~बिक्रम ज्ञवाली~
आज बिहानै पात्रिका पढिरहेको थिए । टक्क आखाँ एउटा समाचारमा पुगेर अड्कियो । “ चुलो छोएको निहुमा एक जना दलितको हत्या । “ समाचारको मुल बिषय यहि नै थियो । दुःख लाग्यो । मन पनि रोयो । अनि समाज सम्झेर कता कता घिन लाग्दै आयो । मन चिसो बनाउदै सोचे “ यो धर्म , जात अनि पुराण कस्ले बनायो होला ? मलाई लाग्छ धर्म भनेको एउटा बिष हो । यहि बिषले संसार खत्तम गर्दै छ।
फेरि कहिले काही मेरो यो कुरा मेरो ठूलो अह्ङकार हो कि जस्तो पनि लाग्छ। खै के गलत र के साचो म भन्न सक्दिन तर मलाई थाहा छ यो जात पर्था समाजमा अझै सम्म हटेको चाहि छैन ।“यस्तै सोच्दा सोच्दै मेरो दिमागमा म सानो हुदा को घट्ना याद आयो ।
कुरा २०४१ सालतिरको होला त्यति बेला म तेस्तै ५/६ बर्षको थिए । हाम्रो गाउको एक भेग बस्ति हाम्रो जस्को नाम नै बाहुन टोला । पारिको बस्ति फेरि क्षेत्री र ठकुरीको । बिचमा अलिकति घर मगरको । अनी मगरबस्ति संगै सानो डाँडा । त्यो डाँडामा एउटा मन्दिर । मान्दिरको एउटा घरमा राधा र कृष्ण अनि तिनीहरुको छिमेकी चाहि माता भवानी। मन्दिरको अर्को भेगमा अरु ४/५ घरहरु त्यो फेरि दलितहरुको । त्यहि दलित बस्तिको एकजना केटो कुमार बिश्वकर्मा त्यो चाहि मेरो मिल्ने साथी। कुमार र म एउटै कक्षामा पढ्थ्यौ । कक्षा दुइ । ऊसलाई काक्षामा हामिसंग बस्ने अनुमती थिएन । कुमार लगाएत अरु दलित साथी छट्टै अर्को बेन्चमा बस्नु पर्थ्यो ।
शिक्षकहरु समेत उनीहरु संग छोइन्छ भनेर टाढा भएर तर्किन खज्थे दनिहहरु बाट । एक दिन कुमारसंग नेपाली गुरु के गर्दा छोईनु भएछ । कुमारलाई बेस्मारी पिट्नु भयो । तिग्रामा , ढाडमा , खुट्टामा अनी पुरै शरिरमा । त्यो बेला नेपाली गुरुले भनेको मलाई अझै याद छ “ अब बाट छोईन आइस् भने दुबै हात र खट्टा भाचिदिन्छु ।“ कुमार रोयो । शरिरमा जता त्यतै निलो डाम बसेको थियो । मालाई लाग्यो “बिचरा मेरो साथी कुमार त्सको के दोष गुरु आफै हिड्दा छोईनु भएको हो । “ तर म बोलेर के नै हुन्थ्यो र ? ऊल्टा मलाईनै नराम्रो भन्छन् सबैले ।
त्यो दिन बेलुका कुमारले मलाई पिटाईको डाम देखाउदै भनेको थियो “ अबबाट त पनि म संग छोइन न आइज कोईले देख्यो भनी मलाई मार्छन् ।“ मेरो मन चिसो भयो । नराम्रो पनि लाग्यो । हुन पनि त्यो दिन पछी कुमार म संग खैल्न कहिल्य आएन ।
अनि अर्को कुरा कुमारहरुको बस्ती मन्दिरबाट सबै भन्दा नजिक थियो तर उनिहरुलाई मन्दिर पस्ने कुनै पनि अधिकार थिएन । मन्दिरको पहिलो घण्ट र पुजारीको पुजाको पहिलो आवाज जाने बस्ती त्यहि दलित बस्ति थियो। तर उनिहरुको आवाज त्यो मन्दिरमा बसेको भगवान् समक्ष कहिल्य गएन। गाउँमा जस्तो जे सुकै कराको छलफल होस् । या त कुनै कुरा गाउँमा गर्नु परोस् पहिलो बोल्ने अधिकार या त पारीका क्षेत्री , ठकुरीको हुन्थ्यो या त हाम्रो बाहुन बस्ति को हुन्थ्यो । बिचका मागर र दालित या उनिहरु भेलामै सामेल हुन्थेनन् । भए पनी दर्शक हुनु पर्थ्यो ।
उमेरले लगभक हामी भन्दा दस् बर्ष जेठी कुमारकी ठूली दिदी “ सरिता “ । वास्तवमा गाऊँका सबै सरितालाई देखेर रिस् गर्थै । हुन पनि कसैको छरी होस् या बुहारी कोही पनि सरिता जती रम्रा थिएनन् । मेरो कान्छो हाजुरबा गाऊँको मुखिया हुनुहुन्थियो तेति बेला । हाजुरबाको कान्छो छोरा “ मनोज प्रसाद शर्मा ।“ सारिता बाटोमा हिडेको देख्यो की जिस्काउन कुनै पनि शब्द बाकी राख्थेन होला मानोज काकाले । हुने नहुने सबै शब्द । अनी आफ्ना साथीलाइ भन्थ्यो “साली दालित खूब बैश आएछ यस्को । मौका पाऊ न यस्को बैश सबै झार्छु ।“ बिचरी सारिता कस्लाई भन्नु त्यो कुरा । उनिहरु त दलीत तल्लो जात् अनी भने पनि कस्ले सुन्नु उस्का कुरा । त्यसैले आफ्नो बेथा आफैसंग राख्थिन् होला सरिता विश्वकर्मा ।
शनिबारको दिन थियो । स्कुल बिदा । फेरी त्यो दिन मेरो धेरै समायसम्म सुत्ने बानी। तर त्यो शनिबार म धेरैबेर सुत्न पाइन । बिहानै केहि हल्ला मेरो कानमा ठोकिएर ओच्छयान छोड्नु प़र्यो। उठे । बाहिर गए । मुख धून थाले । तर मुख धोईन । बुवा , आमा र दाईलाई खोजे । तर वरिपरि देखिन । फेरी ठुलो हल्ला आयो मन्दिर तिरबाट । म पनि दौडिए हल्लाको आवाजलाई पच्छाउदै । पहिला मन्दिरमाथि चढे । अनी मात्र थाह भयो आवाज दलितहरुको वस्तीबाट आएको थियो । मलाई त्यहाँ पुग्न केहि पनि समय लागेन । पुरै बाहुन टोला, क्षत्री र ठकुरी बस्ती अनी मगर र दलित बस्ती जम्मा थियो । “ हामी दलित हो भन्दैमा कती सहानु ? हेला ,गाली , पिटाई, …………… अब गर्दा गर्दै छोरीको बलात्कार । अझै कती सहनु ? “ यस्तै भन्दै रोईरहेका थिए कुमारका बाउ ।
सुरुमा त मैले कुरा बुझ्नै सकिन । अली समय पोछी थाहा भो । “बिहान पानी लिन भनेर सरिता पँधेरी गएकी रहिछ। पानी लिएर फर्कने बेला बाटोमा लुकेर बसेको रहिछ मनोज शर्मा । सरिता आई । अगाडी कुमार बाटो छेक्यो। फेरी जान खोजी । तर जान दिएन । झम्टियो। फुत्किन खोजी तर भोको बाजको अगाडी बिचरा शक्तिहिन् परवीको के लाग्थ्यो होला र ? पानीको गाग्रो तल खस्यो। संगै खस्यो मनोजको जवानीको आगो । खस्यो सरिताको बचाई राखेको ईज्य्यत् । पहिला मानोज शर्मा , अनी ऊस्का साथीहरु। पालो पालो । बिचरी असाहय सरिता ।
कुमारको बाहु रोहेको आवाज आएको बेला मेरो आखा अर्कै ठाँऊमा पुग्यो । हो सरिता दिदीमा। कुनामा बासेकी थिइन् । जिऊदो लाश् जस्तै भएर। मुखमा ताजा घाऊ थियो । कपडा च्यातिएको । मलाई माया लाग्यो । तर म ता भसुनो जत्रो बच्चा कस्ले बोल्न दिनु। त्यतिकैमा पछाडीबाट आवाज आयो “ साला दालित ठुलो कुरो गर्छस् । ओकात याद गर् । तेरे जवान छोरिले गर्दा हाम्रा छोराहरु बिग्रिहे । “ यो आवाज थियो सन्तोष क्षेत्रीको । त्यहि बेला अर्को आवाज आयो । “ होईन दालित हो भन्दैमा जे पननि गर्न पाइन्न । “ यो फेरी माहिला मगर को । अनी अर्को आवाज आयो यो पाटक खड्क जङ्ग ठकुरीको “चुप लाग् साला मागर आप्नो ओकात याग गर् । यो दालितहरुलाई गाउँबाट निकाल्नु पर्छ यीनीहरुले गर्दा हाम्रो समेत इज्यत जान्छ ।“ पछडीबाट अरु स्वरहरु पनि थपियो “ हो हो निकाल्नुपर्छ । “
त्यसपछी साबै गाऊँले कुमारको घर भित्र गएर । भाँडा, कपडा र अन्य सबै सामान बाहिर फाल्छन् । कुमारको परीवार गाऊँ छोडेर रुदै हिड्छन् । खै कहाँ हिडे ? जवान् छोरीलाई लिएर। मेरो साथी कुमारलाई लिएर।
त्यहि दिन दिउँसो—-
“ वा छोरा…… वा…. मर्द भनेको तँ जस्तो हुनु पर्छ। साला दालितहरुलाई गाऊँबटै निकालिस् । “ कानमा जनै राखेर मासु लुछ्दै को मेरा कान्छा हाजुरबाले भन्दै थिए । हजुरबाले मलाई बोलाए र भने “ तँ पानि पोछी गएर तेरो काका जस्तै बन्नु । बुझिस् ? “साँझ पर्यो म र दाई बिस्तरामा थियौ बुवा आएर आमा संग भन्नु भो । म मेरो बैंकको सरुवा अब पोखरा गर्छु । यहाँ त छोराहरुको कुनै भबिष्य छैन। तेस्को अली महिनामा हामी पनि पोखरा बसाई सर्यौ।
बाहिर कहि चर्को आवाजले म झसंग भए । चुनाव नजिक भएको भएर नेताहरु मजाले पर्चारमा लगेका थिए । बाहिरको आवाज निहालेर सुने । “ अब देशमा दलितहरुको आवाज सुन्नै पर्छ । हिज मात्र हाम्रो देशमा चुलो छोएको निहुमा एक जना दालितको हत्या भयो । अब हामी सहन सक्दैनौ। “ ठुलै ताली बज्यो । को नेता रहिछ भनेर यसो हेरे । अनि शरिर काप्यो । पसिना पसिना भए । आखाँमा बिश्वाश लागेन । त्यो नेता उही मानोज पर्साद शर्मा रहिछ ।
(स्रोत : Kathasahitya )
