कथा : बुकुरे वस्ती

~पुण्य प्रसाद खरेल~Punya Prasad Kharel

गोबरमा उम्रिएका गुजुक्क च्याउ झैं गुजुप्प बसेको, फुसैफुसका बुकुराहरूको अनुहार आज न्याउलिएको छ । कुनै बुकुराभित्र सानासाना नाङ्गा, धुस्रेन्न र फुस्रेन्न केटाकेटीहरू भुइँमा लडीबुडी गर्दै आमालाई करकर गर्दैछन् । कुनै बुकुरोमा सुत्केरी आइमाईहरू दैलाको ठेलामा बसेर आफ्नो लोग्ने आउने बाटो तिर्खाएका काकाकुलले पानीका डोबिल्का खोजेका आँखाले झैं चालिरहेछन् । बुकुराभित्र लुकिरहेको अन्धकार बिस्तारबिस्तार बाहिर लम्किन लागेको छ । ‘बा आज पनि उसको लोग्नेको झोला रित्तै आउने हो ? …, बा बाबुले आज पनि दाउरा ल्याउन नपाउने हो ?’ यस्ता दुःशङ्काहरू लहरै बुकुराहरूमा आँधी झैं ओइरिरहन्छन् । एकैसाथ सबैका रौं ठाडा हुन्छन् । बिहानदेखिको भोकको विरोध भुराभुरीले आआफ्ना आमा–दिदीहरूलाई दङ्ग्याएर गरिरहेछन् । दिउँसो माछा, गँगटा र घुँगी खोज्न पैनी र खोल्साहुँदी गएका सबै केटाकेटीहरू घरमा भोकले अत्तालिएर भेला भएका छन् । दुई–एक गँगटा पोलेर खाए । त्यसले त झन् सुतेको भोक ब्यूँझे जस्तो मात्र भयो । वस्तीका बुकुराहरू, बुकुराका भुराभुरीहरू, भुराका पेटहरू, पेटका आन्द्राहरू सबैले आ–आफ्ना बाबु, आमा, दाजु, भाउज्यूहरू आउने बाटो हेरे । बाटोलाई क्रमशः साँझको अन्धकारले कालो च्यादर ओडाउन थाल्यो । भुराहरूका एकोहोरिएका आँखा र मनहरूलाई अन्धकारले आफ्नो निठुरी अँगालो भिराएर ङ्याक्न थाल्यो । क्रमशः बुकुरे वस्ती अन्धकारमा डुब्यो । सबैका आँखा भनौं टोलै, वस्ती नै अन्धकारको अधिनमा, अँध्यारोको कब्जामा पर्यो । अब कान थापेर अलिक पर्तिरको चालचुल सुन्नुबाहेक इन्द्रियको कुनै अर्थ रहेन ।

एकलो प्रतीक्षाले अब सीमा नाघ्यो । वल्लोघरको पल्लोघर, पल्लोघरको वल्लोघर हुँदै अब सारा बुकुरे वस्तीमा एउटा कौतुहल उम्रियो । “यति बेलासम्म किन आइपुगेनन् कोही पनि ? … फलानो त आइपुग्नु पर्ने ! … फलानो त जस्तै परे पनि अघि नै आउँथ्यो ! …” यस्तै यस्तै कुराहरू बुकुराहरूका आइमाईहरू माझ, बुढाबुढीहरू माझ चर्चा हुन थाले ।

“ए ! जाया देखिस् ते अजनियेर बाडी ! वे आइछे कि नाईं ? ओर् मागी विमारी आछे ।” (ए ! गएर हेर त रजनीका घरमा ! ऊ आएको छ कि छैन ? उसकी स्वास्नी विमारी छे ।)

“अङ्चलु आइछे कि ? ओर् आइडार पांचुटी होइछे बोले । ओक् आस्वा लागिल् हय् !” (रङचलु आएको छ कि ? उसकी आमा सुत्केरी छ अरे । ऊ आइपुग्नु पर्ने !)

इत्यादि कुरा भए । केटाकेटीहरू गाउँमा अन्धकारमा भुस्याहा कुकुरहरू झैं नजानिंदा कौतुहलहरू बोकेर वर र पर दौडे । जङ्गल गएको कोही पनि आइपुगेको थिएन । कसैको घरमा आगो बलेको थिएन । आगो बल्नुको अर्थ पनि थिएन । जङ्गलबाट जब दाउरालाई सामलतुमल पारेर दाउरे आउँथ्यो तब मात्र आगो बाल्नुको केही अर्थ हुन्थ्यो ।

हिजोदेखि ब्रत बसेको यो गाउँ, बा आज पनि निराहारी हुने हो कि ? एक प्रकारको कोक्याउने आतङ्क व्याप्त भयो वस्तीमा । आतङ्क र अँध्यारोले वस्तीलाई चिहिलविहिल पार्यो । बिरोलिएको मौरीको घार झैं अन्धकारमा त्यो वस्ती नै बिरोलियो । ससाना भुराभुरीहरू काँ–काँ र कीं–कीं रोएको माथि मोडसम्म नै सुनिन थाल्यो । तर अहँ अहिलेसम्म जङ्गलबाट कोही आएन ।

निकै वेरपछि मोडतिरबाट तीन–चार जना मान्छे कल्याङ–कुलुङ गर्दै यतातिर झरेको आवाज नजिकिंदै आयो । नाचघरमा नाच सुरु हुँदा झैं आफैंआफैं गाउँको हल्ला शान्त भयो । गाउँभरि आफैंआफैं उब्जेको त्यो कौतुहल बलेंसीमै पर्खेर बसेको थियो, ठेलोमै कान थापेर बसेको थियो । प्रतीक्षामा बसेको त्यो वस्तीलाई तीन चार जनाको कल्याङ–कुलुङले के सान्त्वना दिंदो हो र ! तैपनि जन्तीको बाटो हेरेका घर्कौंलेलाई भत्खरुले गर्ने काम गर्न सक्तथ्यो । त्यसैले सारा बलेंसीहरू त्यो कल्याङ–कुलुङमा आकर्षित भए । सारा ठेलाहरू त्यही कल्याङ–कुलुङतिर तानिए । तर अजनीकी स्वास्नी सुतीरही । अङ्चलुकी आमा पनि कान ठाडाठाडा पारेर जहाँको तहीं बसिरही । कल्याङ–कुलुङ आयो । गाउँभित्र पस्यो । भवेन, रूपलाल, डोलो, गोलढुङ्गा, धोदा रहेछन् । सबै दाउरेहरूलाई पक्रेको, बञ्चरा–खुर्पा खोसेको, बाङ्कुवा काटेर टुक्राटुक्रा पारेको कुरा उनले सुनाए । उनीहरूचाहिं भागेर अर्कैैतिरबाट उम्केका रहेछन् ।

“वनपालेरा असुनी, अजनी आर अङ्चलुटाक खिप डाङ्गाइछे तो !” (बनपालेले अश्विनी, रजनी र रङ्चलुलाई सारै पिटे) उनीहरूले भने । आआफ्ना परिवारको कुरा सोध्न सब तम्सिए । तर उनीहरूले आफू पनि भाग्ने धुनमा हुँदा अरु सबैको वारेमा केही थाहा नपाएको कुरा भने । एकै छिन्अघिको आसातित कौतुहल यस्तो दुरासामा बद्लियो । दूध चुसिरहेको नानीलाई अंचलुकी आमाले भैंमा लडाइदिई । अजनीकी स्वास्नीलाई पनि असह्य बेचैनी सुरु भयो । एउटा घातक आतङ्कले वस्ती छोपिदियो । बुकुराहरूका सारा भुराभुरी भुँडीहरूले वनपालेहरूलाई सरापे । भोकले र त्रासले वस्तीलाई सोत्तर पारेर लडाउने निश्चित भयो । छोराभन्दा छोरी बुहारी जङ्गल गएकाहरूको, आमा गएकाहरूको मन कुँडियो । उनीहरू न जङ्गल जाने, न घरमा बस्ने, न आगो बाल्ने न यसै बसिरहने, दोधारमा डुबे ।

करिब एक घण्टापछि फेरि आइमाईहरूको रुवाइ र कल्याङ–कुलुङ वस्तीतिर हान्नियो । आइमाई केटाकेटी जङ्गल गएकाहरूका कान ठाडिए । रुँदै र कराउँदै आएका आइमाईहरू र केही बुढापाकाहरू गाउँमा पुगे । उनीहरू अन्धकारमा लड्दै र पढ्दै आफ्नो प्राणको अवशेष मात्र घर पुर्याइ रहेथे । वस्तीमा पुगेको एक छिनको आरामपछि रुन्चे स्वरमा उनीहरूले गाउँलेलाई बताए– “करिब पच्चीस–तीस जनालाई पक्रे । छ–सात जनालाई कुटेर लोथ पारे, अनि घिसार्न थाले । यस्तो अत्याचार भएपछि हामी पनि खप्न नसक्ने अवस्थामा पुगेछौं । अनि दुबैतिर घम्साघम्सी सुरु भयो । दुबैतिर कुटाकुट भीडाभीडकै समयमा कताकताबाट थप गस्तीहरू आइपुगे । अब हाम्रो केही नलाग्ने भयो । भाग–रे–भाग भयो । गस्तीले गोली चलाएको पनि सुनियो । पहिला पक्रेकालाई छुटाएथ्यौं । भरे फेरि छ–सात जनालाई पक्रेर लग्यो भन्थे । दुई जना मरे भन्थे । ढुङ्गा र लाठी त के असिना वर्षिए जतिकै भयो ।

वस्ती अझ भुङ्ग्रोमा पिल्सियो । सुत्केरीहरूका ओठमुख सुके । नानीहरू रुनुको कुनै अर्थ नहुने भयो । विमारीहरूका हातगोडामा भएको अलिअलि ताकत पनि भाग्यो । ससाना भुराभुरी पानी बाहिर परेका पोठी माछा झै पक्याक्–पक्याक् मुख पार्ने अवस्थामा पुगेका थिए । अन्धकारले त आफ्नो साम्राज्य जमाएकै थियो । हुन त उज्यालोको पनि त्यहाँ कुनै महत्व थिएन । ठुला र अभिभावकको मनमा भोलिको सम्भावित एउटा गोमने सन्त्रास पस्यो ।

“भोलि अब यी अवोध झुप्राहरूमा कस्तो अत्याचार नाच्ला ? त्यो जङ्गलको झडप भोलि यो वस्तीमा स्थानान्तरित हुँदा स्थिति के बन्ला ?” यस्ता त्रासपूर्ण कुकल्पनाहरू चिसो भुईँमा लम्पसार लडे । वर्षा गैसकेको थियो । जाडो पलाउन थालेको थियो । फेरि गरिबका दुर्दिनहरू आँगनमा आइसकेका थिए । गोबरको रापमा रातभर बसेर गुजार्नु पर्ने हिउँद दौडिंदै आउँदै थियो । बोराको एक सरो झापाले न्यानो त के ठण्डी मात्रै सङेट्थ्यो । ‘यो हिउँदमा अब कति जनाले जाडोसँगै विदा लिनुपर्ने हो ?’ अलिक बुढाबुढीका लागि यो हाउगुजी थियो । प्रत्येक हिउँद त्यो वस्तीलाई एउटा डरलाग्दो राक्षसको अनुहार जस्तै लाग्थ्यो । तर अर्को नचिताएको शङ्का, बुकुरैबाट विदेशिनु पर्ने शङ्का उनीहरूका झुप्रामाथिको आकासमा चल्ला टिप्ने चिल झैं घुमिरहेथ्यो ।

मध्यरात भएकै थिएन । तर गाउँलेले सधैंको भन्दा लामो रात बिताएको जस्तो सम्झिएका थिए । यस्तैमा दस–बीस त्रस्त पाइलाहरू त्यस गाउँमा पसे । ती पाइलाहरू वस्तीका आफ्नै रहेछन् । तिनीहरूले आफ्ना र आफन्तका घरघर गएर घटनाको छोटकरी वर्णन गरे । भोलि पुलिसले पक्रिएला भन्ने डरले अहिले नै भाग्नु पर्ने कुरा पनि गरे । एकै छिनमा गाउँमा बचेखुचेका युवकहरू, बुढाहरू अँध्यारैमा एकै ठाम भेला भए । एक प्रकारको पञ्चायत नै भयो ।

“पक्रिएर लैजावस् ! नभाग्ने !” भन्ने भए कति जना । उनीहरू “कि त हामीलाई काम दिनु पर्यो , कि त जहान बालबच्चा जिम्मा लिनु पर्यो । नभए लडेपडेका रुख, सुकेका दाउरा, त्यही नै हाम्रो जागिर !” भन्थे ।

“होइन । भेट्यो पुलिसले भने अहिलेसम्म वन जाँचेले बेचेका, वनपालेले घुस खाएर कटाएका काठको बिगो समेत हाम्रै थाप्लामा पार्छन्, छाला तर्छन् । घरमा जस्तो सजिलो हुँदैन सङ्गीनसँग बोल्न । हो पनि हो र होइन पनि हो हुन्छ !” भन्ने भए कति जना ।

एक जना बुढा त छेउमा अन्धनधुन्ध कराउन थाले– “एही जगेन्, बिसु, आर पधान्टा बिगडाइ दिछे …, नाहोले आजी जङ्गल जावार कुनो दर्कार छिलो नि ! ओमा कथा निए तोमा चल दिलोन् । .. देख ती, … अब केनङ् झमेला आसिल् ? अब एइति रहबा होबे नि ! पलाओ ! सब जन पलाओ !” (त्यही जगेन, बिसु र प्रधानले बिगारे । नभए आजै जङ्गल जानुपर्ने केही जरुरी थिएन । उनीहरूको कुरा सुनेर तिमीहरू गयौ । हेर त कस्तो झमेला आइपर्यो ? अब यहाँ बस्नु हुँदैन । भाग ! सबै जना भाग !)

“जङ्गल जाबार कुनो दर्कार छिलो नि ?” (जङ्गल जानुपर्ने केही जरुरी थिएन ?)– जगेनले झोकिएर बोल्यो– “केनं कथा दादा तोमार् ? कि करे खिलावेन् तो छावारक् ? एक्टा उपाय सुझान् ते ? मुईं आप्नार्संगे एक्टा जिज्ञासा करँछु, एलाय् कुनो खेती किसानीयेर् काज नाइँ । कुनो जायगा काज मिल्वे नि ! अब कि करे छावाराक् पोसिवेन् … ले तोमार् कथा हम मानी, कहेन् तो दादा ?” (कस्तो कुरा दाइ तपाईंको ? के गरेर खुवाउनु हुन्छ केटाकेटीलाई ? एउटा उपाय निकाल्नु त ? म तपाईंलाई एउटा प्रश्न सोधूँ, अहिले खेतीकिसानीको केही काम छैन । काम पाइँदैन । अब के गरेर केटाकेटी पाल्ने ? लु तपाईंको कुरा मान्ने ! भन्नोस् त दाइ ?)

बुढाले कुनै जवाफ दिन सकेनन् । जङ्गलै जानु सिवाय यो वस्तीको कुनै विकल्पै थिएन । त्यसैले जङ्गलै गएथे । आखिर त्यस्तो भयो । सबै जनाले ‘जे भयो भलो भयो’ भन्दै रातारात बेपत्ता हुने निधो गरे र बेपत्ता समेत भए । रात अब घुटुक्–घुटुक् हुँदै बित्न थाल्यो । गाउँ सारा भोको छ । चट्पटाउन नसकी अर्धमृत अवस्थामा लडिरहेछ भुराभुरीहरूको, आइमाईहरूको बुकुरे गाउँ । तर पृथ्वी घुमिरहेछ । रात दौडिरहेछ । त्यसैले रात गयो अर्को दिन आयो ।

अर्को दिन सन्त्रस्त भएर डराउँदै–डराउँदै उज्यालो बुकुरे गाउँभित्र पस्यो । पुलिस र वनपालेहरूको हुल झुप्रा–झुप्रामा घुम्यो । कति झुप्राका फरिकाहरू भत्किए । कतिका बेराहरू लडे । अस्ति पश्चिमा आँधीले गाउँका ती प्याराप्यारा झुप्राहरू चिथोरेथ्यो । माया र प्रेमले लगाएका कति मेवा, कति केराका घरीहरू निर्मम पाराले पढङ्–पढङ् भाँचेथ्यो । आज चाडबाडका मुखमा प्रशासनिक आँधीले परिवारका रुख भाँच्यो, जीवनका घरहरू भत्कायो, बिगार्यो । गाउँले जमात म्याल्ल पर्यो । बुढाबुढी समेतले हत्कडीमा जकडिनु पर्यो ।

भोकभोकै यसरी मान्छेको एउटा बुकुरे वस्ती धुक्धुकी गनिरहेछ धिप्धिप् गरेर । आफ्ना सम्पूर्ण पाखुराहरू जेलमा थुनेर, सम्पूर्ण तागत र जोशलाइ हत्कडी लगाएर । हिम्मत र जाँगरलाई फरार पारेर अब कति दिन घस्रिन सक्छ यो गाउँ ? प्लेगले उजाड पारेको सहर झैं, राक्षसहरूले रित्याएको दन्त्यकथाको राजधानी झैं दिनप्रतिदिन यहाँका बुकुराहरू उजाडिन थाले । तर यो गाउँले यो क्षेत्रमा एउटा घण्टी बजायो । ढोल ठोक्यो । त्यो बुकुरेवस्तीको कुरा अहिले ठुलो, सानो, नबुझ्ने, भर्खरको–बुढो, लाटो–बाठो सबैका ओठओठमा जिब्राजिब्रामा पुग्यो ।
“जनपक्षीय प्रधानलाई पनि पक्डिए अरे !”
“दुई जना मास्टरलाई पनि पो आज पक्डिएर लगेछन् !”
“काम पनि नपाउनु । खान पनि नपाउनु ? छोराछोरी पाल्नु सबैले पर्दैन ? जङ्गल गएर दाउराका भारी बोक्न कसलाई रहर छ ? … दिऊन् त यतैतिर अरु काम ! …”
“जमिनदार साहेपहरूले त ताली ठोक्ने नै भए नि ! अब एक किलो चामलमा जन पाइन्छ भनेर !”
“आफ्ना र ट्रकका ट्रक लकडी कालाबजारी ! टुनाका टुना लकडी कालाबजारी ! यता गरिब–गुर्बाले चाहिं एक भार दाउरामा यस्तो ? के गर्नु र बोल्न पाइँदैन …!”
“अस्ति त्यो स्कुलको फिस बढाएका बेलामा फिस घटाउन हड्ताल गरेका बेलामा समोतका थेनन् स्कुलेहरू ? हो तिनलाई पनि अहिले स्कुलैदेखि लग्यो अरे त ! …”
“ए मैले त अब छिटै नारा जुलुस पो हुँदैछ अरे भन्ने सुनें त ! … विचरा ! तिनीहरूलाई बञ्चरो, बाङ्कुवा खोसेर त्यत्रो कुटेर पक्रेको । फेरि वहाँ लगेर अधमरो पारेको छ अरे !”
“गरेर खान पनि नदिने भो यो सरकारले …!”
“सम्पत्तिवान् जति तस्करी गर्छन् । उद्योग व्यवसाय खोले पो मजदुरी मिल्थ्यो, उति सारो अकाल हुन्थेन । देशमा उत्पादन पनि बढ्थ्यो । सरकारै तस्करको भयो के गर्नु र ! हामी झिना–झाँक्राको केही लाग्दो होइन ।”

यस्तैयस्तै कुराकानी गाउँमा सुनिन्थे । को–को पक्डाउ परे, को–को भागे–हराए ? एक–एक खवरहरू चौतारामा, चिया पसलमा रिठ्ठो नबिराई गुन्जन्थे । अलि छोटो कपाल गरेका या कालो टोपी लाएका या हरिया जुत्ता लगाएको या नौलो बलियो–बाङ्ग्रो युवक आएको देख्नासाथ सब चुपचाप लाग्थे । यस्तैमा दिनहरू बित्दै थिए । बुकुरेवस्ती धुक्धुकी गन्दैथ्यो ।

केही दिनपछिको कुरा हो । मान्छेहरू धमाधम बजारतिर जाँदैथे । बुकुरे वस्तीको नजिकैको बजारमा माइक सा–सारो आवाजमा बोल्दै थियो– “आ–आफ्ना घर जानुहोस् ! यहाँ अशान्त क्षेत्र घोषणा गरिएको छ ! यहाँ कोही नआउनु होला !”

यस्तैमा अक्कासै गर्जिने गरी आवाज घन्केको सुनिन थाल्यो । आवाज बजारको दक्षिणतिरबाट नजिकिंदै थियो । मान्छेको भीड समुद्री आँधी झैं, मान्द्रो बेरिए झैं कुँडुलिएर बजारतिर बढ्दै थियो । ढाल र लाठी बोकेका, हेल्मेट लगाएका प्रहरीका गाडीहरू त्यतातिर बढ्दैथे । जुलुसलाई त्यसले किञ्चित असर पारेको थिएन ।

“बेरोजगारलाई – काम दे !, पक्रिएकालाई – छोडि दे !, प्रशासनको अत्याचार – बन्द गर् !, बढ्दो महँगी – नियन्त्रण गर् !” यस्तैयस्तै नाराहरूले बजार गुन्जायमान पार्यो । जगेन, बिसुहरू जुलुसमा अघिअघि देखिन्थे । भोका र दुब्ला शरीरहरू, झत्ता र झुम्रा लगाउनेहरू आज यस जुलुसमा न्वारानदेखिको बल निकालेर कराइ रहेका थिए । पुलिसका लाठीहरू सब नाकाम भए । सङ्गीनसँग कोही डराएन । लाठीबाट कोही भागेन । पसलतिर कसैको कुनै कुदृष्टि थिएन । तर आश्चर्य ! आजसम्म कहिल्यै नभएको यो अदम्य जुलुस, अपूर्व उत्साह, आवेश, इतिहासमा पहिलो पल्ट देखा परिरहेथ्यो । किसानहरू, विद्यार्थीहरू अति उत्तेजित स्वरमा नारा उराल्दै थिए । जुलुस आफ्नो लक्ष्यतिर सफलतासाथ बढिरहेथ्यो ।

भोको गाउँ भोकै थियो । आन्दोलित मान्छेहरू आन्दोलित नै थिए । भोलिपल्ट हुँदी “अझै क्याम्पसका विद्यार्थी पनि पक्राउ परे अरे !” “अर्को जिल्लामा पनि यो हड्ताल हुने अरे !” इत्यादि कुराहरू सुनिन थाले । जगेन, बिसु जस्ता सम्पत्तिले पुछिएका मानिसहरू पो यस आन्दोलनमा ज्यान माया मारेर लडिरहेका थिए । आश्चर्यले मान्छेहरू आफैंआफैं अनियन्त्रित थिए । भोका बुकुरे वस्तीका गरिबहरूले कस्तो समस्या उराले कोनि, यसले आन्दोलन रोकिने, थामिने त होइन देशमै भैंचालो ल्याउला जस्तो, उथलपुथल होला जस्तो लक्षणहरू पो देखिन थाले ।

१३ मंसिर, २०७१

(स्रोत : Recordnepal)

About Sahitya - sangrahalaya

We will try to publish as much literary work of different authors collected from different sources. All of these work is not used for our profit . All the creative work belongs to their respective authors and publication. If requested by the user we will promptly remove the article from the website.
This entry was posted in नेपाली कथा and tagged . Bookmark the permalink.

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.