ डिल्लीले बलिरहेका दाउरा चलाउँदै सोध्यो ।

‘खत्रा । मैले हिजो दुइटा फिलिम हेरेँ ।’

डिल्लीले ईश्र्याको नजर लायो । लामो कुरा गर्ने समय नै थिएन । मैले भनेँ, ‘म मेरो किताब लिन आको ।’

‘किताब ?’ डिल्लीको अनुहार रातो भयो ।

‘बाले लेर आ भन्नुभा छ ।’

‘किताब त हेडसरसित स्कुलमै छ,’ डिल्लीले डराउँदै भन्यो, ‘मैले त तेरो किताब रामरी राख्देको थेँ । हेडसरले थाहा पाए, अनि लगेर गए ।’

मलाई तुरुक्क पिसाब आएजस्तो भो ।

‘हेडसरले पिट्छन् तँलाई,’ डिल्लीले मधुरो स्वरमा भन्यो ।

‘साले, तैले जानीजानी देको होस्,’ मैले आँसु पुछेँ ।

‘माँ कसम, होइन,’ उसले आफ्नो रुद्रघन्टी समायो, ‘ढाँटेको होइन, विद्यानाश ।’

वर्षौंदेखि झुन्डिरहेको आकाश मेरो तालुमा खसेको थियो– टुटिल्को उठाउने गरी । म टुटिल्को सुम्सुम्याउँदै बाहिर निस्केँ ।

फेरि भुइँकुहिरो चिर्दै एउटा साइकलमाथि म आँसु पुछ्दै कटासेतिर दगुरिरहेँ । एकपल्ट त लाग्यो– झुन्डिएर मरूँ । रूखको हाँगामा तुर्लुंग झुन्डिएको आफैंलाई सम्झेर ज्यान सिरिङ्ग भो ।

म घर पुग्दा बा हुनुहुन्थेन । खाना खाएर घुम्न निस्कनुभएछ । दिदी, दाइ र बहिनी खाना खाएर स्कुल गइसकेका रैछन् ।

आमाले खाना पस्कँदै मलाई मायाले हेर्नुभो, ‘यसरी बाहिर–बाहिर सुत्दै हिँड्छस् ? तेरा बा र म रातभरि सुतेका छैनांै । यसरी दुख्ख नदे छोरा ।’

‘अब यस्तो गर्दिनँ,’ मैले आँसुले भिजेका भातका डल्ला निल्दै भनेँ ।

आमाले साडीको सप्कोले आँसु पुछ्नुभो ।

‘तँलाई पो हाम्रो माया लाग्दैन । तेरो मायाले तेरा बा हिजो राति तीन पल्ट बजार घुम्नुभो,’ आमाले रुन्चे स्वरमा भन्नुभो, ‘बासित इख नलिनु । मायाले पो गाली गरेको हो । देखिनस् ? अनुहार कस्तो थ्यो ?’

…

स्कुल मलाई भूतको फिलिममा देखाउने घरजस्तो लागिरहेको थियो । गेटबाट भित्र पस्दा लाग्यो– एउटा भीमकाय भूत आउँछ र मेरो नरम गर्दनमा दाह्रा गाड्छ । ‘श्रीमान् गम्भीर नेपाली’ गाउँदा मैले अगाडितिर हेरेँ । हेडसर भीमकाय शरीर लिएर उभेका थिए । हेडसर आएको धेरै भएको थिएन । धेरै गुण्डागर्दी गर्ने विद्यार्थी सुधारिसकेका थिए । उनी हिरो रेन्जर साइकल चढ्थे । यस्सो हेर्दा लाग्थ्यो, छ फिट अग्लो ज्यानलाई त्यो बिचरो साइकलले कसरी थामे होला † सुन्नमा आएको पनि थियो, ‘हेडसर, पहिला नेपालगन्जमा दादा थिए ।’

यत्ति सुनिसकेपछि उनका अगाडि ‘चुइँक्क’ बोल्ने आँट पनि कसको ?

जे होस्, सर आफ्नो नामझैं ‘हिक्मत’ ले भरिएका थिए । र, आज म तिनैको चड्कन खानेवाला थिएँ ।

राष्ट्रगान सक्यो । विद्यार्थीहरू गुरुरु कक्षाकोठामा पसे । म पनि असजिलो मान्दै पसेँ । मैले एकपल्ट कक्षा कोठातिर हेरेँ । डिल्ली पछिल्लो बेन्चको कुनामा बसेर मलाई हेरिरहेको थियो । सबैले डेस्कमाथि आफ्ना किताब राखे । मसित भए पो राख्नु † म त सिङ नभएको गोरुजस्तै भएँ ।

पहिलो घन्टी पढाउने सर आए । उनले हाजिरकापी पल्टाए र नम्बर फलाक्न थाले ।

‘रोल नम्बर तेतिस ।’

‘हाजिर सर,’ म जुरुक्क उठेँ ।

सरले मतिर पुलुक्क हेरे । सरले हाजिर बीचमै रोकेकाले सप्पै विद्यार्थीले पल्याकपुलुक मतिर हेरे ।

‘किताब खोइ ?’ सरले सोधिहाले । म चुप रहेँ ।

‘जाऊ, हेडसरले पर्खेर बसेका छन् ।’

म त डरले पिलपिल नै भएँ । लुसुक्क कक्षाकोठाबाट बाहिर निस्केँ । कक्षाकोठाका झयाल–झयालमा झुन्डिएर विद्यार्थी मलाई हेरिरहेका थिए । मानौं, म फाँसीको तख्तातिर लम्किरहेछु ।

अफिसकोठाको ढोकानेर एकछिन उभिएँ । मेरा पाइतला त्यही जमिनमा गाडिएका थिए । मेरो सास फुल्यो । फुत्त भागूँजस्तो लाग्यो । भरे किताब नलिई गयो भने त बाको गोदाइ खाइन्छ । हत्तेरी, कहाँ फसियो ।
म सुस्त भित्र पसेँ ।

हेडसर टेबुलतिर घोप्टिएर केही पढिरहेका थिए । छेउमै मेरा किताबका चाङ थिए । पलास्टिकको निला गाता लगाएका ।

‘के भो ?’ सरले मतिर हेर्दै सोधे ।

‘सर, किताब लिन आको,’ मेरो आवाज टुक्रिँदै बाहिर आयो ।

‘के किताब ?’

मैले टेबुलमाथिका किताबतिर इसारा गरेँ ।

‘ए ए हिरोज्यू पो हो, हिजो किताब फालेर गाको,’ सर उठे ।

‘फालेको होइन सर,’ मेरो मुख सुक्यो, ‘डिल्लीलाई राख्न देको ।’

सर मेरो छेउ आए । गिलो माटोको डल्लोझैं मेरो टाउको छातीतिर खस्यो ।

‘डिल्लीले नै भेटेर मलाई देको हो,’ सरले भने, ‘ल भन्नुस्, कहाँ जानुभाको थियो । ठूलै काम पर्‍यो कि हजुरको ?’

‘सर, म चिठी पुर्‍याउन गाको थेँ टीकापुर ।’

‘के चिठी, लभलेटर ?’

‘नाइँ,’ मेरा आँखा ताता भए, ‘बाले चिठी पुर्‍याउन भन्नुभाको ।’

‘ए ए, खराब त हजुरका बा पो रैछन्,’ सर टेबुलमा अडेस लागेर उभिए, ‘पढ्न आको छोरालाई क्लासै छोड्न लाउँदा रैछन् । किताब पनि फाल्न लाउँदा रैछन् ।’

मेरा आँखा ताता भए ।

‘ल नढाँटी भन्नुस्, कहाँ जानुभाको थियो ?’

‘फ… फिलिम हेर्न ।’

‘हिरो को थियो ?’ सरले नम्र भएर सोधे ।

‘मिथुन ।’

ढिसिऊ… सरले चड्कन लाइहाले । मैले क्यै उच्छार पाइनँ । गाला पन्युले डामेजस्तो तातो भयो र चिरिक्क दुख्यो । सरले मेरो कञ्चटको कपाल समाए ।

‘पढ्नु छैन । फिलिम हेर्न भाग्ने ? हिरो बन्ने ?’ सरले अर्को गालामा चड्कन लगाए । मलाई भाउन्न भएर आयो । म थुचुक्क बसेँ । सरले कतिबेला हो, लठी समाइसकेछन् । अटेरी गोरुलाई झैं सुम्ला उठ्नेगरी प्रहार गरे, ‘अब भन्, फेरि स्कुलबाट भाग्छस् ?’

‘नाइँ सर, म भाग्दिनँ,’ मैले हात जोडेँ ।

मैले सरको अनुहार देखिनँ । आँखा धमिला आँसुले टम्म थिए । मेरा जोडिएका हात र आँसु देखेर होला, सरले अर्को प्रहार गरेनन् । गएर कुर्सीमा बसे । मैले आँसु पुछिरहेँ ।

‘लैजाऊ किताब,’ सरले मधुरो स्वरमा भने ।

म आँसु पुछ्दै उठेँ । जताततै दुखिरहेको थियो । किताब समात्दा सरतिर हेर्न सकिनँ तर मेरा हात बेस्मारी काँपिरहेका थिए । म किताब समाएर बाहिर निस्केँ ।

म कक्षाकोठामा पसेँ । पढाइरहेका सर टक्क अडिए । मेरो अनुहारतिर हेरे । उनको अनुहार अँध्यारो भो । सबै विद्यार्थी मलाई भूतझैं हेरिरहेका थिए । म बेन्चमा बसेँ ।

फेरि आँसुले आँखा डम्म भए ।

हाफटाइमसम्म मेरा आँसु सक्किसकेका थिए । तर, गाला त सुन्नेछन् । म हाफटाइममा बाहिर निस्किनँ । डिल्ली मेरो वरिपरि घुमिरहेको थियो । ऊ बोल्न खोज्थ्यो तर सक्दैनथ्यो ।

आखिर उसले मुख खोल्यो, ‘बुद्धि, तँ फिलिम हेर्न गइस्, मलाई रिस उठयो । मैले नै सरलाई किताब देको हुँ । मलाई माफ गर्दे है †’

मैले पुलुक्क ऊतिर हेरेँ ।

उसले रुन्चे अनुहार लाएर भन्यो, ‘अब फिलिम हेर्न गइस् भने किताब राख्न मलाई नै देस् । म तेरो किताब कसैलाई दिन्नँ ।’

——-

साँझ आमाले मेरा सुन्निएका गाला सुम्सुम्याउनुभो । आमाको मन हो, चरक्कै दुखेछ । कराउनुभो, ‘यस्तरी पिट्ने हो ?’

बा चुपै बस्नुभो ।

‘तपैं भोलि नै गएर कुरा गर्नुस्,’ आमा राक्किनुभो, ‘केटाकेटीले गल्ती गर्छन् । गोरुझैं पिट्ने हो ?’

म झोक्राएर बसिरहेँ ।

‘हुन्दे,’ बाले भन्नुभो, ‘मैले पिटेको भए, बाले पिटे भनेर रुन्थ्यो, बिर्सिन्थ्यो । पराईले पिटे । अब यस्मा ईख जाग्छ । अब यसले गल्ती गर्दैन ।’

प्रकाशित: भाद्र १९, २०७२

(स्रोत : Kosheli – Kantipur)