संस्मरण : खिया लागेको स्वर्णपदक

~विमल भौकाजी~

एउटा ‘स्वर्णपदक’ छ मसँग ।

नाम सुन्दै मस्तिष्कमा आइहाल्छ, झलझली सुनको । नआउनु पनि किन र ! नामै ‘स्वर्णपदक’ ।

त्यो पनि चानचुने हो र ! राष्ट्रियस्तरको सुनको पदक । तर…

कसैले देखे भने छक्क पर्नु स्वाभाविक छ । त्यसमा सुनको रङ्ग छैन । अर्थात् पहेँलो छैन त्यो । कालो छ, खिया लागेको छ मेरो सुनको पदक । सुनमा खिया ? घोर आश्चर्य !

…

पूरा दुई दशक बितेछ, तर स्मृति ताजै छ । विक्रम संवत् २०५२ सालको असार महिना ।

२९ गते, भानुजयन्तीको दिन । तत्कालीन नेपाल राजकीय प्रज्ञाप्रतिष्ठानले प्रत्येक वर्ष गर्ने ‘राष्ट्रिय कविता महोत्सव’ अन्तर्गत त्यस वर्षको ‘प्रथम कवि’ घोषित भएमुताबिक मैले स्वर्णपदक प्राप्त गरेको दिन थियो त्यो ।

पुरस्कृत कविहरूलाई राजाले पुरस्कार दिने परम्परा थियो । हामीलाई तत्कालीन नारायणहिटी राजदरबारको उत्तरी ढोकाबाट पुरस्कार वितरण कार्यक्रमस्थल भनिएको राजा वीरेन्द्रको कार्यकक्षमा लगिएको थियो । त्यही कार्यकक्षमै मलाई पुरस्कार ग्रहणका लागि तयार बनाइँदै थियो, घडीले साँझको ठीक छ बजेको जनाउ दिइरहेको थियो ।

अचानक ! राजा वीरेन्द्र अप्रत्यासित रूपले फुत्त आइपुगे । मलाई तैयार बनाइरहेका व्यक्ति र म दुवै एकछिन अलमल्ल पर्‍यौँ ।

‘ओ… म अलिक छिटो भएँ कि क्या हो ?’ राजा वीरेन्द्रले आफ्नो हातको घडी हेर्दै आफू अघि प्रवेश गरेकै ढोकातर्फ लम्किए । दस मिनेट ढिलो गरेर कार्यक्रम सुरु भयो । अघिल्लो वर्षका पुरस्कृतहरूसमेतलाई त्यही समारोहमा पुरस्कार दिइने भएकाले कार्यक्रम अलिक लम्बियो ।

बाघको छालामाथि उभिएर राजाले मेरो छातीमाथि झुन्डयाइदिए ‘गोल्ड मेडल’ ।

क्लिक्…क्लिक्…क्लिक्…आधिकारिक फोटोग्राफरहरूले फोटो खिच्दै गए ।

त्यो एउटा गौरवको क्षण ! उमेरको तेस्रो दशकमै कविताको झन्डा उठाएर आफ्नो जीवनको परिचय बदलेको क्षण ! त्यो सम्मानको क्षण ! आहा… सीमाहीन, म प्रफुल्ल ! नहोऊँ पनि किन ? संसारका जुनसुकै देशमा पनि राजाका हातबाट विभूषित हुन पाउनु जोकोहीका लागि सामान्यत: हर्षकै विषय मानिन्छ । मैले प्राप्त गरेको विभूषणको शोभा अझ त्यतिखेर बढेको महसुस गरेँ कि मेडल लगाइदिइसकेपछि राजाले भनेका थिए, ‘एउटा तस्बिर लिऊँ न !’

सहर्ष, राजासँगै झन्डै–झन्डै टाँसिएर मैले फोटो खिचाएँ ।

बीस वर्षअघिको पुरानो त्यो फोटो टाँगिएको मेरो कोठाको भित्ताबाट हेर्छु– अहिले पनि अत्यन्त आकर्षक मुस्कान लिएर उभिएका छन् सालीन मुद्राका राजा वीरेन्द्र । तर…

उनैबाट मैले प्राप्त गरेको स्वर्णपदक ? के विजोग यसको ?

म सम्झन्छु, गोल्ड मेडल भिरिसकेपछि कार्यक्रमपश्चात् नाटककार एवम् तत्कालीन प्राज्ञ अशेष मल्लले मेरो पदकप्रति इङ्गित गर्दै भनेका थिए, ‘साँच्चैको सुनको हो नि !बाटोमा कसैले थुतिदेला । सचेत हुनू !’

मैले अत्यन्त सावधानीपूर्वक बडो गर्वका साथ मेरो स्वर्णपदकलाई घर भित्र्याएको थिएँ त्यो साँझ । आज कहिलेकाहीँ जब देख्न पुग्छु त्यही सुनको पदकलाई, त्यसप्रति मोह तोडिएको महसुस हुन्छ मलाई ।

– जब सुनमा सुनको रङ्ग छैन भने…

– जब सुनमा सुनको सुगन्ध छैन भने…

– जब सुनमा सुनको गुण छैन भने…

साँच्चै, बास्ना नभएको गुलाबको के अर्थ ?

…

मैले स्वर्णपदक प्राप्त गरेको त्यही वर्षको अन्ततिर, एक दिन मध्यान्है मेरो घरमा चोरी भयो । मसमेत मेरो परिवार घरमा नरहेको समयमा, मूलसडककै घरको ढोका फोडियो, दिनदहाडै । साँझ घर पस्दा अस्तव्यस्त कोठाको हालत, सरसामानहरू यत्रतत्र फ्याँकिएका थिए र स्टिलको दराजको ढोका खोलिएको थियो । अनुमान लगाउन सकिन्थ्यो : दराजभित्र राखिने नगद र सुनचाँदी प्राप्त गर्ने उद्देश्य थियो त्यो चोरीको ।

नभन्दै एकछिनमै थाहा भयो, केही गरगहना छाडेर बाँकी चोरी भएछ । तत्काल डीएसपी कार्यालय हनुमानढोकाबाट घटनाको अनुसन्धान सुरु भयो ।

एक दिन मलाई जानकारी दिइयो, ‘अनुसन्धानको काम समाप्त भइसकेको छ, चोरीसम्बन्धी व्यक्तिहरूको पहिचान भइसकेको छ ।’ तर त्यसपछि त्यो अनुसन्धान कहाँसम्म पुग्यो मलाई थाहा भएन ।

चोरी भएको त्यो दिनको अनुसन्धान गरिँदागरिँदै मेरा आँखा त्यो भित्तामा पर्न गए, जहाँ आकर्षक शैलीको एउटा फ्रेमभित्र त्यही सुनको पदक झुन्डिरहेको थियो । सुनेको थिएँ, प्रज्ञाप्रतिष्ठानले गर्ने कविता महोत्सवका कुनै वर्षका स्वर्णपदक विजेताले आफ्नो पदक बैङ्कमा धरौटी राखेर राजधानीमा आधा रोपनी जग्गा जोडेका थिए । यस अर्थमा, आर्थिक दृष्टिकोणले समेत जीवनमा त्यति ठूलो भूमिका खेल्न सक्ने पदकको महत्त्व नहुने कुरै थिएन । चोरले पदक चोर्न छुटाएकोमा मभित्र अलिकति खुसीको तरङ्ग दौडिएको थियो ।

तर कता–कता मभित्र एउटा प्रश्नले चिमोटिहेको थियो, मेरो कोठामा चोरी गर्नेले त्यो सुनको ‘माल’ जानीजानी छाडेको त होइन ? मलाई उत्ति नै खेर, त्यो सुनको पदकले व्यङ्ग्य गरिरहेजस्तो नलागेको पनि होइन ।

कालान्तरमा, बिस्तारै सुनको त्यो पदकले आफ्नो रूप परिवर्तन गर्दै गयो । त्यसको रङ्ग खुइलिँदै गयो । आजको मितिसम्म अधिकांशत: कालो भइसकेको छ । पत्याइनसक्नु ! करिब–करिब फलाममा परिवर्तन भइसकेको छ मेरो सुनको पदक ।

…

कोठाका भित्तामा यत्रतत्र, मेरी छोरीले र छोराले स्कुल–कलेजबाट प्राप्त गरेका ‘मेडलहरू’ रङ्ग–रङ्का रिबनमा उनिएर झुन्डिएका छन्–

– कुनै, हाजिरीजवाफ प्रतियोगितामा जितेको,

– कुनै, स्पिच कन्टेस्टमा जितेको,

– कुनै, फुटबल–प्रतिस्पर्धामा जितेको, र त्यहीँनिर कतै छेउकुनोमा मिल्किरहेको छ मेरो ‘राष्ट्रिय स्वर्णपदक’ । खिया परेको सुनको पदक ।

प्रकाशित: आश्विन १६, २०७२

(स्रोत : Kosheli – Kantipur)