~प्रवीण राई जुमेली~
कतिले भन्छन् नीयतीले ळेख्यो गरीबलाई
कतिले भन्छन् ईश्वरले रच्यो त्यो जीवलाई
देख्दा र पड्दा यो शब्द नि
तीनै शब्दले निर्मित भए तापनि
यसभित्र समाहित अर्थ अनेकौं
निहित व्याख्या सयौं
अर्नेस्टो र लेनिन प्रहारले ढलेका मानिसहरु
फेरि उठ्छन् जब दुःस्वप्नको सम्झनामा
अभावग्रस्त र भुक्तभोगी देखिए उनीहरु
जसको नयाँ अर्थशास्त्रको तुलनामा
हुन त सृष्टिका अरु थोकहरु झैं प्राणीहरु पनि
त्यो परमशक्तिकै उत्पादन मानिन्छन् नि
यस अर्थमा त गरीबहरु उसकै कृति ठानिनपर्ने
नपुङ्सक्लिङ्गहरुकै प्रतिकृति मानिनपर्ने
तर त्यस अदृश्य शक्तिको सृजनामा त भेदभाव नै कहाँ छ
सबैकै टाउको, हात, खुट्टा र अरु अङ्गहरु समान रुपमा छ
धन र सम्पतिको फाँका त पछिबाट पो
त्यही प्रहारमा ढलेका मानिसहरुले बनाएको नीयति
जसलाई भाग्य र पूर्वजन्मको फल भन्दै
खोजियो बहाना उनीहरुको रगत चुस्नै
‘चुस्नु’ शब्द पनि कति विवादास्पद छ भने नि
अब त उहिले झैं बलले दल्ने समय पनि
दबिँदै गए अरु प्रकारका शक्तिहरुमुनि
अनि खुल्दै आए दानवको चर्तिकला बनी
कसैले भन्छन् मेरो त पेट नै जर्जर
कसैले भन्छन् मेरो त गर्भै अनुर्वर
सुन्छौं कहीं शान्ति मरेको कहीं सुख डडेको
सुनिरहन्छौं कति आश लडेको कति लाश सडेको
कहीं प्रेमको उठीबास कहीं घृणाको मधुमास
कहीं कर्मको अकाल कहीं अधर्मको आभास
कसैलाई अभाव विश्वासको कसैलाई प्रभाव अशिक्षाको
कोही प्रतीक्षित बुद्धिको कोही परिश्रम-दीक्षाको
कति नाच्छन् घर र गाडीको डम्फु घन्काएर
कति गाँउछन् पैसाको मुरली रन्काएर
कोही टुक्रिएको खुट्टा देखाएर जदौ गरिबस्छन्
कोही नलाग्ने मुखबाट राल काडिरहन्छन्
आर्जित भ्रम र नीयतीको क्रम टुटदैन कि कसो
यसैले पो खोज्न कति गाह्रो छ यो गरीबीको मेसो
कमाउन सकिने त ज्ञान पनि हुन्छ धन बाहेक
कमाउन सकिने त इज्जत पनि हुन्छ सुन बाहेक
गरीबीको पनि रुप छन् कति प्रकार
भनी सम्झाउन खोज्छन् रचनाकार
यसैले यहाँ त सबैकै गलेको छ गरीबीले काँध
वाचाहरु असङ्ख्य आए पनि मेटिँदैन यसको साँध॥
-प्रवीण राई जुमेली
जुम बस्ती, पस्चिम सिक्किम
