संस्मरण : पाँस्सा

~वरुण पोख्रेल~

पैसाको मुख बिरलै देखिन्त्यो । नोठका त के कुरा गर्नु र ! एक सुका गोजामा भए कसैलाई भाउ दीइन्थेन । घरा’ट त सुको दिन्थेनन । कैले काहीँ यस्सो मावल गैयो भने चाँही पैसा जाबो त छेलोखेलो हुन्त्यो । मावल बाट फर्केको केही दिन सम्म त अरु केटाहरुको पछी लाएर जिम्मालको घोँडाको पछी पछी कुँद्ने नि गरीइन्थेन । हामी भन्दा पछील्लो पुष्ता टेक्टरको पछी पछी कुँद्यो, हाम्रो पुष्ता चाँही जिम्मालको घोँडाको ।

हाम्रा गोजाँ एक रुप्पे हुनलाई चोर्नै पर्थ्यो । नत्र काँबाट आउनु र तेत्रो पैसो । एक सुका गोजाँ हुँदा त दुई चार जना केटाहरु पछी लाग्थे मिठाइँ खान पाइने भओ भनेर । तर एक पैसाको चाँही खास्सै भ्यालु थेन । यसो यदा कदा पाइन्थ्यो गुराँसको चित्र भएको एक पैसा । पाँच पैसा चाँही बडो ब्यापक थियो । हामी खोपी खेल्ने ठिनी नै पाँच पैसाको हुन्त्यो । कती पटक पाँच पैसा ठिनी खोपी खेल्दा भुट्टाना टाँट्टाना परेर एक मोहोर एक रुप्पे सम्म हारेको रेकर्ड हुन्त्यो। त्यो पनि नखत काँ हो र ! उधारो । त्यै नि तिर्न नसकेर लुक्दै हिन्न पर्नी !

नाकाँ सिगानका लुर्का, कमिजका बाउला सिगान पुछ्दा पुछ्दा कट्कट्टेर कक्रक्क परेका हुन्ते । जाएँमा सधैं पछाडि दुइटा भैरबका आँखा हुन्ते । दर्जिकोमा लगेर टालो हाल्यो त्यै नि निलो जाएँमा कैले कालो टालो कैले रातो टालो अजिबको हुन्त्यो । आजभोलि भए त क्या गज्जब फेसन हुन्त्यो होला ।

ब्यान आटो खायो, काम लाइदे काम गर्‍यो नत्र खेल्न हिँड्यो । गुच्चा त धेरै ठुलो भएसी मात्र देखेको । रिठा खेलिन्त्यो । पैसा नभएर टाँकको खोपी नि खेलिन्त्यो । टाँकको फुक्का खेल्न अझ टेस पर्त्यो । त्यसैले कमिजका त के ! जाएँका सम्म टाँक सकिन्थे खोपी र फुक्का खेली-खेली ।

यसो कतै कैलेकाहीँ पैसा भेटिन्त्यो बाटाँ । ठुलो हैन ‘पाँस्सा’ । (पाँच पैसालाई धेरै चलन चल्तिको हुनाले छिटोछिटो भन्दा अपभ्रम्स भएर पाँस्सा बनेको थियो)

पाँस्सा भेटियो भने त दाँयाँबायाँ नहेरी गुरुरुरु खाली खुट्टा टाँक नभको कमेजको फेर हावामा फर्फराउँदै खर्क तुले बुढाको दोकान तिर हुर्रीईन्थ्यो । बाटोमा भेटिने केटाहरु ले सोध्थे: काँ जान लाइस ?, यत्राको जबाफ दिनु नि !! केइ नबोली बत्ताउँदै कुँदिन्थ्यो, केटाहरुले मेसो नपाई नपाई पछी पछी कुँद्थे । दोकान सम्म पुग्दा कैले त आठ दश जना केटा पुगिसक्ने । एकै सासमा तुले बुडाको दोकानको ढोकामा रोक्केर स्याँ स्याँ गर्दै मुठिमा च्याँप्या पाँस्सा फुत्त बुडाको काखाँ फाल्देर ‘रातोमिठाइँ!’ भनिन्थ्यो । बुडाले डब्बा बाट निकालेर एउटा रातो मिठाइँ दिन्थ्यो । बाहिर आएर कमिजको फेरमा मिठाइँ बेरेर दाँतले टोकेर फुटाएर, पछी लागेका सबै केटाहरुले बराबर भाग लगाएर खान्थिम । एउटाको भागमा लग्भग एउटा गहुँको गेडा जती पर्थ्यो होला । टप्प जिब्रामा राखेर च्वाप्प मुख मिठाउँदै खुप टेसले खाइन्थ्यो । पिपलगेडी एक रुप्पेका शय वटा आउँते, रातो मिठाइँ चाँही एक रुप्पेका बीस वटा । तर पिपल गेडी भन्दा रातो मिठाइँ नै मिठो हुन्थ्यो र शय वटा पिपलगेडी भन्दा मात्रा नि केही बढी हुन्थ्यो । त्यसैले सबैको प्यारो रातो मिठाइँ (रातो डल्लोमा सेता धर्का भएको) नै हुन्थ्यो ।

पैसाको मायाँ कहिल्लेइ लागेन, तर लोभ भने असाध्यै लाग्यो । मैले पैसा सानैमा चिनिसकेको थेँ जस्तो लाग्छ । एक पटक मावल सप्ताहा लगाएका थिए । म जेठो नाती उर्फ मावलका हजुरबा हजुरआमाका सन्तानका तर्फबाट केटा तर्फको जेठो । आफ्नै खुदका मामा थिएनन् तर नि मामाहरुको कमी थिएन र छैन पनि । मावली गाउँमा चिनेजतीकाले भान्जा नै भन्चन । अझ अचम्म त गाउँमा आफु भन्दा दश बर्ष कान्छाले नि ‘ओए !, तँ ‘ भनेर बोलाउँचन । तर मावल तिर गएसी चिन्ने नचिन्ने आफु भन्दा तिस चालिस बर्ष बुढाले सम्म भान्जा ‘तपाइँ’ भन्चन । आत्म सम्मान भन्दा नि लाज पो लागेर आउँच । सप्ताहामा मै हिरो नि ! भर्खरको फिस्टे थेँ । गणेश बनाएका थिए मलाई सप्ताहामा । तर मलाई खासै टेस परिरको थेन । पूजारिका छेउँमा धुम्म परेर बसिरहनु पर्थ्यो । कथा बाचनको हरेक पूर्णबिराममा ‘हरे~~~ !’ भन्दै अरुले हात हातमा जोडेका फुलका थुङ्गा जग्गेमा फाल्दा आफ्ना उल्फट्याङ दरौँलेहरुले परालका गुजुल्टा फाल्थे । आफुलाई नि तेसै गर्न मन लाग्थ्यो तर जग्गेमा कुँजिएर बस्नु पर्ने । थुक्क गणेश !

सप्ताहा सकियो । सबैलाई टिको लाएर पैसा दिन थाले । मेरो नि पालो आयो । दिपका मामाले (दिप = आमाका जेठाबाका छोरा, दिप भन्ने टोलमा बस्नाले दिपका मामा) यत्रोबोडो सुपा(नाङ्ला) भरी पैसा ल्याएर टिका लाइदेर भने : लौ भान्जा रोजेर एउटा नोट लैजानुस् !

मलाई त रिँगटा लायो, भनन्न भयो । हजार, पाँच शय , एक शय देखी लेर एक रुप्पे सम्मका नोट थिए । कुन टिपौँ टिपौँ भयो । एक्छिन घोरिएँ । आफ्नो उमेर र औकात सम्झिएँ अनी यसो सुपामाका नोट केलाएँ र अली नयाँ खालको दश रुप्पेको नोट टिपेँ । मलाई थाहा थ्यो पैसाको भ्यालु । त्यसैले मैले मेरो औकात अनुसारको पैसा लिएको थिएँ आँफै छानेर । म जत्तिको मान्छेले दश रुप्पे भन्दा बढी लोभ गर्नु हुन्न भनेर । बडो बिचार पुर्याएको थिएँ । पैसाको लोभी आरोप नलागोस भनेर । किन कि शय भन्दा माथिको लिएको भए पछी फिर्ता माग्थे या बाउ आमाले मैले राख्दिन्छु भनेर दम्पच पार्दिन्थे, आफ्नो हातमा शुन्य लाग्थ्यो । बिस र पचास् लिएको भए त्यसबाट एक-एक रुप्पे मासेको नि घरमा हिसाब देखाउनु पर्थ्यो । त्यसैले दश रुप्पे लिएँ । तर अर्थको अनर्थै लाग्यो । हाम्ले त भान्जा ट्यालेन्ट होलान भनेको त हुस्सु पो रहेछन । नयाँ नोट भए हुने रहेछ । पैसाको भ्यालु थाहा रहेन्छ भन्न थाले । अन्तमा मैले आफुले दश रुप्पे छानेको कारण खुलाउनु पर्‍यो । त्यै नि कसैले पत्याएको भए पो !

2/15/14

वरुण पोख्रेल
चौरपानी, प्युठान, नेपाल

(स्रोत : रचनाकारको ब्लगबाट सभार )

About Sahitya - sangrahalaya

We will try to publish as much literary work of different authors collected from different sources. All of these work is not used for our profit . All the creative work belongs to their respective authors and publication. If requested by the user we will promptly remove the article from the website.
This entry was posted in संस्मरण and tagged . Bookmark the permalink.

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.