कथा : चोट

~सन्तोष पौड्याल~

“आजभोलि निदाउन पनि सक्दिन, सपना देखि डर लाग्छ | कुनै दिन दिउसै सपना देख्थे |सपना मेरो जिउने बाटो थियो| मलाई यो समयले कहाँ पुर्याएर छाडिदियो?” साकारले आफैलाई प्रश्न गर्छ |

“तिमीलाई समयले होइन संवरले छाडिदियो | जव मनुष्यमा संयम गुम्छ, सबै साथ भएर पनि मानिस अनाथ हुन्छ |” उसलाई आत्माको आवाज सुने झैँ लग्यो |

उ जुरुक्क उठ्यो | कोठाको कुनामा राखेको सुराहीको पानी घटघटी पियो | उठ्दै गर्दा झुन्ड्याईराखेको ऐनामा मुहार पर्यो |

“मुखभरि कालोपोतोले छोपेछ, मेरो पेट विकृत त भएको होइन”? मनमनै चिन्ता गर्छ |

ढोकाको ढकढकले कोठामा ध्वनि पस्यो |

“खाना खाने बेला भो” जेलर सूचना दिएर गयो |

…

“किन निस्तो भात खाएको”? गलामा समाउला | सपनाले मोबाइलबाट आँखा छलेर सोधी |

“तिम्रो मायाले बगाईराछु” | सपनाले लाज मानी |

साकारलाई भिन्डी मन नपर्ने उसलाई थाहा थिएन | उसलाई हेरेरै साकारले एकथाल खाना सक्यो | त्यो दिन सपना बिछट्टइ राम्री देखिन्थि | बुट्टे कुर्थामा उसको मुहार धपक्कै बलेको थियो | त्यसपछि उनीहरु घुम्न निस्के |

साकार निम्नस्तरको परिवारमा जन्म्यो, बढ्यो र दुख गरेर पढ्यो | १० कक्षासम्म होटेलमा भाँडा माझेर स्कुल जान्थ्यो | अहिले होटेलमा काम गर्न पर्दैन | बिहान-बेलुका होम टिउसन पढ़ाउँछ | दिउसो स्नातक पढ्दै छ | सपनालाई पढ़ाउँदा पढ़ाउँदै कतिवेला प्रेमको मुना पलायो पत्तै भएन | उनीहरु सुर्के गाँठो जस्तै एकै डोरीमा कसिएका छन्, जति टाढा गयो उती कसिलो उती मजबुद | अब त बाआमा पनि सपनालाई साकार जस्तै मेहिनती र असल सन्तान बन्न भनिरहन्छन् | यसपाली त सपना पनि राम्ररी एस एल सी पास गर्छे होला |

“भाई केहि थप्ने”? भान्सेको आवाजले साकार झस्कियो |

आँखाको बाँध फुटेर एकथोपा पानी भरिएको गिलासमा तप्प खस्यो | खानामा उसलाई मन पर्ने फुलगोभीको तरकारी र मसिनो चामलको भात रहेछ |मुखमा एक गाँस हाल्यो तर घाँटीबाट झरेन | एक घुट्की पानीले बगायो | उसलाई पुग्यो | मन नै थुनिएपछि के ले बगाउनु? साकार उठेर कोठातिर लाग्यो | उ जस्तै निस्पट्ट कोठामा एक बुँध प्रकाशले प्राण भरेको छ | खलखली पसिनाले मुहार लछप्पै भयो | उसलाई के गरूँ? कसो गरूँ? भयो |तुँवालो झैँ छाएको अनिश्चयले उसका आँखा धर्मराए | घाँटी सुकेर हिक्क हिक्क गर्न थाल्यो | थर्थराउँदै सुराहीको पानी समात्यो |

….

“मरें नि आमा, के ले पोल्यो”? सपनाको चित्कारले दोबाटो थर्कियो | सपनाले गलामा बेरेको सलले मुख पुछी | अनुहारका तन्तु केस्रा केस्रा उप्किएर निस्किए | घाउबाट एकाएक प्लाज्मा चुहिन थाल्यो | बाँकि मुहारको रंग गाढा मसिजस्तो निलो भयो | उसलाई असह्य पिडा भयो | आँखाका खोपिल्टामा आगोका डल्ला नाचेजस्तो लाग्यो | ऊ चिच्याएर रुन थाली |हेर्ने मान्छेको भिड लाग्यो | एकैछिनमा सपनाकी आमा आइपुगिन | संगै ल्याएको ट्याक्सीमा राखेर सपनालाई अस्पतालतिर दौडाए | साकारले टाढाबाट उसलाई हेरिरह्यो |

यो खबर धुँवा फैलिए झैं फैलियो | जान अन्जान सबैका भलाकुसारी गर्ने खुराक बने | बसयात्री, बिद्यार्थी, जागिरे, संचारकर्मी, विकासे संस्था र तिनका कार्यकर्ता सबैलाई दिन कटाउने मेसो मिल्यो | घटनाको सर्बत्र बिरोध भयो |सामाजिक संजालमा गालिखेती गर्नेले मलिलो पाँगो भेट्टाए | अपराधिलाई कानुनी दायरामा ल्याउन प्रहरी प्रशासनमाथि चर्को दवाब पर्यो |

घटनाले बिस्तारै रंग फेर्दै गयो | बोल्नेहरुले बिभाजन बोलें |

“प्रेम त संयोजन हो, बिभाजन कसरी निम्तियो? साकार अतित छोडेर झल्यास्स ब्युँझियो |

……

निद्राबाट ब्युँझिनेबित्तिकै घटघटी एक अम्खोरा पानी पियो | साकारको झ्यालबाट एक बिहानै बादल डढेको आकाश देखिन्थ्यो | हातमुख धोएर सरासर ट्युशन पढाउन घरबाट बाहिर निस्कियो | उसलाई केहि बिर्सेजस्तो लाग्दै थियो | दिनपनि कसो-कसो फरक जस्तो | नरमाइलो, निरस र एकदम उजाड |

“एss नागरिकता पो बिर्सेछु” | सपनालाई बाइकको पछाडी राखेर सयर गर्ने एक एक पललाई उसले जोगाउन चाहन्थ्यो |

“आज लाइसेन्स नबनाई छाड्दिन” | साकार फर्कियो, बाकसको नागरिकता कमिजको खल्तीमा राखेर फेरि बाटो लाग्यो |

“किन ढिला आएको?” सपनाको आवाज यौनिक सुनिन्थ्यो | वा निद्राले नछोडेजस्तो |

“बाटोमा अल्मलिएँ” | साकारका आँखा सपनामा अढीए |

सपनाले कितावका पाना पल्टाउन थाली | साकारका आँखा धर्मराएनन् | सर्लक्क बगेको चुल्ठोबाट एक लट्टा कपाल बगी ओठलाई छुँदै- टाढिदै गरेको छ |

साकारले बिज्ञान पढाउन थाल्यो | ” रगतका कोष तिन किसिमका हुन्छन | राता रक्तकोश, सेता रक्तकोष र प्लेटलेट |”

“अरे रगत त एकै किशिमको हुन्छ भनेको होइन र ? सबैको रातो ?”

“हो | हेमोग्लोबिन नामक फलामयुक्त प्रोटिनको कारणले संसारका सबै मानिसको रगतको रंग रातो हुन्छ | तर सबै मानिसका रगतभित्र तिन किशिमका कोष रहेका हुन्छन |” साकार प्रष्ट पार्छ |

“ए भनेपछि सबै मानिस को रगत एकै किसिमको हुन्छ | र सबै मानिसको रगतभित्र तिन किसिमका कोष हुन्छन| है ?” सपना थप प्रष्ट हुन खोज्छे |

“हो, आधारभूत कुरा यत्ति नै हो, यसबाहेक रगतको समुह पनि हुन्छ | जुन हामी पछि पढ्छौ| ” साकारले कुरो टुंग्याउँछ |

साकार निहुरिएर कोष हरुका चित्र कोर्न थाल्यो | चित्र कोर्दा-कोर्दै कमिजको खल्तीबाट उसको नागरिकता फुत्त झरेर कापीको अघिल्लो कुनामा झर्यो |

“को हो यो ? आबुइ टोपी लगाको कस्तो देखिएको ? ” साकारको नागरिकता समातेर सपना जिस्किन खोज्छे |

“च्यातिएला |” साकारले नागरिकता आफूतिर तान्न खोज्छ |

यत्तिकैमा सपनाका आँखा नागरिकताका अक्षरमा पुग्छन | “साकार नेपाली ? तपाइको नाम त साकार खड्का भन्नु भएको होइन ?” सपना प्रश्न गर्छे |

“हो |”

“अनि, नेपाली भनेको के नि ?”

“नेपालमा बस्ने नेपाली भनेको |” साकार मलिन हुन्छ |

“त्यो त म नि हुँ | थर नेपाली किन लेखेको यसमा ?” सपना कडा देखिन्छे |

” तिमीलाई थाहा छैन?, आजभोलि फेशबुकमा सबैले थरमा नेपाली लेख्ने चलन छ नि | त्यसैले |”

“तपाइको बाबा त चलाउनुहुन्न फेशबुक, अनि उँहाको पनि किन भेष बहादुर नेपाली त?” सपनाले प्रश्नमाथि प्रश्न गर्छे |

कुरैकुरामा कोठाको तापमान एकाएक बढेर गयो | सपनाले थरमाथि अड्डी कसेर बसी | साकारले वातावरणलाई सहज बनाउन गरेका कोशिसहरु बालुवामा पानी खन्याएतुल्य भए | अन्तत आफु दलित भएको कुरा उसले सपनालाई सुनाईदियो | सपनाको मुख मल्याङ्ग भयो | मुहारको कान्ति निभ्यो |

“हेर सपना सबै मान्छेको रगत एकै हुन्छ |सबै मान्छेको स्पेसिज पनि होमोसेपियन्स हो | र त्यो नै जात हो | विज्ञानमा पढेको यति छिटो बिर्सेकी? जान्नेबुझ्ने मान्छे अज्ञानी बन्नु हुदैन, हामी त नजान्नेलाई सिकाउने पो हो | ” घोसेमुन्टो लगाएकि सपनालाई जति सम्झाएपनि खासै फरक देखिएन |

राजनीति, दर्शन, बिज्ञान, जीवबिज्ञानजस्ता आफुले जानेसुनेका कुरा ओकल्दा पनि ढिंड भएकी सपनालाई सम्झाउन नसकेपछि साकार निशब्द भयो |

“आमा आउने बेला भयो| सबै कुरा थाहा भयो भने नराम्रो हुन्छ | तपाई घर जानुस |” धेरैबेर पछि उसले मुख फोरी | साकार अक्क न बक्क भयो | भोलि सम्झाएपछि बुझ्छे भन्ठानेर साकार बाटो लाग्यो |

…….

सपनाले आमासँग बेलिबिस्तार लगाई | आमाले काली भगवतीको भन्दा लामो जिब्रो काडीन् | त्यो केटालाई भोलिबाट घरभित्र पस्न दिन हुन्न भन्नेमा सबैको चोचोमोचो मिल्यो | सपनालाई बजार बिचको टिउसनकेन्द्रमा सारियो |

अर्को बिहानै साकार उहीसमयमै पढाउन आइपुग्यो | आमाले सपना घर नभएको कुरा जनाइन् | साकार आउने र जाने क्रम धेरै दिन दोहोरियो | बा, आमा, भाई पहिलाजस्तो बोल्दैनथे | मात्र सपना छैन भन्थे र आफ्नो सुर कस्थे | साकारको मनमा शित पर्यो | लगातार २ दिन पढाउन आएन | ग्रहण टर्यो भनेर सपनाका परिवार उज्याला देखिए | सपना फुर्किएर भाईसंग आगनमा चुङ्गि खेल्न थाली | साकार टुप्लुक्क आइपुग्यो | सपना झसंग भई | आमा भन्दै दौडेर घरभित्र पसी | साकार पछि-पछि लाग्यो |

साकारलाई देख्नासाथ आमाले छि-छि दुर-दुर गर्न थालिन | ढोकैबाट कुचो समाएर उसलाई पन्छाउन खोजिन् | पढाउन आको भनेर साकार मुख खोल्न नपाउदै अब पढाउन पर्दैन भन्दै बाहिर घचेटीन् | साकार जबरजस्ती भित्र हेलियो | सपनाकी आमा क्रुद्ध बनिन | कुचै-कुचाले साकारमाथि बर्साउन थालिन | बीच-बिचमा बोलेका करेटो, सिनोखानेजस्ता हेयवाक्यले साकारको मन छियाछिया भयो | साकार मलिन हुदै फर्कियो | सपनाले खाटबाट हेरेर बसी |

“राणा गए | पन्चायत गयो | बहुदल आयो | राजतन्त्र गयो | गणतन्त्र आयो | तर दलितको दिन अझै पनि आएन | किताबमा लेखिए | ग्रन्थमा लेखिए | कृतिमा लेखिए | कानुनमा लेखिए | तर न त हामी दलितको कर्ममा लेखियो | न त देशवासीका मन-मन मा नै लेखिए |” मनमा यस्तै कुरा खेलाउदै साकार आफ्नो घर पुग्यो |

“किताब र कानुनमा लेखेका कुराको फाइदा उठाउदै मुट्ठीभरका सम्पन्न दलित झन् माथि पुगे | पैसा हुनेलाई त समानता किन चाहिएको थियो र ? उनीहरु धनको बलमा कानुन नहुदा नि ठुलाजाति भन्नेसंग उठबस गर्थे, खान्थे, राजनीति गर्थे | हामी पैसा नहुनेलाई के गाउँ, के शहर ? न नियम न कानुन ? व्यवस्था फेरियो तर देशबासीको बिबेक फेरिएन, विचार फेरिएन, बुद्धि फेरिएन | ” साकार दलिनमा टोलाएर बसिरह्यो |

“अब म कानुनी लडाई लड्छु | अड्डा जान्छु |अदालत जान्छु | आफुलाई न्याय दिलाएरै छोड्छु |” साकारले मनमनै विचार गर्यो | निस्तब्ध गल्लीहरु छिचोल्दै शंकरदाई को घर पुग्यो | उनले विश्वविद्यालयमा गणित पढाउँछन् | साकारका प्रिय गुरु | उनले गैह्रदलित बिहे गरेका छन् | क्षेत्री-बाहुनसंग खानपिन गरेको उसले धेरै पटक देखेको छ | उनलाई कानुनका कुरा पनि धेरै थाहा छ | दलित कोटामा प्राध्यापक बनेका हुन् भन्ने साकारले सुनेको छ |

“के सोध्न आयौ?” साकारलाई देख्नासाथ शंकर दाईले प्रश्न सोधे | साकारले बेलिबिस्तार लगायो |

“यो मुद्धा लड्ने बेला होइन| त्यो केटीलाई छोड्देउ | को-को संग लडेर सक्छौ ? अड्डा-अदालत पनि माथिल्ला जातिकाले भरिएको छ | तिमि जाऊ |” शंकर दाई तर्केर हिडे |

“मैले बिश्वास गरेको जतिबिशेषलाई होइन | यो देशको कानुन व्यवस्थालाई हो | यो देशको न्यायपालिकालाई हो |” साकारले मनमनै नथाक्ने अठोट गर्यो | त्यहि बाटो हुदै दलितबादी संघ-संस्थातिर लाग्यो | सामाजिक न्याय केन्द्रमा उसलाई भब्य स्वागत गरियो | जानेबित्तिकै कोकाकोला, एकछिनमा चिउरा र मासु खाजा ख्वाइयो | २/३ ठाउमा हस्ताक्षर पनि गराइयो | उसका कुरा बढो ध्यान दिएर सुनियो | नम्र भाषामा कुरा बुझेर फेरि सम्पर्क गर्ने आस्वाशन दिएर उसलाई घर पठाइयो | हप्ता बित्यो, १५ दिन बित्यो तर खबर आएन |

फेरि उ संघसंस्था धाउन थाल्यो | सबैजसो बिकाशे संस्थामा उसले उस्तै स्वागत र उस्तै प्रतिक्रिया पायो | के दलित के गैह्रदलित उसलाई कसैले ढाडस दिने रुचि देखाएनन् | उसको चोट गहिरिदै गएको थियो |चुलबुले निर्व्याज मन निषङ्ग बन्दै थियो | एकपटक फेरि सपनालाई भेटेर सम्झाउने मनसुवाले सपनाको घर तिर लाग्यो | सपना चोकमै भेटिई |

साकार बोल्न खोज्यो, उ झर्केर हिंडी |आवरण चिल्लो भएपनि आखिर उ बगरकी पत्थर नै थिइ, किन पग्लन्थी र ? दलितप्रति समाजले भरिदिएको घृणा अलकत्राजस्तो मैलो र कठोर भएर टासिएको थियो, बरु लोप्रासहित उप्किन्थ्यो तर अलग गर्न गाह्रो थियो | साकार जबरजस्ती बोल्न तम्सियो |भनाभन बढ्दै गयो | हात हालाहाल सम्मको स्थिति आयो | रमिता हेर्नेको लाम लाग्यो | रिसले कालो भएको साकारले सपनालाई एक थप्पड चड्कायो | आफैले सिंगारेको बगियामा कुल्चदा उसका हातपाऊ थर्थराए | सपनाको हातले बेजोडसँग बल दिंदा बाटो छेउको ट्याक्टर वर्कशपको सिमेन्टको खाँबोमा गएर उ ठोक्कियो | रोइरहेकी सपनामा एक्कासी करुणा पलायो | आफ्नैसरि सुम्सुम्याएको टाउकोमा बज्र पर्दा हेरिरहन उसको मनले मानेन | बज्रिएको शिरलाई उठाउन साकारतर्फ के लम्किदै थिई, टेबलमा तेजाबले भरिएको शिशालाई उठाएर साकारले छयाप्प छ्याप्यो |

सपनालाई अस्पताल पुर्याएको केहि दिनमै उ यस जेलमा आएको थियो |उसले सम्झ्यो |

….

बिगतबाट छुट्टिएर उसका आँखा जेलका डन्डीहरुमा पुगे | यहाँ आएपछि उसले धेरै पटक यी डन्डी बाहिरबाट धेरै अधिकारकर्मीको आवाज सुन्न पायो | तिमि नडराऊ | तिमीले ठिक गर्यौ | तिम्रो गल्ति छैन | हामी यो मुद्धालाई अन्तराष्ट्रियकरण गर्छौ | आदि इत्यादी | हिजो बिहान एकहुल मानिस आएका थिए | उसलाई गल्ति स्वीकार नगर्न मात्र भनेका छन् | बाँकि सबै उनीहरु मिलाउछन् रे | ठुलो वकिल लगाएका छन् | सबै व्यवस्था मिलिसकेको छ रे | आज दिउसो आमा आउदा पनि खुसि देखिन्थिन | बिश्वस्त पारेकाछन् रे न्याय दिलाउन | गोडाचार बिदेशी संस्थाका मानिस घरमा पनि पुगेका थिए रे | अलिकति पैसा पनि छोडेर गएछन | आमाले भनेको सम्झियो ” भोलिको कचहरीमा मेरो गल्ति छैन मात्र भन्नु | हाम्रो भबिश्य बन्छ |” खाना लिएर भान्से आयो | उ खाना खाएर सुत्यो|

….

दिउसो ११ बजे साकार हास्दै अदालत छिर्यो | कारवाही सुरु गरियो | प्रतिवादीतिरका वकिलले साकार सामाजिक विभेदमा परेको दलिल पेश गरे | साकारले सपनामाथि तेजाब छ्यापेको नभई एकापसमा झगडा हुँदा आफै दुर्घटना हुन पुगेको राय दाखिला गरे | गवाहिले साकारकै पक्षमा स्तुति बाचन गरे | सरकारी वकिलको खासै बिमति रहेन | सोधपुछका लागि साकारलाई कठघरामा बोलाइयो |

वकिलले उसलाई सोधे “तिमीले सपना माथि तेजाब छ्यापेको हो?

साकारले हलतिर आँखा घुमायो | आफ्नो पक्षमा बोल्ने मानिसहरुले हल खचाखच भरिएको पायो | थरि थरिका एनजीओ, आइएनजिओबाट आएका प्रतिनिधि र आफ्ना आफन्तमा उसले भेद खोज्न थाल्यो | सबैका आँखामा मडारिएको स्वार्थलाई उसले टाढाबाट चिन्यो | उसले विचार गर्यो ” यी आफन्त नभई लाभपुर्तीका लागि लामबद्ध भिड हुन् | क्षणभरलाई त उक्साउने मान्छेको भलको बलमा केहि टाढा सम्म बिहार गरौला | जुन दिन यो भल सुक्छ, सदाका लागि दाग छाडेर जान्छ |” अनि सोच्यो “मैले आफैलाई न्याय दिलाउनै पर्छ |”

“हो|” साकारले आँखाको बादल हटाएर जवाफ फर्कायो |

सबैले मुखामुख गर्न थाले | विकासे संस्थाका मानिसहरुको मानो छरेर मुरी भित्राउने योजनामा तुषारापात भएपछी मलिन देखिए |

साकार बोलिरह्यो “म हिजो न्यायको खोजीमा यिनै मानिसहरुको ढोका-ढोकामा पुगेको थिए|” हल भरि बसेका मानिस देखाउदै उसले थप्यो | ” को दलित को गैह्रदलित कसैले सुनेनन् | किनकि त्यसमा ठुलो कथा केहि थिएन | फलस्वरूप दुर्घटना निम्तियो | आज यो कथा बन्यो र देशभरी फैलियो | सबै न्यायको खेतीमा जुटेका छन् | जब बिबेकलाई बिक्रि गरिन्छ न्याय र अन्याय एकै रंगले सिगरिन्छन् | सेतो र कालो त्यसमा देखिन्न | आबेगमा आएर तेजाब छर्नु इतिहासको एउटा कलंक मेरो नामबाट सुरु गरिनु हो | न्यायको ठेक्का लिनेले मेरो न्यायले एउटी महिलालाई न्याय दिएको छ वा छैन भन्ने बुझुन | मलाई सजाय होस् | कानुनको अक्षरस पालना गरियोस | देशको कानुन शैयामा होइन, सम्पूर्ण नागरिकको शिरमाथि होस् | भोलि विभेद गर्नु अगाडी सबैलाई चेतना होस् कि यो देशमा कानुन छ र कानुनले सबैलाई समान देख्छ | “

हलभरि सन्नाटा छायो |

(स्रोत : रचनाकार स्वयंले ‘नयाँ रचना पठाउनुहोस्‘ बाट पठाईएको । )