~विश्वेश्वरप्रसाद कोइराला~
अनु : लक्ष्मण अर्याल
आकाशमा ताराहरू चमचमाइरहेका थिए |
”आमा भन्नुहोस् न त्यो के हो ?” मन्नुले आमालाई सोध्यो |
”त्यसलाई तारा भन्छन् बाबु | सबै मान्छे मरेपछि त्यहीं जान्छन् र जन्मनुभन्दा अगाडि पनि त्यहीं रहन्छन् | जन्मनुभन्दा पहिले तिमी पनि त्यहीं थियौ |” – आमाले भन्नुभयो |
बालक मन्नुले सोच्यो – ”जन्मनुभन्दा पहिले म पनि त्यहीं थिएँ |” उसले जन्मनासाथ बिर्सिएको घरलाई आश्चर्य मान्दै हेर्न थाल्यो | मन्नुले फेरी सोच्यो – ”त्यहाँ पनि कोठा होलान्, खेलौना होला |”
मन्नु एक एक तारालाई देखाउँदै भन्न थाल्यो – ”बहिनीको घर त्यो, मेरो घर त्यो, भाइको घर भने ऊ त्यो होला | आमाको घर कुन हो ? अँ आमाको घर ऊ त्यो ठुलो चन्द्रमा होला | बाँकी ती सबै कसकसका होलान् |” उसलाई राम, श्याम आदि साथीहरूको सम्झना आयो |
एक्कासि आमापट्टि फर्किएर भन्न थाल्यो – ”आमा मलाई त त्यो घर धेरै राम्रो लागिरहेछ | त्यहाँ हामी कहिले जान्छौं आमा ? भन्नुहोस् न |”
”मरेपछि जान्छौं मन्नु ” – आमाले भन्नुभयो |
मर्नु भनेको के हो ? मरेपछि किन जाने ? अहिले किन नजाने ? मन्नुले केही बुझेन | आमासँगका कुराले अघि चिनेका सबै घर भुलिए | अघि कुन कुन घर ककसको भनेर भनिएको थियो त्यो सब बिर्सियो |
अँ मात्र चुन्नुको घर भने उसले चिन्यो | त्यहीं नजिकै ऊ आफ्नो घर खोज्न थाल्यो | एक एक तारालाई नियाल्न थाल्यो | ”हिंड रात धेरै बित्न थाल्यो सुत्न हिंड” – आमाले भन्नुभयो |
मन्नुले सोच्यो – ”जब सबै निदाउँछन्, मैना चरी पनि आफ्नो गुंडमा निदाउँछे तब म बिस्तारै उसका प्वाँख लिएर त्यहीं उँडेर जान्छु |”
—————– —————– —————– ————-
(द्रष्टव्य : हिन्दी भाषामा लेखिएको यो कथा पहिलोपटक वि.सं. १९८७ माघमा ‘हंस’ वर्ष १ अंक ७, पृष्ठ ११३ मा प्रकाशित भएको थियो | त्यतिखेर कथाकार १६ वर्षका मात्र थिए | प्रारम्भमा कथाकार हिन्दी भाषामा यस्तै छोटा छोटा कथा लेख्थे | पछि दार्जलिङ्गका समालोचक सूर्यविक्रम ज्ञवालीले उनका कथा पढेर ”तपाइँको लेखन सशक्त छ, हिन्दीमा होइन नेपालीमा लेख्नुपर्छ ” भनी पत्र पठाए | यसले कथाकार हौसिए र नेपालीमा लेख्न थाले | कोइरालाको नेपाली भाषामा लेखिएको पहिलो कथा ‘चन्द्रवदन’ हो | ‘चन्द्रवदन’ पहिलोपटक शारदा वर्ष १, अंक १०/११, वि.सं. १९९२ मा प्रकाशित भयो |
यो कथा बालमनोविज्ञानमा आधारित छ | कथामा आएकी ‘चुन्नु’ मन्नुकी बालसखा हुनुपर्छ | मन्नुले अरूको घर बिर्सिएको छ तर चुन्नुको घर भने संझिएको छ | चुन्नुकै घर नजिकै आफ्नो घर खोज्न थाल्नु मन्नुको चुन्नुप्रतिको आशक्ति हो भन्न सकिन्छ | कोइरालाको प्रारम्भिक कथामा नै यौनमनोविज्ञानको वीज भेटिएको छ | कोइरालामा रहेको यौनमनोविज्ञानको यही वीज पछि अन्य कथामा झाँगिएको हो |
हिन्दीमा ‘वहाँ’ शीर्षकमा प्रकाशित यो कथालाई मैले यहाँ कथाकै बालपात्र र विषयका आधारमा ‘मन्नु र तारा’ शीर्षक दिएको छु |)
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~मूल लघुकथा~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
लघुकथा : वहाँ
लेखक : विश्वेश्वरप्रसाद कोइरालातारे टिमटिमा रहेथे |
”अम्मा” | मुझे वता न, वे सब क्या है |”
”उन्हे सितारे कहते हैं मन्नू | सब आदमी मरने के बाद वहीं जाते है | और जन्म लेने के पहले वहीं रहते है | तू भी तो वहीं था |”
बालक ने सोचा – ”वह भी तो वहीं रहता था |” अपने भूले हुए निवासस्थान को विस्मित होकर देख्ने लगा | फिर सोचा – ”वहाँ पर भी कमरे होंगे, खेलौने होंगे |”
वह एक एक तारे की ओर अंगुली उठाकर कहने लगा – ”बहन का घर यह होगा, मेरा घर वह | ओर तब तो भाइ का घर यह होगा, माँ का घर कहाँ होगा ? माँ का वह बडा घर होगा चन्दा | बाँकी वे सब किस किस के घर होगे ?” – रामू, श्यामू इत्यादि साथी उसे याद आने लगे |
एकाएक माँ की तरफ देखकर कहने लगा – ”मुझे तो बडा भला मालुम पडता है | वहाँ हम लोग कब जायेंगे माँ ?”
”मरने के बाद मन्नू |”
मृत्यु क्या है ? मरने के बाद क्यों जाएँ ? अभी क्यों न जाएँ ? कुछ समझ मे नहीं आया ….. |
इस बातचीत में वह सब का घर भूल गया | न जाने किस-किसका कहाँ-कहाँ ठीक किया था |
हाँ, केवल चुन्नु का घर उसे पहचान पडा | उसीके आस-पास अपना घर ढूडने लगा | एक टक तारों की ओर देखता रहा | ”चलो रात बहुत हो गई, सोने चलो” – माँ ने कहा | मन्नू ने सोचा – ”जब सब लोग सो जायेंगे, और वह मैना भी सो जाएगी, तब मै चुपके से उसके पंख लेकर उड जाऊँगा |”
—–(हंस – वि.स. १९८७ / वर्ष १, अंक ७/ पृ. ११३) ——
(स्रोत : फेसबुकको ‘लघुकथा कुनो’ समूहबाट )
