~पुरुशोत्तम भण्डारी~
एक जमानामा मलाई मालभोग केरा नभई नहुने ! जहाँसुकै बाट पनि मालभोग केरा ल्याउनै पर्ने ! मेरी आफ्नै हजुरआमाले मलाई सिकाए अनुसार , मालभोग केरा र गाईको दुध खान पाए जिन्दगिभरि पेट सम्बन्धि रोग लाग्दैन ! त्यसैले म जहाँ गए पनि मालभोग केरा भेट्ने बित्तिक्कै किनिहाल्थें ! मालभोग केरा प्रति यत्ति धेरै प्रेम बसेको थियो कि जुनसुकै मौसम मा पनि म चाहिं
मालभोग केरा खोज्न थालेको थिएँ ! आफ्नै घर मा दुई ओटा गाई पालेकै थिए , जुन अहिले पनि छँदै छन ! दुध सजिलै उपलब्ध भै हाल्ने हुनाले मैले हरकिसिमले मालभोग केरा चाहिं जुटाउने प्रयास गरेको थिएँ !
नभन्दै, मालभोग केरा प्रतिको प्रेम ले नै होला , भगवानले एउटा बडो सजिलो उपाय निकालिदिए ! एकदिन ठुलो मिल (पोखरिया ) गएकोबेला , एउटी बुढी आमैले मालभोग केरा ढाकिमा राखेर दक्षिण (बजार ) तर्फ गैरहेको देखें ! उनलाई मैले केहि प्रश्नहरु सोधें ! जवाफमा उनले बताए अनुसार दिनै पिच्छे एक ढाकि केरा जसमा मालभोग केरा पनि हुन्थे बजार लगेर बेच्दिरहिछ्न ! मैले उनलाई आफ्नो घरको बाटो देखाएँ र अनुरोध गरें कि हाम्रो घरको बाटो भएर पनि बजार पुग्न सकिन्छ ! बरु हाम्रो घरको बाटो गए , म उनको एकदर्जन केरा को नियमित ग्राहक हुनेथिएँ ! त्यो कुराले ति बुढी आमै खुशी देखिईन ! त्यतिबेला ठुलो मिल पट्टि सुनसान हुन्थ्यो ! एक दुई ओटा मात्रै घर हुन्थे !उनको केरा पोखरिया भट्ट चोक नपुगुन्जेल कसैले किन्दैनथे !उनलाई मेरो अनुरोध मन परेछ र उनि अर्को दिन देखि हाम्रो घर मैं धाउन थालिन ! यसरि म ति बुढी आमैको मालभोग केराको नियमित ग्राहक हुनाथालें !
त्यो बेला भनेको मेरो ट्युसनको चल्तीको बेला थियो ! एक दर्जन राम्रा मालभोग केरा रु दश हाले पछि सजिल्यै अऊँथे ! संयुक्त परिवारमा ति १२ ओटा केरा दिन भरि टिक्न पनि पऊँदैनाथे ! रमाईलो कुरो त के थियो भने बुबा-आमाका वैष्णव साथि-भाई र मेरा व्यक्तिगत साथि-भाई अऊँदा तिनै केरा बाँडेर खाईन्थ्यो ! त्यसिले समय र दिन अनुसार जस्तोकि एकादशी वा ब्रतको दिन २/३ दर्जन पनि किनेर राख्ने चलन थियो !अचेल पो डाक्टरले मालभोग केरा नखानु युरिक-एसिड बढ्छ भन्छन र त्यत्ति साह्रो खोजि-खोजि खाईदैना तरपनि भेटेका बेला चाहिं एक कोसो त खाई हालिन्छ ! यसरि ति केरा बेच्ने बुढी आमै हाम्रो घरकी नियमित “बनाना-सप्लाएर ” भईन !
एक चोटी आमाले केरा किन्दै गर्दा एउटा उखान सुनाउनुभयो ,” पुष का केरा सौताका छोरा !” यसबाट बुझिन्छ कि पुष जस्तो चिसो मौशम मा पनि म मालभोग केरा किन्दोरहेछु ! ति केरा बेच्ने बुढी आमै ले कहिल्यै पनि नछुटाईकन केरा बेच्न ल्याईरहिन र मैले पनि बाचा गरेअनुसार नियमित रुपले केरा किनिरहें ! हाम्रो घर संयुक्त परिवार मात्रै हिन कि मूल घर पनि हो ! हाम्रो घरमा हामि सबैले हाम्री हजुरआमाको न्यानो माया र प्रेम पायौं ! बरु हामि नाति नातिना आफ्नी आमा संग सवाल-जवाफ गर्थ्यौं तर हजुरआमा संग कहिल्यै रिसाएनौ ! आमा र हजुरआमा को बिचको कहिलेकाहीं को साशु-बुहारी द्वन्दमा हामि हजुरआमाको पक्ष लिन्थ्यौं ! हजुरामाकै प्रेरणाले मैले मालभोग केरा खान शुरु गरेको थिएँ ! मालभोग केरा र गाईको दुध खाँदा पेट बढ्दैन भन्नु हुन्थ्यो ! मलाई ति केरा बेच्ने बुढी आमै ठ्याक्कै मेरी आफ्नै हजुरआमा जस्तै लाग्न थालिसकेको थियो ! हामीले त्यत्ति बेलासम्म हाम्री हजुरआमा गुमाईसकेका थियौं ! अर्को महत्वपुर्ण कुरो , अरु केटा-केटि जस्तो हामि कोहिपनि ” ए बुढिया !” भनेर ति बुढी आमैलाई सम्बोधन गर्दैनथ्यौं !
नभन्दै , ति केरा बेच्ने बुढी आमै मायालु स्वाभाव कि थिईन ! आफुलाई थारु समुदाएकी बताउने ति बुढी आमै करले भन्दा पनि रहरले केरा बेच्न हिडेकी जस्तो लाग्थ्यो मलाई ! मैले सुनेको मात्रै हो है हुन पनि सक्छ नहुन पनि थारु समुदाय मा त्यतिबेला जत्ति सुकै धनि भए पनि केरा , धनिया , चना , चिउरा जस्ता घरेलु उत्पादन ढाकिमा हालेर बेच्न हिड्ने चलन थियो अरे , हो कि हैन ? अझै पनि त्यस्तो चलन छ कि ? ति केरा बेच्ने बुढी आमै छाला ले मात्रै हैन लगाउने सारी पनि सेतो र सुकिलो भएकी हुन्थिन ! मेरा केहि स्कुलका साथीहरु थारु समुदाएका थिए ! उनीहरुलाई मैले जहिल्यै सफा-सुग्घर देख्थें ! उनीहरु दह्रा/ बलिया देखिन्थे ! उनीहरुका घरमा पनि पुगेकोथिएँ म ! उनीहरुका घर साना भएपनि आँगन देखिनै गोबरले लिपेका सफा हुन्थे ! घरको दलान्का भित्तामा विभिन्न किसिमका चित्र कोरेका हुन्थे , हेरिरहुँ जस्ता ! अचेलका आधुनिक घरमा पुगेको छूईन ! के गर्या होलान नि ? ति केरा बेच्ने बुढी आमै सांच्चिक्कै आकर्षक थिईन ! सफा सुग्घर पनि त्यस्तै ! हामि पहाडमा बस्दा राई गाऊँ नजिकै पर्थ्यो ! हाम्रो बुवा ज्योतिष भएको हुनाले उनीहरु चिना लेखाउन र देखाउन आई रहन्थे ! मलाई राई हरु र थारु हरुको शारीरिक स्ट्रक्चर उस्तै लाग्छ ! मैले देखेका राईहरु पनि गोर्हा र सुकिला थिए , हृष्ट-पुष्ट पनि !ति बुढी आमै पनि मलाई रइनि आमै जस्तै लाग्थिन ! केवल पोशाक मात्रै फरक !कहिले काहीं म केरा किन्दिन भनेर छाक्याउनु पर्यो ,के गर्दिरहिछन भनेर उनीहरुकै जस्तै लवज पारेर बोल्थें ! त्यस्तोबेलामा उनि हक जताएर भन्थिन,” ले कि नै ले ! छोरी जैबे ! पैसो ना लेबे !”
म अहिले पनि केहि जाति समुदाएको बोलि को नक्कल गर्न सक्छु र कहिलेकाहीं बिद्यार्थी संग बोलेर आफ्नो त्यो सौख पुरा गर्छु ! हिन्दि गाएक किशोर कुमारले केटीको आवाजमा पनि गीत गाऊँथे भन्ने सुने पछि मैले पनि केटीको जस्तै आवाज निकालेर गीत गाउने कोशिश गर्थें र अझै पनि कोशिश गर्छु !कुनै जमानामा साथि हरु भन्थे कि म किशोर कुमारका गीत राम्रै गाउन सक्थें !उनीहरु सुझाव दिन्थेकि कहीं कतै गीत गाउने अनुरोध आएमा किशोर कुमार कै गीत गाए राम्रो ! केटि साथीहरु संग टेलिफोन मा कुरा गर्दा मैले यो तरिका धेरै पटक अपनाएको पनि छु ! “फरेब” भन्ने हिन्दि सिनेमा हेर्दा त्यसमा मूल भिलियन ले केटीको जस्तै श्वर पारेर केटि संग टेलिफोन वार्ता गरेको देखेपछि मलाई अलिक डर पनि लाग्यो ! मनमनै सोचें कि कतै ममा पनि भिलियन को जस्तै अवगुण पो छन कि ! धेरै दिन सम्म त्यस्तो केटीको जस्तै श्वर बनाएर नबोलेको हुँदा मेरी एकदमै मिल्ने केटि साथीले सोधिन पनि ! मैले ति केरा बेच्ने बुढी आमै संग आफ्नो लवजमा बोल्नु भन्दा बढी उनकै लवजमा कुरा गर्न थालेको थिएँ , राम्रो या नराम्रो के गरें ?
समय बित्दै गयो ! अचानक ति केरा बेच्ने बुढी आमै हाम्रो घर केरा लिएर आउन छोडिन ! केरा बेच्नको लागि साईकल मा दुई तिर ढाकी बाँधेर लोग्नेमान्छे हरु हाम्रै घरको बाटो हुँदै बजार तिर लाग्थे ! तिनै लोग्ने मान्छे हरुलाई ति बुढी आमैको बारेमा सोद्धा थाहा भयो कि उनले त केरा बोकेर हिड्न छोडिन ! त्यसपछि पनि केरा त किनिन्थ्यो तर बार्गेनिङ्ग गर्दै अरु नै केरावाला संग ! ति बुढी आमैको जस्तो मित्रता अरुसंग हुन पाएन ! एक त उनीहरु घर पस्दैनथे, सडक बाट नै कराएर बेच्थे ! दोश्रो कुरा बुढा-बुढी प्रति पो एक किसिमको लगाव हुँदोरहेछ !ति केरा बेच्ने बुढी आमैलाई अलि अलि गर्दै बिर्सिन थालियो !
अचानक एक दिन कन्चंबारिको शुक्रबारे हटिया /हाट मा तिनै केरा बेच्ने बुढी आमैसंगा भेट भयो ! राम्रा-राम्रा केरा खोज्दै हिडेको म उनकै ढाकी अघि पो पुगेंछु म त ! उनको ढाकिमा यसो हेरेको थोरै केरा रहेछन , त्यो पनि भित्र काला दाना हुने ऐंठे कि के भन्छन हौ , त्यस्तै केरा ! त्यतिबेला सम्म सपनामा पनि सोचेको थिईन कि तिनै बुढी आमै होलिन भनेर ! जब ढकिवाल को अनुहार तिर हेरें , अनि पो चिने तिनै बुढी आमै ! आबूई ! हैन केरा बेच्दै ? मेरो प्रश्न भूईमा झर्न नपऊँदै उनले भनिन ,” कि कार्बो ? आज बुहारी पठेल्के !” उनले बोलेको मिल्यो कि मिलेन , मैले यस्तै बुझें है ! उनले बेच्न राखेको केरा मैले किन्दिन भनेर रहेछ कि क्या हो उनले आफ्नी एउटी साथीको ढाकि तिर देखाएर भनिन , ” ल्या लिह ! तोहार मन पसन्द केला !” मैले म संगै हिडेका मेरा दुई जना सहयोगी भाईहरुले खान्छन भनेर उनको ढकिका करीब डेढ दर्जन जति केरा थिए होलान सबै किनिदिए ! साँझ -साँझ पर्न लागेको थियो ! उनको ढकिका केरा सिद्धिए ! उनीसंग एकछिन भलाकुसारी गरेर म मेरा सहयोगी भाईहरुलाई लिएर नहर तिर लागें ! नहर नजिकै एउटा सानो रेस्टुराँ छ !त्याहाँ बाहिर नै केहि कुर्शी हरु भैरहन्छन ! मेरा सहयोगी भाईहरु कुर्शीमा बसे ! म संग त आफ्नै कुर्शी छंदै थियो ! म तिनै केरा बेच्ने बुढी आमैलाई सम्झदै उनीसंग किनेको केरा खान थालें ! त्यो दिन मैले मालभोग केरा पनि किनिन ! सोचें कि भित्र काला दाना भएको केरा खाँदा मेरो पेट झन् राम्ररि पो सफा र स्वस्थ हुन्छ कि त ! मेरा दुई सहयोगी भाई हरुले पनि केरा मिठो मानि मानि खाए ! ति दुवै भाईले मलाई सोधे, ” हैन ! तपाईं त मालभोग केरा किन्न आउनु भएको हैन ?यस्तो केरा खाएको त थाहा थिएन त !” उनीहरुलाई म के भनेर अर्थ्याउन सक्थें र ! त्यहिपनि भने,” पहिले म तिमीहरु जस्तै सानो हुंदा यिनै बुढी आमैले बेचेका केरा खान्थे ! उनि हाम्रो घर आई रहन्थिन ! धेरै पटक हामीले संगै संगै चिया खायौं , गफ गर्यौं र माया साटासाट गर्यौं ! तिमीहरु पनि मलाई यसरि नै माया गरौला के ? मोराहरु ! पछि स्वास्नीको पछि लागेर मलाई बिर्सियौला नि ?” उनीहरु गलल्ल हाँसे ! केहीबेर त्यहि रेस्टुराँ को आँगनमा समय बिताएर हामि घर फर्कियौं !
आज अचानक अजित बराल द्वारा सम्पादित “फस्ट-लब” भित्रका प्रेम कथाहरु पढ्दा मलाई मेरो जीवनमा घटेका प्रेम कथाहरु को सम्झना आयो ! मैले कस्ता-कस्ता मानिसहरु संग कस्ता कस्ता क्षण हरु बिताएंछु, क-कसलाई माया वा प्रेम गरेंछु र अहिले अचानक तिनीहरुलाई भेट्न पाएंछु भने म भित्र कस्ता भावना उर्लिएलान ? ति केरा बेच्ने बुढी आमै अहिले कहाँ होलिन ? जीवित वा ………..के होलिन ?” तेतरियामा मेरो घर छ !”, उनि मलाई सुनाउथिन ! हुन त उनको घर म बसेको ठाऊँ बाट निक्कै टाढा छ तर पनि अचानक उनलाई भेट्न गयो भने उनले कस्तो भाव ब्यक्त गर्छिन होला ? उनि त छैनन् भन्ने सुन्नु पर्यो भने म भित्र कस्तो भाव अऊँछ होला ?आफ्नै हजुरआमालाई त यो बुढी कैले मर्छे र शान्ति हुन्छ भनेको मैले मेरै एकजना साथीको मुख बाट बारम्बार सुनेको छु ! त्यस्तो सुन्दा मलाई चाहिं अचम्म लाग्थ्यो, कसरि त्यसो भन्न सक्या होला जस्तो लाग्थ्यो ! भलै , प्रेम कथा पढेर भावना उर्लिएर बाढी आएको बेला नै सहि ,मलाई ति केरा बेच्ने हजुरआमाको सम्झना साँच्ची नै हृदय देखि नै उर्लिएर आयो !
एउटी केरा बेच्ने बुढी आमैको सम्झना अऊँदा त यो माया भन्ने चिज यसरि उर्लिएर अऊँछ भने आफ्नो मन बेच्ने /चोर्ने वा चोराउने एउटी रुपवती केटि साथि संग बिताएका बिगतका क्षण हरु सम्झनु पर्यो भने कस्तो होला ? एउटी मात्रै नभएर जीवनको अन्तरालमा धेरै जना संग त्यस्तै अन्तरंग क्षण बिताएको अनुभव झन् कस्तो होला ? ति सबैका गुण-अबगुण हरु बिच तुलना गर्दै सम्झदै , भावुक हुँदै ,सराप्दै , धिक्कार्दै र रोमाञ्चित हुँदै प्रेम कथा हरु लेख्नु को मज्जा कस्तो हुन्थ्यो होला ? के ति सबै प्रेम कथा हरु यो कथा लेखे जस्तै सहज होला ? एउटा पेशा गरेर खाईरहेको शिक्षक भनाउदो व्यक्तिले आफ्ना प्रेम कथा हरु भन्दै लेखेर पोस्ट गर्दाको परिणाम कस्तो होला ? क-कसले रुचाईदेलान त ?
पुरु !
(स्रोत : फेस्कुकको “कथा चौतारी” ग्रुप )
