कथा : निरुत्तर प्रश्न

~मानुषी~

“यसपालि पनि मेरो प्रमोसन भएन । किन तिमी पुरुषहरू महिलाको कामको मूल्यांकन गर्दैनौ ? किन देख्दैनौ महिलाको कामलाई अनि उनीहरूको क्ष्ामतालाई ? के मैले काम गरेकी थिइनँ ? तिमी आफैँ भन न ! तिमीले कैयौँपल्ट चियाका लागि गरेको अनुरोधलाई मैले अस्वीकार गरेकी थिएँ । सायद त्यसैको प्रतिफल मैले के पाएँ त ?” आक्रोशित मुद्रामा मेरो कोठामा छिरी ऊ । उसको भावले बताउँथ्यो, उसले भनेको पात्र म नै हुँ ।

“बस न किन ढोकाबाहिरैबाट फलाक्दै आएकी ? बसेर कुरा गर्दा पनि त हुन्छ नि !” ऊ यताउता गररिाखी । घरी झ्यालको पर्दा उघार्छे, घरी बन्द गर्छे । कुर्सीमा बस्ने स्िथरता छैन उसमा सायद । ठूलै पीडाले थिचेको छ उसलाई । नभए ऊ यस्तो अशान्त मान्छे होइन । विशेष काम नपरी बिनाजानकारी मेरो कोठामा पनि आउने मान्छे पनि होइन ऊ । तर, आज सबै नहुने कुरा भइराखेका छन् । उसको आकस्मिक आगमन । सँगै पोखिएका असन्तुष्टि र आक्रोश ।

“दस/दस वर्ष काम गरेँ । अब त मेरो फाइल बढुवा पनि हुनुपर्थ्यो तर भएन । जागिरमा पनि प्रतिगमनकारीहरूको चलखेल ? नेताहरूको प्रतिगमनकारी तत्त्वले सर्वत्र जरा फैलाएको छ । सोच्थेँ, यो शब्द र यस्तो खेल राजनीतिमा मात्रै हुन्छ । तर, होइन रहेछ । सबैमा प्रतिगमनकारी व्यवहार ? कतिपटक र कहाँकहाँ मात्रै प्रतिगमनकारीविरुद्ध आवाज उठाउने ?” उसले तार जोडी फेरतिर अहिलेसम्म बसेकी छैन ।
“त्यति साह्रो पूर्वाग्रही नबन, तुलनात्मक रूपमा तिम्राे परफरमेन्स कम भयो होला । आफ्ना कमजोरी खोज र सुधार्नतर्फ लाग !” सान्त्वना दिएँ ।

“परफरमेन्स ??? परफरमेन्सको मापदण्ड के ? काम गरेकै छु । दिएको जिम्मेवारी निष्ठाका साथ पूरा गरेकी छु अनि ? तेरो परफरमेन्स कम देखियो, सुधार गर्न पर्‍यो भनेर मेरो हाकिमले कहिल्यै भनेको छैन । म कसरी मान्न सक्छु कि मेरो परफरमेन्समा कमी छ भनेर ?” उसको आक्रोशमा मैले घिउ थपेजस्तो लाग्यो । ऊ झनै राती हुँदै चर्किन थाली ।

“अन्य विविध कारण हुन्छन् । त्यसमा यति छिट्टै निराश नहोऊ न ! जागिर भनेकै यही हो के ! अझ तिमी त सरकारी जागिरमा छौ । प्राइभेटमा त झन् कस्तो हुन्छ ! के थाहा तिमीलाई ?” उसलाई धैर्य गर्न मेरो प्रयास जारी थियो ।

“हो, ठीक भन्यौ तिमीले, कारण धेरै हुन्छन् । म कामप्रति मात्र सचेत हुन्छु । काम नगरीकन हाकिमको चाकडी गर्दिनँ । अनि… मैले रोयलस्टेगसँगै तन्दुरी लुछाउदिनँ । हाकिमका सबै किसिमका अनुरोधलाई पूरा गर्दिनँ । नसाले मातिएको क्ष्ाणमा उसको अँगालोमा बेरनि जान्नँ । अनि कसरी पुग्ने मेरो परफरमेन्स ? जुनसुकै समयमा उसले गरेका माग पूरा गरे न मेरो प्रमोसन हुन्छ …।” उसको आक्रोश चरम उत्कर्षमा पुग्यो ।

“सरकारी जागिर न पर्‍यो ! आफँैले सयन्त्र विकास गर्नुपर्छ । अहिलेसम्म त यसो च्यानल मिलाउनुपर्ने थियो नि त तिमीले पनि । हाकिमलाई सधँै खुसी पार्नुपर्थ्यो ।” हाँसो गरेँ मैले उसलाई, सबै पीडा बिर्साउने हेतुले ।

“मैले इमानदारी र कर्तव्यपरायणताको च्यानल मर्मत गरेँ तर कहिले साक्ष्ाात्कार गर्छन् उनीहरू यथार्थ र तथ्यसँग ? कहिले आत्मसात् गर्छन् निष्पक्ष्ाता र स्पष्टतालाई ? सधैँ हामी औँला चुसाइरहन्छौँ एउटा खुट्किलो चढ्ने आशमा । अनि, हत्केला चाट्न उद्यत हुन्छन् उनीहरू । अन्ततः यो एउटा प्रक्रिया बन्दै जान्छ । भएको पनि यही हो । विगतमा कसैकसैले एउटा बाध्यताका लागि अर्को विवशताको पगरी थापे । उनीहरूले सगरमाथा चुमे पनि । अहिले त्यही क्रमले निरन्तरता पाएको छ । त्यसमा क्रमभंगता भएको छैन । क्रमभंगको आँट गर्नेहरू आफैँ परास्त भएका छन् । म पनि त्यसैको सिकार भएकी छु । मेरो स्वाभिमानले सम्झौता नगर भन्छ तर मेरो अगाडि सम्झौता गर्नुपर्ने अवस्था सिर्जना गरएिको छ ।” ऊ अझ आक्रोशित बन्दै गई ।
वास्तवमा उसको पीडाले एउटा इतिहास बोकेको छ । दस/दस वर्षको उसको योगदानलाई वास्तवमै मूल्यांकन गरएिको छैन । उसका सहकर्मीको प्रमोसन भयो तर उसको भएन । सँगै पाइला राखेका उसका सहकर्मी सचिवसम्म भइसकेका छन् । ऊसँग क्षमता छ, कामप्रतिको इमानदारी छ । तर, त्यसबाहेकको योग्यता छैन । त्यसैले उसले चढ्ने भर्‍याङका खुट्किला फेदबाटै काटिएका छन् । म यस अवस्थामा उसलाई सान्त्वना दिनुबाहेक केही गर्न सक्दिनँ ।

“…कतिसम्म भयो थाहा छ तिमीलाई ? …”

“एक्सपायरको पनि प्रमोसन हुन्छ त ? तपाइर्ं त अब म्याद गुज्रेको औषधिजस्तै भइसक्नुभयो । अब तपाईंको के काम ? छोड्दिनोस् यस्ता मूल्यांकन … ।” उसले अट्टहास गर्‍यो । “…प्रमोसनका लागि त आधुनिक युवती हुनुपर्छ । सकेसम्म छोटा र ग्ल्यामर्स पोसाक, गालामा डिम्पल…कहिलेकाहीँ गुड फ्राइडेमा हातमा वाइनसँगै अँगालोमा …. … त्यसपछि त काम नगरे पनि प्रमोसन पाइन्छ ।” जिब्रो फट्कार्‍यो अमिलो, पीरो खाएझैँ गरी । ऊ इन्टरनेटमा देखिएका उत्तेजक तस्बिरहरूका दृष्टान्त दिँदै थियो … यस्तो हुनुपर्छ ।

म गम्दै थिएँ । तैँले सही भनिस् । यस्तो भएको भए एकान्तबासमा, नगरकोट, धुलिखेलमा वाइनसँगै उन्मत्तता साटासाट गर्नुपर्ने । तन्दुरी आफूलाई लुछाउन तयार भए असम्भव के थियो र ? हो म तिमीहरूजस्ता अवसरवादी र प्रतिगमनकारीका लागि मरसिकेकी छु । मरसिकेकाको के मूल्यांकन ? मूल्यांकन त त्यहाँ हुन्छ, जहाँ बौद्धिकता र विवेक हुन्छ । यसलाई थाहा छैन, यो कुन चराको नाम हो ।

दोबाटो, चौबाटोमा सुसेल्ने जमाना अर्थात् पद्धतिबाट ऊ टाढा छ । स्पर्शको आधुनिक मोडल छ उसको । कार्यगत सिलसिलामा बढेका उसका हात बिनारोकटोक सञ्चालित हुन पाउनु, उसको आग्रह स्वीकार्नु र कामबासनाका सबै तह नाघेर समर्पित हुन सक्नु… यस्तै यस्तै । उसका यस्ता स्पर्शका आधुनिक मोडलमा साथ दिनुपर्छ । त्यसपछि काम, माम, प्रमोसन…..यी नाथेको के टेन्सन ?

मेरै सहकर्मी, जसबाट मैले पटकपटक प्रहार खेपिरहेकी छु । धेरैपटक ती शब्द प्रहारले क्षतविक्षत बनेकी छु म एक्सपायर ? कसरी ? के एउटी नारी विवाहपछि एक्सपायर हुन्छे ? कुन अर्थमा ? के विवाहित नारी चेतना र बौद्धिकताशून्य हुन्छ ? क्षमता हुँदैन ? होइन के ठान्छौ तिमी पुरुषहरू ?

उसले सबै प्रश्नको जवाफ देओस् भन्ने हेतुले मसँग आँखा जुधाई । निकैबेर मौन बसी । ठानेँ सबै आक्रोश पोखेर रत्तिो भई । एकदमै रित्तो । केही छैन अब असन्तुष्टिहरू । सबै मेरो सामीप्यको चौतारीमा बिसाइसकी । तर, होइन रहेछ । फेर िउसका असन्तुष्टिहरू पोखिन थाले …।

“प्रणवले के भन्नुभएको थाहा छ तिमीलाई ? विवाह नभएको भए तिम्रो पनि प्रमोसन हुने थियो । कसरी बिताएँ होला मैले त्यो रात । त्यसपछि म उहाँप्रति अझै पनि सशंकित भएकी छु । डराएकी छु । के सोच्नुभएको होला भनी । तर, मलाई थाहा छ त्यहाँ मेरो श्रीमान् बोलिरहेको थिएन, बोलेको थियो पुरुषको अन्तरमन …। किन महिलाको काम हाकिमको इच्छाशक्तिमा भर पर्छ ? किन त्यहाँ सामान्यीकरणको सिद्धान्त लागू हुँदैन ? तिमी पनि त पुरुष नै हौ, किन सुन्थ्यौ महिलाको कुरा र समस्यालाई ? म फगत मनशान्तिका लागि सुनाइरहेकी छु ।” मेरो मौनतामा ऊ निराश हुन्छे । भन्छे, “तिमी त साहित्यकार पनि हौ लेख न त यथार्थ ।” म फिस्स हासेँ उसको ह्याङ्ओभर मेटाउनका लागि ।

“छाप्ने ठाउँमा तिमी पुरुषहरू नै हुन्छौ । आफ्नैविरुद्धको आवाज र आक्रोशलाई कसरी सार्वजनिक गर्छौ …?” असल मित्रका दृष्टिले अभिव्यक्त भएका मेरा धारणा, उसका लागि मभित्रको पुरुषले आगोमा घिउ थपेसरी भएछ । ओठे जवाफ दिई । “…तिमी पनि त पत्रकार हौ नि ! लेख्न सक्छौ महिलामाथिको भेदभाव र हिंसालाई ? के यो हिंसा होइन ? के यसले समाज र आमनागरकिसँग सरोकार राख्दैन ? के राजनीतिक निर्णयसँग महिलाका समस्याको तालमेल छैन ? के समाजको विद्यमान स्थितिलाई विश्लेषण गर्दै दलले परमिार्जनका लागि रणनीति पारति गर्ने होइन र ? तर, होइन । तिमी यसलाई मान्दैनौ । किनभने, तिमीहरू महिलालाई सदियौँदेखि दिँदै आएको दोस्रो दर्जालाई परविर्तन गर्न चाहँदैनौ । नयाँ नेपाल निर्माण गर्ने नेताको भाषणमा मात्रै तिमीहरूका नजर र कान पुग्छन् । तर, सुन्दैनौ तिमीहरू तिनै नेताबाट गरएिको व्यवहारले विचलित भएकी महिलाको आवाज । देख्दैनौ तिमीहरू उनीहरूको सिकारबाट घाइते भएकी महिलाको घाउलाई । यी समस्यालाई समाचार बनाउँदैनौ तिमी । किनभने, तिमी महिलावादी पुरुष रिपोर्टर बन्न चाहन्नौ । तिमीहरू राजनीतिक दलका नेताको भाषण लेखेर/छापेर राजनीतिक विटको अर्थात् मेनस्ट्रिमको पत्रकारतिा गरेको घमण्ड गर्छौ । तर, तिमीहरू कुनै राजनीति दलको कार्यकर्ताभन्दा कम छैनौ । महिलामाथि हुने गरेको भेदभाव र हिंसालाई समाचार बनाउन सक्तैनौ तिमीहरू ।” ऊ समग्र आक्रोश पोख्छे ।

भन्न मन लागेको थियो । पत्रकारतिामा पनि यस्ता भेदभाव छन् । त्यहाँ पनि महिलामाथि हिंसा र भेदभाव छ । भेदभावकै कारण कैयौँ महिलाले जागिर छोडेका छन् । तर, यो तीतो यथार्थ ओकल्ने पक्ष्ामा छैन म । उसले भनेजस्तै म पुरुष हुँ । कसरी पुरुषको अन्तरमनको कालोलाई उजागर गर्न सक्छु ? तर, ऊ मेरी बालसखा हो । यसमा भने म कुनै सम्झौता गर्न सक्तिनँ । आज मेराअगाडि दुईवटा चुनौती छन् । एउटा, यथार्थभन्दा धेरै टाढा बसेर बनावटी र सनातनी पत्रकारतिा गर्नु, अर्को सही र तथ्य कुरालाई बाहिर ल्याएर सबै क्ष्ाेत्रमा व्याप्त रहेको लैंगिक भेदभावको उजागर गर्नु । तर, म एक्लोबाट यो सम्भव होला ? आफैँसँग प्रश्न गर्छु, सदियौँदेखि जगमा बसेका असमानता र नारीविरुद्धका यस्ता पर्खालहरू लडाएर समाजलाई फराकिलो मान्यतामा डोर्‍याउन म सकुँला ? यसको उत्तर पाइरहेको छैन ।

(श्रोत :- नेपाल साप्ताहिक ३५० )

About Sahitya - sangrahalaya

We will try to publish as much literary work of different authors collected from different sources. All of these work is not used for our profit . All the creative work belongs to their respective authors and publication. If requested by the user we will promptly remove the article from the website.
This entry was posted in नेपाली कथा and tagged . Bookmark the permalink.

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.