कथा : खाडल

~मातृका पोखरेल~

‘परिचित अभिनय’ कथा लेखेको एक दशकपछि मेरा उही पात्रहरु रामप्रसाद आचार्य र शान्तासँग फेरि पनि भेट भयो । हाम्रा गाउँहरुबाट काठमाडौं सहरतिर पसेर जागिर खाएका साथीहरुमध्ये केही साथीहरुले रामप्रसाद आचार्यको बाटो पछ््याए । अर्थात् उनीहरु पनि रामप्रसाद आचार्य नै भए । त्यो कथा प्रकाशित भएपछि रामप्रसाद आचार्य र शान्ता बनेका मेरा आफन्तहरु अहिलेसम्मै रिसाइरहेका छन् । कतै बाटोमा भेट्दा पनि अझै छलिएर हिंड्छन् ।
हाम्रा गाउँहरुबाट काठमाडौं सहर भित्रिएपछि काठमाडौंमा रामप्रसाद आचार्य र शान्ताहरुले एउटा भिन्न संस्कृति बोकेको समाजको निर्माण गरिसकेका थिए । जुनसुकै तरिकाले सम्पत्ति कमाउनु उनीहरुको एकमात्र उद्देश्य हुन्थ्यो । भन्सार, अन्तःशुल्क, कर र मालपोत जस्ता कार्यालयहरु त्यहाँ चर्चामा आइरहन्थे । त्यस्ता ठाउँहरुमा जागिर खानेहरुको त्यहाँ ठूलो इज्जत हुन्थ्यो । जन्मेको माटो, पहाड, आफ्नो गाउँ, पाखा–पखेरा, गरिब आफन्तहरु खिसीट््युरी गर्ने विषयहरु हुन्थे । त्यो समाजमा भष्टाचार राम्रो मौका र भाग्यका रुपमा स्थापित थियो । इज्जतको मापन गर्ने साधन सम्पत्ति थियो । निष्ठा, विवेक र मानवीय नैतिकता अपमानित थियो । मेरो यसपटक फेरि रामप्रसाद आचार्य र शान्तासँग भेट भयो ।
यसपटकको रामप्रसाद आचार्य र म सहपाठी मात्र थिएनौं, एउटै जङ्गलमा गाईवस्तु चराउँदै हुर्केका दौंतरी पनि थियौं । खोलाको एउटै दहमा पौडी खेलेर हुर्केका साथी–संगाती थियौं । पहिल्यै नै पनि रामप्रसाद मेरो साथी त थियो तर ऊ अरू साथीहरुभन्दा भिन्न थियो । त्यसबेला पनि उसको स्वभाव देखेर हामी सबै साथीहरु उसलाई केही टाढै राख्न चाहन्थ्यौं । ऊ हाम्रा नजिक आइहाल्यो भने हामी अनेक शङ्का उपशङ्काले ग्रस्त हुन्थ्यौं । कुनै फाइदा लिनुप¥यो भने मात्र ऊ हाम्रा अघिल्तिर आउँथ्यो । कहीं अरु साथीहरुसँग झगडा गथ्र्यो र उनीहरुसँग लड्न हामीलाई उपयोग गर्न चाहन्थ्यो । ऊ बाटोमा कसैलाई धम्की दिन्थ्यो र उनीहरुसँग लड्न हाम्रो सहायता खोज्थ्यो । पसलहरुमा खाएको उधारो तिर्दैनथ्यो र पसलेलाई धम्क्याउन हाम्रो सहयोग चाहन्थ्यो । यस्तैयस्तै कामका लागि उसलाई हामी चाहिन्थ्यो । जब हामीबाट यस्ता कामहरुका लागि कुनै सहयोग प्राप्त हुँदैन भन्ने थाहा पाएपछि ऊ अलिक टाढा हुन्थ्यो । होटल, पसलतिर हामीले किनेर खानेबेलामा टुप्लुक्क हाँस्तै पुग्थ्यो । ऊ आफूले किनेर खानुपर्ने बेलामा हामीबाट पूरै भूमिगत हुन्थ्यो । हामी उसको कुरा बुझिहाल्थ्यौं ।
रामप्रसाद हामी सबैभन्दा आर्थिक रुपमा सम्पन्न थियो । ऊ पण्डित भोलाप्रसादको एक्लो छोरो । हामीले गाउँको विद्यालयबाट सँगसँगै एस.एल.सी. पास ग¥यौं । त्यसपछि काठमाडौं गएर पढ्ने हामीसँग कुनै सामथ्र्य थिएन । हामीमध्ये उच्च शिक्षा अध्ययनका लागि ऊ मात्र काठमाडौं गयो । हामी नसक्नेहरु विभिन्न पेसा व्यवसायतिर अल्झियौं । म नजिकैको एउटा प्राथमिक विद्यालयमा शिक्षक भएँ ।
काठमाडौं गएको बेला एकदिन रामप्रसादलाई मैले पुतलीसडकको चोकमा भेटेको थिएँ । मैले त्यसबेला एकछिन कतैतिर बसेर ऊसँग केही कुरा गर्न चाहेको थिएँ । ऊसँग धेरै वर्षपछि भेट भएको थियो । पहिले पहिले दसैंको समय पारेर पहाड जान्थ्यो ऊ । तर धेरै वर्ष भइसकेको थियो ऊ पहाड नगएको । त्यसैले हाम्रो भेटघाट नभएको पनि निकै वर्ष भइसकेको थियो ।
रात्री बसबाट काठमाडौंको नयाँ बसपार्कमा ओर्लेपछि त्यसबेला म सिधै कर्मचारी सञ्चयकोषको कार्यालय ठमेल गएको थिएँ । सञ्चयकोषको काम अरु दुई तीन दिन लाग्ने भएकाले कार्यालयको समय सिद्धिने बित्तिकै मैले बागबजारको एउटा लजमा आश्रय लिएँ । लजको कोठामा झोला राखेर बेलुकापखको काठमाडौं हेर्ने रहरले बाहिर सड्कतिर निस्किएँ । पुतलीसडकको चोकनेर उभिएर टोलाइरहेको मात्र के थिएँ, रामप्रसादलाई मैले टाढैबाट आउँदै गरेको देखें । उसलाई देख्नेबित्तिकै सहरको एकान्तपनबाट मुक्त भएझैं लाग्यो मलाई ।
मलाई देख्नेबित्तिकै ऊ एकाएक अक्मकियो । भरखरै मात्र उसले लोकसेवा आयोगबाट अधिकृत परीक्षा पास गरेको खबर गाउँमा वेगमय गतिका साथ पुगेको थियो । काठमाडौं गएका बेला उसलाई भेट्ने योजना पनि थियो मेरो । भेटेर बधाई दिने सोचाइ थियो । तर ऊ मसँग झस्किएको देखेर त्यसबेला आश्चर्यचकित भएको थिएँ ।
‘अधिकृत पास गरेछौ बधाई छ हैं !’ हात समातेर नजिक तान्दै मैले भनें ।
‘धन्यवाद !’ ऊ फिस्स हाँस्यो ।
‘कहाँ बस्छौ ?’ उसलाई सहज बनाउन खोजें ।
‘बानेश्वरमा !’ ऊ झन् असहज देखियो ।
‘एकछिन कुनै चिया पसलतिर बसौं न ! तिमीलाई भेट्नु पनि थियो मैले ।’ मैले नजिकैको चिया पसलतिर सङ्केत गर्दै भनें ।
‘होइन ! मलाई हतार छ ।’ मेरो हातबाट आफ्नो हात छुटाउँदै भन्यो उसले ।
‘मलाई हतार छ म हिंडे है ल !’ राती असमयमै उठेजस्तो मुख लाउँदै ऊ अझ पर हट्यो ।
‘चियाको पैसा म तिरिहाल्छु नि ।’ पैसा तिर्नुपर्ला भन्ने अप्ठ्यारो मानेजस्तो सोच्दै भनें मैले ।
ऊ निकै पर पुगिसकेको थियो । कुद्दै गएँ र भने, ‘पहाडबाट तिम्रो बुबाले खबर ल्याइदिनु भन्नुभएको छ । केही छ कि !’ सोध्नुपर्ने कुरा हतारिएर सोधें ।
‘ठिकै छ रे भन्देऊ न !’ पर पुगेर टाउको हल्लायो उसले ।
पुतलीसडककको बारमा उभिएर मैले निकैबेरसम्म उसलाई हेरिरहें । बी.ए. पास गरेर अधिकृत भइसक्दा पनि ऊ परिवर्तन भएको रहेनछ । त्यसपछि उसलाई फेरि भेट्ने योजना मैले त्यागिदिएँ ।
रामप्रसादका बारेमा गाउँमा विभिन्न टिप्पणीहरु हुन्थे । कुनै कुनै टिप्पणीहरु रोचक पनि हुन्थे । रामप्रसादको बारेमा गाउँमा एकपटक यस्तो पनि सुनिएको थियो – उसका बाबु छोरो भेट्न काठमाडौं आएछन् र छोरालाई टेलिफोन गरी आफू पशुपतिको धर्मशालामा बसेको जानकारी दिएछन् । सात दिन बस्दा पनि छोरो लिन आएनछ । आठौं दिनमा उनी छोराको अफिस खोज्दै पुगेछन् । विभिन्न बहाना बनाएर रामप्रसादले बूढालाई बसपार्क पु¥याएर त्यहीदिन घर फर्काइदिएछ ।
यो कुरा सुनाएर पण्डित बूढालाई हामी कहिलेकाहीं जिस्क्याउँथ्यौं ।
‘पण्डित बा ! काठमाडौंतिर गएर बस्ने होइन त !’ हामी गफ गरेर समय बिताउनुपर्दा बूढासँग कुरा खोतल्थ्यौं ।
‘मेरा छोरा बुहारी त अर्कै लोकबाट आएका जस्ता छन् ।’ पण्डित बूढा आधा झरिसकेको दाँत देखाउँदै हाँस्थे ।‘हामीलाई गाउँका मान्छे मन पर्दैन ।’ गाउँतिरबाट कोही उनीहरुको घरमा पुगिहाले भने उनीहरु हाक्काहाक्की भन्थे भन्ने हल्लाहरु बेला–बेलामा सुनिरहन्थ्यौं हामीहरु ।

महिना दिन नाघिसक्यो, पण्डित भोलाप्रसादलाई रोगले झनै चाप्दै लग्यो । एक सय दुई डिग्रीबाट ज्वरो तल नझरेको पनि एकहप्तै भइसक्यो ।
‘अब बूढा फर्केलान् जस्तो छैन ।’ उनलाई घरमा भेट्न आउने आफन्तहरु यस्तै टिप्पणी गर्दै बाहिर निस्कन्थे ।
पण्डित भोलाप्रसादलाई गाउँका मान्छेले मात्र नभएर टाढा–टाढाका मान्छेहरुले पनि सम्मानका आँखाले हेर्थे । पण्डित भएर पनि समाजसेवाका सम्पूर्ण क्षेत्रमा उनको सक्रिय उपस्थिति थियो । राणा शासनको उत्तराद्र्धदेखि वर्तमान समयसम्मको जीवित इतिहास थिए उनी ।
दिउँसो घाम तात्तिँदै गएपछि पण्डितको आँगनमा मान्छेहरुको चहलपहल क्रमशः बढ्दै जान्थ्यो । केही दिनदेखि यो क्रम झन्झन् बढिरहेको थियो । घरको दलानमा मुठो पारेर राखिएका एकएक वटा गुन्द्री च्याप्दै मानिसहरु आँगनभरि समूह–समूहमा छरिन्थे । बूढापाकाहरु पुराना–पुराना कुरा झिक्थे भने युवाहरु तासका पत्तीमा भुलिन्थे । पण्डितको बिरामी कम हुने सङ्केत कतै पनि देखिएको थिएन । ब्राम्हणबाहेक अरु जातिले छोएको नखाने पण्डितको लागि पालैपालो गरेर गाउँका मानिसहरु आएर खानेकुराको व्यवस्था गरिदिन्थे । पण्डितले घरको छेवैमा कतै पनि घरबार नभएको एउटा मगर परिवारलाई आश्रय दिएका थिए । भान्साको बाहेक सबै काममा त्यो परिवारको उनलाई पूरै भरथेग थियो । बिरामी नहुन्जेल उनी बिहानै नदीमा जान्थे, नुहाउँथे र आएर आफै खाना बनाउँथे । उनी बिरामी भएको केही दिनपछि मधेसतिर घर भएका दुई वटी छोरीहरु आएपछि पण्डितको राम्रो हेरचाह भएको थियो ।
पहिलेदेखि नै पण्डित अस्पतालको कुरो सुन्नै मान्दैनथे । अझ मधेसतिर बसाइँ जाने कुराको उनी सधैं विरोधी भइरहे ।
‘काठमाण्डुमा गएर बसे हुन्छ नि ! तपाईंको छोरो पनि ठूलै जागिरे छ । ठूलाठूला तीर्थस्थल पनि उतै छन् ।’ हामी बेलाबेलामा बूढालाई जिस्काइरहन्थ्यौं ।
‘आ ! त्यस्ता ठाउँमा बसेर मेरो आयु अरु दस वर्ष घट्छ’ पण्डित यस्तो प्रतिक्रिया दिन्थे ।
‘पण्डितले अब आफू बाँच्ने आश मारिसकेछन् !’ मास्टर्नी भाउजूले पण्डितलाई हेरेर बाहिर आँगनमा आउनेबित्तिकै प्रतिक्रिया दिइन् ।
‘किन र ?’ मैले जिज्ञासा राखें ।
‘पहिले–पहिले छोरोको कुनै खोजी गर्दैनथे, ‘एकपटक अनुहार हेर्न बोलाई दिनू भनेका छन् ।’ उनले पण्डितको अवस्थाको सानो विश्लेषण गरिन् ।
‘पण्डितले भन्नुभन्दा पहिले नै हामीले खबर गरिदिएका छौं नि ! उसले बाबुको अवस्था बुझ्न एकपटक पनि हामीसँग सम्पर्क गरेको छैन’, मैले उनको प्रतिक्रियाको जवाफ दिएँ ।
‘त्यस्तो छोरो जन्मनुभन्दा त कोख बाँझै रहेको राम्रो’, मास्टर्नी भाउजू असन्तुष्टि फलाक्दै हिँडिन् ।

बेलुकाको खाना खान भान्सामा टुवmुक्क मात्र के बसेको थिएँ, मास्टर्नी भाउजू फेरि हस्याङफस्याङ गर्दै आइपुगिन् ।
‘अब बूढाको प्राण सजिलैसँग जाने भो !’ खुसी हुँदै भनिन् उनले ।
‘किन र ?’ मैले सोधें ।
‘रामप्रसादले आफ्नी श्रीमती पनि लिएर आएछ’, यसो भनेर मास्टर्नी भाउजू फेरि मख्ख परिन् ।
‘हामीलाई पनि अब धेरै सजिलो भयो’, मैले पनि उनीसँग सन्तुष्टि प्रकट गरें ।
पण्डितको स्वास्थ्य दिनदिनै गम्भीर बन्दै गइरहेको थियो । बूढाको मुखमा अन्न नपरेको निकै दिन भइसकेको थियो । अस्ति एक दिन त उनले एक चम्चा पानी पनि मुखमा हाल्न सकेनन् । हामी सबैले करिब–करिब आश मारिसकेका थियौं । महिना दिनदेखि हामी छिमेकीहरुको धेरै समय उनको घरमै बित्ने गरेको थियो । खासै खेतीको समय पनि सुरु नभएकाले पण्डित बिरामी भएपछि दिनभर उनको आँगनमा सानोतिनो बजार लागेजस्तै हुन्थ्यो ।

उनीहरुको व्यवहार देख्नेबित्तिकै आगन्तुकहरु एकाएक अचम्मित हुन्थे । कोही जिब्रो टोक्दै बाहिर निस्कन्थे ।
‘मान्छे त यसरी पनि फेरिँदो रहेछ’, रामप्रसादको असामाजिक चरित्रकोे विरोध गर्नेहरु पनि आफ्नो धारणा बदल्न बाध्य भइरहेका थिए ।
म पनि बिहानको खाना खाइसकेपछि रामप्रसादलाई भेट्न उसको घर पुगेको थिएँ । बिस्तारै घाम तात्तिँदै गइरहेको थियो । रामप्रसाद काठमाडैंबाट आएर होला, अरु दिनको भन्दा पण्डितको घरमा चहलपहल पनि अलिक बढी देखिन्थ्यो । घरको दलानमा मुठा पारेर राखिएका गुन्द्री च्याप्दै मानिसहरु घाम लागेका ठाउँमा ओछ््याउँथे र छलफलमा व्यस्त हुन्थे । काठमाडौंबाट बुहारी आएकैले रामप्रसादका दिदीहरु पनि हिजो अस्तिभन्दा प्रफुल्ल थिए ।
‘सन्चै छौ ?’ पुग्नेबित्तिकै मैले रामप्रसादसँग हात मिलाएँ ।
‘ओ हो माधव ! तिमीले मेरो बुबाका लागि ठूलो सहयोग ग¥यौं, त्यसका लागि धन्यवाद छ है !’ ऊ मतिर हेरेर फिस्स हाँस्यो ।
‘यो त हाम्रो कर्तव्य हो नि’, मैले पनि औपचारिकता निभाएँ ।
मसँगको कुरा सक्दा नसक्दै ऊ औषधीका केही पोका बोकेर पण्डितको कोठातिर पस्यो । उसको व्यवहारले मैले उसलाई निकै फरक पाइरहेको थिएँ । अत्यन्त सरल र शिष्ट देखिन्थ्यो ऊ ।
‘अलिकति खाइस्योस् न बाबा, खाइस्योस्’, रामप्रसादकी श्रीमती शान्ताको आवाज भित्र कोठाबाट बाहिरैसम्म आइरहेको थियो ।
‘अब बूढाको सास पनि सन्तोषले जाने भो’, भेट्न आएका मानिसहरुबाट यस्तै कुरा निस्किरहेका थिए ।

केही दिनपछि पनि त्यसैगरी म पण्डितको घरमा पुगेको थिएँ । रामप्रसाद थकित अनुहार लिएर आँगनको डिलमा बसिरहेको थियो । उसकी पत्नी शान्ता भित्र कचौरामा दूध लिएर चम्चाले ससुरालाई ख्वाइरहेकी थिइन् ।
‘के तिमी बिरामी भयौ कि के हो ?’ रामप्रसादको थकित चेहरा देखेपछि मैले उसलाई सोधेको थिएँ ।
‘होइन !’ उसले आफ्नो स्वभावअनुसार छोटो उत्तर दियो ।
मानिसहरु घरको पछाडिपट्टि उभिएर केही छलफल गरिरहेका थिए । कोही–कोही छलफलमा निकै गम्भीर पनि बनिरहेका देखिन्थे । पण्डितलाई रोगले बढी च्यापेको अनुमान गरें मैले । रामप्रसादको अनुहारमा देखिएको निराशाले त्यो अनुमान गर्न मलाई कुनै कठिन भएन ।
‘बुबाको बिरामी बढ्यो कि के हो ?’ मैले उसलाई सोधिहाल्न उपयुक्त ठानें ।
‘होइन, हिजोअस्तिको भन्दा राम्रो छ ।’ यसो भनिरहँदा पनि उसको अनुहारमा खुसीको कुनै छाया थिएन ।
‘नरोत्तम काकाहरु घरपछाडि के छलफल गरिरहनुभएको छ ?’ म थप कुरा बुझ्न हतारिएको थिएँ ।
‘हेर न, राती कसले हो, तुलसीको मोठ र घरको आँगनभरि खनेर यस्तो बनाइदिएछ ।’ रामप्रसादले आँगनतिर औंलाले देखायो ।
घर बनाउन खनिएका जगका खाल्डोहरु जस्तै आँगनदेखि तुलसीका मोठहरुसम्मै खनिएको थियो । तुलसीको मोठ पूरै भत्किएको थियो ।
‘राती चोर आएर खनेछ ।’ उसले स्पष्टीकरण दियो ।
‘तपाईंहरुले थाहा पाउनु भएन’, मैले रामप्रसादकी दिदी सरितालाई सोधें ।
‘किन थाहा नहुनु, थाहा भएर पनि के गर्नु !’ सरिताले आँखाबाट आँसु बगाइन् ।
‘कसले ग¥यो त यस्तो ?’ म जिज्ञासु भएँ ।
‘जसले गरे पनि अब छाडिदिऊँ । अरुभन्दा पनि तुलसीको मठ भत्किएको सुनेपछि बुबा झनै दुखित हुनुभएको छ ।’ उनले कण्ठ अबरुद्ध पारिन् ।
‘त्यस्तो गर्नेलाई त छाड्नु भएन नि ! हामी समाजमा यतिका आफन्तहरु छौं ।’ मैले ढाड्स दिन खोजें ।
उसको अघिल्तिर शान्ता उभिइरहेकी थिइन् । र उनी पनि केही निरास जस्तै देखिन्थिन् । सरिताको कुराले मभित्रको जिज्ञासा झनै बढेर गयो । मेरो जिज्ञासाको कुनै उत्तर नदिइकन उनी घरको कोठातिर पसिन् ।
‘चोरले घरको आँगनै किन खन्यो त ?’ मैले नरोत्तम काकालाई सोधें ।
‘गाडधन भएको शङ्का प¥यो ।’ नरोत्तम काकाले केही नसोची उत्तर दिए ।
‘पण्डितसँग प्रशस्त सुनचाँदी र पुराना रुपैयाँ पैसा छन् भन्ने कुरा रामप्रसाद सँगसँगै मैले पनि सुनेको थिएँ । यो हल्ला हामीले सानैमा सँगसँगै सुनेका थियौं’, म अतीततिर फर्किएँ ।
‘चोर खोज्ने झन्झट नगरे हुन्छ’ रामप्रसादकी अर्की दिदी देविकाले हाम्रा छेउमा आएर बिस्तारै भनिन् । ‘किन र नानी ! नरोत्तम काकाले जिब्रो टोक्दै भने ।
पण्डितको स्वास्थ्यमा सुधार देखिएको थियो । भेट्न आएका मानिसहरूसँग उनी दोहोरो कुरा गर्न पनि थालेका थिए । तर रातिको घटनाले उनी फेरि व्यथित भए । हामी गाउँका सबैजना विभिन्न अनुमान र चिन्ताहरू व्यक्त गर्दै दिनभर पण्डितको घरमै बितायौं ।

झमक्कै साँझ परिसकेको थियो । मास्टर्नी भाउज्यू हस्याङफस्याङ गर्दै आइपुगिन् । उनी यसरी आइपुग्नु कुनै नयाँ सूचना आउनु हो भन्ने हामी सबैले बुझिसक्थ्यौं । नयाँ सूचना प्राप्त भएपछि उनी एकपटक सबै गाउँ घुम्छिन् । अझ विशेष प्रकारका सूचनाहरू लिएर आउँदा उनको हाउभाउ नै बेग्लै हुन्थ्यो । उनले पहिले पहिलेझैं आउनेबित्तिकै उसैगरी नयाँ सूचनाहरू सुनाउन थालिन् ।
‘तिमेरूले थाहा पायौ, गाडधन छ भन्ने शङ्काले पण्डितको छोरो रामेले सबै घर खनेछ नि !’
‘औषधी र दूध ख्वाउने निहुँमा जतिबेलै पनि दुवैजना छोरा र बुहारीले सम्पत्ति कहाँ गाड्नुभएको छ, हामी नै त होऔं नि । छोराबुहारी भन्थे रे !’
‘तिनीहरू त बूढा बिरामी भएर होइन गाडधन छ कि भनेर पो आएका रे !’
‘ती बिचरा दुइटी दिदीहरूले सम्पत्ति हात पार्ने हुन् कि भनेर पो गाउँ आएका रहेछन् ।’
‘काठमाडौं लैजान भनेर घरका भाँडाकुँडा सबै भारी कसेर ठीक्क पारेका छन्, मैले त आफ्नै आँखाले देखेको ।’
मास्टर्नी भाउजूले यी सबै कुराहरु नरोकिइकन सरासरी सुनाइन् र अर्को घरतिर कुदिन् ।
म विरामी पण्डित र उनलाई स्याहार गर्न आएका दुई वटी छोरीहरुलाई परेको मानसिक चोटको अनुमान गर्दै खाना खान भान्सातिर पसें ।

हिजोको घट्नाले र मास्टर्नी भाउजूको कुराले रातभरि निद्रा परेन । रामप्रसाद र मसँगै पढेका सहपाठी । आफैंले पढेर ज्ञान आर्जन गरेको शिक्षासँग आफैलाई अविश्वास लागिरह्यो । यो सम्पत्ति मोहको अमानवीय चिन्तन कतै आफैंभित्र लुकेको त छैन भन्ने डरले आफै आतङ्कित भएँ । म बिहान चिया पिउनेबित्तिकै कुनै थप सम्भावित दुर्घटनाको आँकलन गर्दै पण्डितको घरतिर कुदें ।
भत्किएको आँगनको डिलमा बसेर रामप्रसादका दिदीहरु रोइरहेका थिए ।
‘के भो देविका दिदी !’ म उनीहरुको छेउमा गएँ ।
‘माधव भाइ ! रातभरि भाइ र बुहारीले फेरि अँगेना र चुलोमा सबैतिर ठूलाठूला खाडलहरु खने । बुबाको अवस्था त्यस्तो छ भारी बोक्ने मान्छेहरु खोजेर ल्याएर घरमा भएका राम्रा राम्रा भाँडाकुँडाहरु लिएर गए । त्यो त लगून् उनीहरुकै हो । भाइबुहारी आए भनेर खुसी भएको त बुबालाई समेत यो समाजमा मुखै देखाउन गारो पारेर हिँडे । माधव भाइ, कस्तो शिक्षा पढेको रहेछ मेरो भाइले ?’ रुँदा रुदै बोल्न सकिनन् देविका दिदी ।
पूर्वतिर फर्केर हेरें । महाभारत डाँडाका थुम्काहरुमा घामले आफ्नो अनुहार देखाउन थालेको थियो । रामप्रसाद हिँडेको बाटोतिर नहेरौं भन्दाभन्दै आँखा पुगिहाले । रामप्रसाद र उसकी पत्नी शान्ता केही भरियाहरुलाई अघि लगाएर रिठ्ठेपानीको उकालो काट्नै लागिसकेका थिए । दिदीहरुको रोइरहेको अनुहार हेरें । भित्र खाटमा पण्डित भोलाप्रसादको शुष्क सरीरलाई फेरि हेरें । मेरो आँखा फेरि तिनै खाडलहरुमा पुगे । दिदीहरु पनि त्यही खाडलमा टोलाएर हेरिरहेका थिए ।
‘अब यी सबै खाडलहरु पुरौं । दिउँसो आँगनमा मान्छेहरुलाई बस्ने ठाउँ पनि चाहिन्छ नि !’ मैले एउटा उपाए सुझाएँ ।
‘हो हो छिटो गरौं ।’ दिदीहरु पनि खाडल पुर्न उत्साहित भए ।