Category Archives: संस्कृत रचना

संस्कृत भाषी समीक्षा : अभिज्ञानशाकुन्तलनाटक–शाकुन्तलमहाकाव्ययोराख्यानस्य वैशिष्ट्यम्

~सहप्रा. सागरमणि सुवेदी~ कालिदासकृतामिज्ञानशाकुन्तलनाटकदेवकोटाकृत–नेपाली–शाकुन्तलमहाकाव्ये विद्या–विभाजनदृष्ट्या भिन्ने स्तः। आख्यानसंयोजन–घटनाचित्रण– पात्रप्रयोगे च द्वययोग्र्रन्थरत्नयोर्मध्ये स्थाने स्थाने साम्य–वैषम्ये दृश्येते। मूलाख्यानाध्ययनं विना नाटकमहाकाव्याध्ययनेऽपि वैषम्यं दृश्यते। नाटक–महाकाव्ययोः परिवेशविधाने महत्त्वपूर्णं परिवर्तनमस्ति। महाकवेर्देवकोटामहाभागस्यमहाकाव्यं परिवेशविधानदृष्ट्या भागत्रये विभज्याध्येतुं शक्यते। प्रथमो भागः कण्वाश्रमं यत्र दृष्यन्तशकुन्तलयो प्रथम–सम्मेलनं भवित। तयोर्मध्ये प्रेमाकर्षणं, गान्धर्वविवाहश्च तत्रैव तपोवने कण्वाश्रमे … Continue reading

Posted in संस्कृत समीक्षा | Tagged , | Leave a comment

संस्कृत भाषी समीक्षा : किमिदं काव्यसौन्दर्यम्

~गुरुप्रसाद कोइराला~ सामान्यतया लोके सौन्दर्यस्य चर्चा सर्वेषु विषयेषु दरीदृश्यते । परं साहित्यसंसारे काव्यस्य कमनीयत्वविस्तारकतत्त्वरूपेण शब्दोद्रयं प्रयुज्यते । सहृदयजनमनाह्लादजनकत्वं काव्यत्वमिति काव्यस्य प्रयोजनपरकार्थो बुध्यते । अर्थात् काव्यात् तत्सामीप्यजनमनोरञ्जनं भवतीति फलितोद्रर्थः । जनस्यान्तस्करणस्य रञ्जनार्थं तु सौन्दर्यमेव भवितुमर्हति । तस्मात् काव्ये सौन्दर्यमपरिहार्यम् । अतोद्रत्र … Continue reading

Posted in संस्कृत समीक्षा | Tagged , | Leave a comment

संस्कृत कविता : प्रेमसिंहासने राजितोऽयं जगत्

~निर्मोही व्यास~ प्रेम सृष्टेः परं सारमेकं महत् प्रेमसिंहासने राजितोऽयं जगत् इन्दुना सार्धमाह्लादिता चन्द्रिका भ्राजिता वारिवाहेन सौदामिनी अम्बरश्चुम्बति क्वापि नूनं धरां रागिणी यत्र त्तत्रैव वीणा–ध्वनिः

Posted in कविता, संस्कृत कविता | Tagged | Leave a comment

संस्कृत कविता : प्रेम कविता

~नरेन्द्र पराशर~ शरदा ज्योत्स्नया कान्ता वसन्तेन सुशोभिता चञ्चला चञ्चला चैव स्मिता भीता समाहिता । त्वमेका मृदुवाक्येन कोकिलानाञ्च कोकिला प्रकृत्यैव नता धीरा स्वभावेन शकुन्तला ।

Posted in संस्कृत कविता | Tagged | Leave a comment

संस्कृत गजल : कवितायां सुधा नास्ति

~नरेन्द्र पराशर~ नास्ति छन्द : कला नास्ति नास्ति लालित्यमेव च कवितायां सुधा नास्ति पश्यातङ्कं भयावहम् । अलङ्कारोपमा नास्ति नास्ति काव्यस्य चेतना कवितायामुषा नास्ति पश्य ध्वान्तं भयावहम् ।

Posted in संस्कृत गजल | Tagged | Leave a comment