कथा : सोघा

~टंक वनेम~Tanka Wanem

ओयाक्चुङ भीरबाट अग्लिन्दै गएको अक्करे भीरदेखि माथि माथि ओख्राबु गाउँको थुम्काथुम्कीमा झुम्म परेका रुखहरु अनि ठाउँ ठाउँमा बर-पिपलको चौतारी र बर्षातले कोतारेका ठिट्लाग्दो पहिरोका डोबहरु खेला वारिपारिका गाउँलेहरुको रमिता हुन्थ्यो । एक प्रकारले ती बस्तीहरु आदिम मानव बस्तीजस्ता देखिन्थे । गाउँको फैलावट पश्चिमतिर जलजले पहाडमा गएर ठोकिन्थ्यो । पूर्वमा तमोर दोभानमा गएर टुङ्गिन्थ्यो । दक्षिण पूर्वतिर मैवा खोला आफ्नै लयमा सुसाइरहेको हुन्थ्यो । त्यही गाउँमा फुलेकी थिई नुमा पहरामा फक्रेको बुके सुनाखरीझैं । बुके सुनाखरी देख्ने आँखाहरु त्यसै त्यसै लोभिन्थे । तर सौन्दर्य हेर्न मात्र सकिन्थ्यो । त्यो आदिम युगजस्तो गाउँमा शिक्षाको नाममा पाठशाला थिएन । न सञ्चार माध्यमले अरु संसारसँग जोडेको थियो । सञ्चार माध्यमको नाममा हुलाकीहरु डाक बोक्थे । हाटबजार र मेला पर्वमा बैँसालु मनहरुले माया प्रीति साट्थे । तर भौतिक सुविधाले सम्पन्न शहर बजारका मान्छेहरुभन्दा ओख्राबुका मान्छेहरु हाँसीखुशी देखिन्थे । नुमा त्यही गाउँले जीवनको उकालीमा आफ्नो बैँसको सपना सजाउँदै उक्लिरहेकी थिइन् ।

आङ्गोमाको चौतारीमा चलेको सिरसिरे हावाजस्तै नुमाको जोवानमा पनि बैँसका हावा चल्न थालेको थियो । नुमाको अन्तरात्माले भन्थ्यो- ”नुमा अब तँ एक्लै यो संसारमा रमाउँन सक्दिनस् ।” तर हावा-बतासको सुसेलीभित्रै जागेको तृष्णा बहेर जान्थ्यो । साथी-सङ्गीका घरबार भइसके पनि उन्को लागि जन्मपत्रिका पहाड भएर उभेको थियो । जन्मपत्रिका हेराउँदा नुमाको लगन पच्चीस बर्षपछि मात्र जुरेको थियो । नुमाको बाबा सुब्बा भाषामा भन्थ्यो- ”नुमाको लगन जुराएर माइति पिराउँनु छैन ।” मतलव नुमाको विवाह गरेर माइतिपक्षमा नोक्सानी हुन्छ भन्ने अन्धविश्वासले नुमाको बाबालाई सरलक्क निलेको थियो । नुमाको सुन्दरता र बैँस देखेर जिब्रो टोक्नेहरु हाट बजारमा आफै होस्गुम हुन्थे । तर नुमाले माइतिपक्षको अनुरोध र बचनलाई तोडेर संस्कृतिको जोहो गरिनन् केटाकेटीको मन मिलेर भागी जाने चलन एउटा घुरमाइलो दिनको आकाश मडारिरहेको थियो । आङ्गोमाको चौतारीमा पुग्दा फक्ताङ्लुङ हिमालको एउटा कुनाबाट सूर्योदयको धमिलो पर्दा उघ्रने सुरगर्दै गरेको देखिन्थ्यो । तर सूर्य उदाउँने साइत नजुरेझैं बादलका पहाडहरु आफ्नै आँखाअगाडि ठिङ्ग उभिरहेका देखिन्थे ।

एकाबिहानै नुमालाई एक प्रकारको वैराग चलेर होला पारिगाउँमा बजेको नौंमतिबाजा सुन्दै चौतारीमा सुस्ताइरहेकी थिइन् । गाउँले जीवन डोकोनाम्लो र हसियाँले छाड्ने कुरै भएन । सालिम्बो घारीले भरिएको अक्करे भीरमा घाँस काट्दै जीवन बितेको कैयौं बर्ष भइसकेको थियो । ऊ त्यतैतिर लागिन् जहाँ सालिम्बो घाँसले भीर रमाएको थियो । तर नुमालाई थाहा थिएन कि त्यो घुरमाइलो दिनको घाँस कटाई जीवनको आखिरी दिन हुन्छ भनेर । उ घाँस काट्ने धुनमा गुनगुनाई रहेकी थिइन् । मैवाखोलाले मधुर मुच्र्छना हाल्दै सुसाउँने गति रोकेको थिएन । दुर्भाग्यको मैदानमा एकाबिहानै राता र सेता बाँदरका बथानहरु जोड जोडले चिच्याउँदै जीवन र मृत्युको अन्तिम युद्ध लडिरहेका थिए । एक तमासको वातावरण तयार भयो । पहरा माथिबाट ढुङ्गाहरु लड्न थाले । बाँदरकै चिच्याहट पनि एक प्रकारको मृत्युको दुन्दुभि बजेको आभास भयो नुमालाई । पहरा माथिबाट लड्दैआएको ढुङ्गा उसको मृत्युको अचुक निशाना बन्यो । शायद नुमाको मृत्यु हरणगर्ने सोघाले त्यो लिलारुप धारण गरेको थियो ।

नुमा घर नर्फर्केपछि घरको सदस्यहरु दौडधुपमा हारगुहार गर्न थाले । नुमालाई देख्ने एउटी अधबैँसे केतुकी भन्दै थिइन् । म बिहान गोठबाट घर फर्कर्दै गर्दा आङ्गोमा चौतारीबाट ओरालो लाग्दै थिइन् । भोलिपल्ट बिहानै केतुकीको सूचना अनुसार गाउँलेहरु सालिम्बोको भीरतिर लागे । नुमाको अत्तोपत्तो थिएन । सालिम्बो भीरको पहरामा धेरैको आँखा दौडिन थाल्यो । गाउँको एकजना लाठेले पहरामा कुनै रातो बस्तु हल्लिरहेको देख्यो । धेरै जनाले नियालेर ठहर्याए त्यो नुमाको रातो सल थियो । भीरको फन्को मारेर भीरको फेदमा पुगे । तर त्यहाँ लास थिएन । सबै गाउँलेहरुको सल्लाहअनुसार भीर मौरी काड्ने सेन् काम्रो झुण्ड्याएर सालिम्बो भीरमा नुमाको लास खोज्न थाले । नुमाको मृत लास भीरको बीचमा झुण्डिरहेको थियो । सोघा भएको मृत लासलाई विधि पुर्याएर त्यही पुर्नुपर्दथ्यो । तर त्यो सम्भव थिएन । एकजना अनुभवी बुढाले एउटा खास्टोमा पोको पारेर नुमाको लासलाई डोरीद्वारा भीरको फेदमा झार्यो । भीरको फन्को मारेर भीरको फेदमा गाउँलेहरु जम्मा भइसकेका थिए । दुई जना येबाले मुन्धुम्को ज्ञाता लिम्बूजातीय पुरोहितका एउटा बर्ग आ-आफ्नो सामा-सार्दाम् पहिरेर थाल ठट्टाउँदै नाचिरहेका थिए ।

लास भीरको फेदमा पुग्नासाथ मन्त्र उच्चारण गर्दै मन्त्र जपेर लासको मुखमा बीखमा खुवाइदिए । घुङ्रिङ्का फुर्काहरु खिपेर नाक मुख काखी र दुबै हातखुट्टामा ठोकियो । यतिखेर नुमाको बिहेमा जोरजोर बन्दुक पड्काउँनु पर्ने नौंमति बाजाले आफन्त र लक्कन्दि विवाहको समयमा बेहुलीलाई पुर्याउन जाने दिदीबहिनी स्त्रीहरु-जन्तिहरु हरुलाई मन्त्रमुग्द्य बनाउँनु पर्ने तर नुमाको नाममा बिजोर बिजोर बन्दुक पनि पड्केको थिएन । न चेथाप् लास बोक्ने बाँसको खट साम्दाखोङ् सुद्ध्याइँको संस्कार गर्दा मृतात्मालाई चढाइने खाद्य पदार्थ र खोङ् ढुङ्गाको बाकस जस्ता मृत्यु संस्कारको अन्तिम सलामी नैं नुमाको नाममा बनेको थियो । ऊ मृत भइकन पनि उनको अनुहारको कान्ति उज्यालो थियो । नुमाको भौतिक शरीर नुमा भए पनि उसको आत्मा ‘सोघा’ भइसकेको थियो । ऊ सधैंजस्तो हाट मेला बजार जाँदा शीरमा शीरफूल कानमा चेप्टेसुन र सुनको कण्ठा लाएर लुप्लुङ्गो कान्छाको मनलाई रोटेपिङ्को चर्खामा घुमाउँने ती प्रेमील स्पर्शका दिनहरु सधैँको लागि बिदा भइसकेका थिए ।

यो खबर सुन्नासाथ वारिपट्टिको मिक्लुक डाँडामा बसेर लुप्लुङ्गो कान्छा धुरुधुरु रोइरहेका थिए । मदनमेलाको त्यो रङ्गीन रात हिजैजस्तो लाग्थ्यो । सातपत्रे डाँडाको देउरालीमा बाचा गरेका थिए ‘सँगसँगैं बाँच्ने-सँगसँगैं मर्ने’ । तर लुप्लुङ्गो कान्छाले नुमाको नाममा मिक्लुक् डाँडाबाट फाल हाल्न सकेन । न सोघा भएकी नुमाको लासमा एक थुङ्गा फूल चढाउँन सक्यो । लुप्लुङ्गो कान्छाको धमीलो अतीतमा एउटा सुन्दर पुतली उड्दै आयो । नुमा पुतलीलाई हत्केलामा लिएर भन्दै थिइन् । कान्छा यो मेरो मैनाम् प्रतीकका धनी स्वयम् उपस्थित नहुँदा पूजामा राखिने ब्यक्तिविशेषको उध्र्ववस्त्र हो । यो रमिते डाँडाबाट मेरो चिहान हेर्न आयौ भने यसरी नैं यो पुतली उडेर आउँनेछ ।

पारिपट्टिको सालिम्बो भीरको फेदमा येबाहरुले जोडजोड्ले थाल ठट्टाएर नुमाको लासलाई दफन गर्न तयारी गर्दैथिए । दुईजना लोद्वारा एउटा खाल्डो तयार गरिएको थियो । एउटा बुढोले विधि पुर्याउँन सामा-सर्दामको अराउखटाउ गर्दैथिए । नुमाले घाँस काट्न जाँदाजस्तो पहिरन पहिरेकी थिइन् त्यही लुगामा घोप्टो पारेर सुताइयो । येबाले घुङ्रिङ् र काउलोका गुच्छाहरुले चारसुर ठोकी दियो र मन्त्रद्वारा बिन्ति गर्यो । घाम मर्नेछ जून पनि मर्नेछ तारा नक्षत्र मर्नेछन् हामी सप्पै नैं एकदिन मर्नेछौं । तिम्रो मृतात्मा भड्केर जीवात्माहरुप्रति खराब काम नगरोस् । तिम्रो मृतात्मालाई मार्नु मप्रति घोर अपराध हुनेछ । म तिम्रो बाटो मात्र छेक्न लाग्दैछु । सात पर्वत र सात नदीहरु तरेर सोघा बस्ने ठाउँतिर रमाउँनु । यति मन्त्र जपी सकेर येवाले लास पुर्ने आदेस जारी गर्यो । खाडल खन्ने लाठेहरुले खाडल पुरी दिए । त्यहाँ ढुङ्गाको तीन तले चौतारो बनाइएन । न एउटा अग्लो सुत्लुङ् ढुङ्गा लिम्बूहरुको चिहानमाथि गाडिने लाम्चो र दुई-तीन फुटको अग्लो ढुङगा-गाडियो । नुमाको त्यो दुर्दान्त नियतिको मृत्युमा धेरै गाउँलेहरु रोए । हिजोको सुन्दरी युवती आज सोघा भएकी थिइन् । धयेँरोको फूल टिपेर नुमाका आफन्तहरुले नुमाको चिहानमाथि राखिदिए । येबाले जोडजोडले थाल ठट्टाउँदै मलामीहरुलाई घर फर्किने आदेश दियो । सालिम्बो भीरको फन्को मारेर गाउँलेहरु गाउँ पुग्नलाग्दा पश्चिम क्षितिजमा सूर्यको अन्तिम दियो झ्याप्प निभ्यो । भोलिपल्ट वारि गाउँमा अर्को अशुभ हल्ला फैलियो लुप्लुङ्गो कान्छा रमिते डाँडाको सिकार बन्यो रे !

नोट: ‘सोघा’- लिम्बू-दुर्घटनाजन्य मृत्युबाट हुने प्रेतात्मा
tankawanem@hotmail.com

(स्रोत : संघीय मासिक वर्ष १, अंक ३, २०६७ )

About Sahitya - sangrahalaya

We will try to publish as much literary work of different authors collected from different sources. All of these work is not used for our profit . All the creative work belongs to their respective authors and publication. If requested by the user we will promptly remove the article from the website.
This entry was posted in नेपाली कथा and tagged . Bookmark the permalink.

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.