~डा. ध्रुवचन्द्र गौतम~
हेम सुब्बा त्यस सहरमा नौलो आएका थिए । पुड्के काँटीका हेम सुब्बा पिचरोडमा जुत्ता बजाई जब हिड्थे, तर नगरका धेरै महाजनहरु दोबि्रएर नमस्कार गर्थे । यीनी पनि भलादमी थिए, मन राख्नलाई सबैको नमस्तेको जवाफ दिन्थे । वास्तवमा यीनी कारमा कारण पनि के हो भने, कारले जनसम्पर्कमा बाधा दिन्थ्यो । हेम सुब्बा नगरमा रातारात प्रसिद्ध भए । उनको व्यक्तित्वको बयान सहरको कुना काप्चामा समेत हुन थाल्यो । उनको पुड्को व्यक्तित्वको सहरको सम्पूर्ण क्षेत्रफल ढाक्यो । उनको बोलीको विनम्रताको चर्चा चल्न थाल्यो । उनको शिष्ट व्यवहारको गुणगान हुन थाल्यो ।
उनको उदारता अगाध थियो । उनका विभिन्न बानी व्यहोराको घरघरै चर्चा चल्यो । हेम सुब्बा कार चढ्दैनन् । हेम सुब्बा पावरदार चस्मा लगाउँन् । हेम सुब्बा नोट आˆनो हातले छुँदैनन् । हेम सुब्बा घडी बाँध्दैनन् । हेम सुब्बा रक्सी खाँदैनन्, चुरोट खाँदैनन् । हेम सुब्बाकी स्वास्नी छैन । यी बानीहरुमा चस्मा लाउने बानी त छाडिदिउँ । अरु उनका बानीहरुको चाहिँ ।एक एक ओटा विकल्प थियो । जस्तै -हेम सुब्बा कार चढ्दैनन् ! जिप चढ्न सक्छन् ।उनी नोट आफ्नो हातले छुँदैनन्-त्यस कारण उनको बगलीभरि मोहर र सुकीहरु हुन्छन् ।हेम सुब्बा घडी बाँध्दैनन्, एउटा सुनको जेबी घडी राखेका छन् ।हेम सुब्बा रक्सी खाँदैनन्-बियरले उनको काम चल्छ, उता चुरोट खाने तलतल सिगारले मेटिन्छ ।हेम सुब्बाकी स्वास्नी छैनन् (डेलीभरी केशमा मृत्यु भएकाले)-उनका एलबममा ४-५ तरुणीको तस्बीर चाहिँ छ ।भने यी बानीहरुबाट उनको केही त्याग देखिए पनि, उनलाई असाधारण वा अनौठा मनुष्य मिल्दैन । चर्चाले नै मानिस असाधारण हुन्छ र ? उनी एउटा स्वस्थ्य र सामान्य पुरुष थिए । अलि अलि भकभके हुनु बाहेक उनको बोली बचन पनि मिठो मानिन्थ्यो । तर उनका एक र्दु बानी भे अवश्य विचित्र थिए । हेम सुब्बा पान खाँदैनथे ।सहरमा भने पानको निक्कै चल्ती । जसको हेर्यो मुखै रातो । उनी चाहिँ सुपारिसम्म खाइदिन्थे । तर पान खाँदैनथे । तर सुपारी एक्लैले मुखको शोभा बढाउँदैन ।
सहरमा एउटा साहु थियो । पान खान र खुवाउनमा बडो मनकारी । उसले देख्यो हेम सुब्बाले गर्दा नगरको परम्परा भङ्ग भैरहेको छ । संस्कृतीमा धक्का पुग्न आँटयो ।
साहुले फागुको दिन पारेर स्टेनलेसस्टिलको प्लेटमा ठूलठूला बिरा पान सजाएर लग्यो । निवेदन गर्यो -’हजुर आजको दिन त यो खानै पर्यो !’ हेम सुब्बा आगो भए -’तिमीलाई थाहा छैन, म पान खान्न भनेर ? पानले मुख रातो पारेर रगत दलेर देखिन चाहन्न म । क्यान्सर गराउँछ पानले, फर्काइहाल्नुहोस् !’हेम सुब्बाले अबिर लाए, मसला सुपारी खाए, तर पान खाएनन् । साहु निकै चिन्तित भयो ! अब यहाँको चलनलाई मार्ने त ?उसले दोस्रोपल्ट प्रयास गर्यो । उसकी छोरोको बिहामा हेम सुब्बालाई निम्त्यायो । हेम सुब्बा आए । साहुले चाँदीका प्लेटमा मसला हालेको पहेला पानको बिराहरु टक्र्यायो । भन्यो -’हजुर, मेरो छोरोको विवाहको उपलक्ष्यमा, यो स्पेसल पान हो ।’एकपल्ट हेम सुब्बा शान्त भएर भने -”साहुजी, मलाई पानले निको गर्दैन, धन्यवाद, बरु मसला खान्छु ।”
साहुले मसला दियो । हेम सुब्बाकी छोरीको बिहे थियो । हेम सुब्बा अती चिन्तित झै थिए । के गर्ने, कसरी गर्ने ? छोरीको बिहा गर्न भन्या त महाभारतै जस्तो हुँदो रहेछ । सहरका सबै गन्यमान्यलाई डाक्दा ईज्जतको विचार राख्नै पर्यो, आफ्नो पनि उनीहरुको पनि । भने निक्कै धुमधामको तयारी हुन थाल्यो ।बिहाभन्दा दुईदिन अघि साहुँ आइपुग्यो र भन्यो -’हजुर हाम्रा कुनै सेवा ?”कुनै खास छैन साहुजी, चिन्ता चाहिँ लाग्ने नै भयो ।’ सुब्बाले भने । “केही चिन्ता गर्नु पदैन हजुर, हाम्री छाँदैछौ नि ।” साहुले भन्यो -’हजुरको यत्रो सम्पत्ति चारजना छोरीको बिहा गरेर घट्छ र ? घट्यो भने पनि भगवान प्रसन्न भएपछि फेरि भरिदिन्छन् ।’केहीवेर विवाहसम्बन्धी अरु कुराहरु भए । त्यसपछि साहुले प्लेट बिस्तारै ल्यायो । यसपल्ट सुनको । कुन्नि जलप मात्र थियो कि सुनै थियो । साहुले पान पनि लिएरै आएको रहेछ क्यार । प्लेटमा सजायो । चाँदीको वर्क लगाएको मसलादार पान, गुलाबजल सुगन्धित ।साहुले भन्यो -’खानुस् हजुर, छोरीको बिहे छ, रमाइलो गुर्नस् । हजुरकी छोरी मेरी पनि त छोरी हुन् ।’साहुले निकै मार्मिक र घतलाग्दो कुरा गरेको थियो । हेम सुब्बाले भने -’साहुजी यसले बिगार गर्ने हो कि ?”गर्दैन हजुर, केही विगार गर्दैन । मैले ठूलाठूला मानिसलाई पनि कती ख्वाएको छु, कसैलाई बिगार गरेन । यसले त रगत बढाउँछ, खानेकुरा पचाउँछ । एकपल्ट खाएर त हेर्नुहोस् ।’
यसपल्ट हेम सुब्बाले त्यो प्लेट ताने । पान हाले मुखमा र बिस्तारै त्यसको स्वाद र रसको आनन्द अनुभव गर्दै भने -’साहुजी, पान त ज्यादै रिसलो पो हुँदो रहेछ, मलाई त यती दिन थाहै थिएन ।’साहुले मुसुक्क हाँसेर भन्यो -’हजुरको यही एउटा बानीमा कैफत थियो, अरु त हजुर हीरा हुनुहुन्छ हीरा ।”अब फेरि कहिले पान ख्वाउनुहुन्छ त साहुजी ?’
‘अहिल्यै हाजिर गर्छु हजुर !’ साहुले भन्यो र खल्ततीर हात हाल्यो ।यसपल्ट हेम सुब्बाले पानको डब्बल बिरा लिएर प्रसन्न भएर मुखमा हाले । त्यसपछि साहुलाई, अब आउँदा पनि नलिई नआउनु भन्ने हिदायत दिए अनि साहुले ठिक्क पारिराखेको जिपमा छोरीको बिहेको किनमेल गर्न हिडेँ ।
(स्रोत :- किरण रिमालबाट सम्पादित ‘नेपाली कालजयी कथासंग्रह’ बाट)
