सत्य कथा : जेल यात्रा

~सुशिल ताम्राकार~

त्यसो त पंचायतकालमा प्रतिबन्धित झण्डा मुनि बसेर भाषण नगरेको पनि होइन, बिद्यार्थी राजनीतिमा जानी न जानी न होमिएको पनि हैन, पंचायत बिरोधी आम सभा, जुलुस हुलुसमा न लागेको पनि हैन तर पनि कहिलेइ न पुलिसको फन्दामा परियो न कहिलेइ डण्डा खाइयो | सधैं पुलिस प्रशासनबाट बचेर हिडियो| २०४६ सालको पहिलो जन आन्दोलनमा पक्राउ पुर्जी जारी भै घरमा खोजि गर्दा नि पुलिसले भेटाउन सकेन | नेता बन्ने रहर थिएन र थाना जेल जाने कहिलेइ लहड चलेन | तर ……..

तर एक दिन मेरो गज्जबको जेल यात्रा भयो | कुनै अपराध गरेर वा बदमासी गरेर चाहि हैन नि फेरी | बदमासी गर्ने भए नेता बनी हाल्थें नि, मखुला ??

प्रजातन्त्र पुनर्स्थापनाको लगत्तै भएको स्थानीय निर्वाचन पछी नगरपालिकामा जागिर मिल्यो | मेयर साहेबको ख्याती देश विदेशमा यति थियो कि हरेक दिन कुनै न कुनै राजदूत र कार्यालय प्रमुखहरुको ताँती लाग्थ्यो | कतै बाट हुन नसकेको काम मेयर साहेब मार्फत हुन सक्ने अन्तिम आशा हुने गर्थ्यो | अहिले यी कुराहरु सुनाउँदा दन्त्य कथा झैँ लाग्न सक्ला | सत्य यही थियो, कुनै लोभ लालचमा न फसेका ब्यबहारिक र राजनैतिक रुपमा इमान्दार कोही नेता थियो भने मेयर साहेब नै थियो | अहिले उहाँ गुमनाम हुनु भएको छ , शहरको ४५ लाख मान्छेको भीड भित्र अन्जान हुनु भएको छ |

डिल्लीबजार चारखाल अड्डा भित्र चार खाल खोर नामले परिचित “जेल ” अद्यापी छदै छ | हो त्यै जेलका जेलर साहेबले जीर्ण जेलको मर्मत सम्भार गर्ने प्रयास गर्नु भएको र कतैबाट सहयोग न पाए पछी अन्तमा मेयर साहेबलाई भेट्न आउनु भएको रहेछ | जिन्दगीको उर्बर समयमा दसौं बर्ष जेल नेल भोग्नु भएका मेयर साहेबले तत्काल सहयोग गर्ने वचन दिनु भए छ र त्यसको लागि आबश्यक प्राबिधिक तथा प्राशानिक कार्यको थालनी गर्नको लागि मलाइ बोलाउनु भयो |

जेलको निरीक्षण नगरी मर्मत सम्भार सुधारको थालनी हुन सक्दैनथ्यो, त्यही भएर जेलर साहेबले सके भोली नै जेल भ्रमणमा आउन आग्रह गर्नु भयो र मेयर साहेबले पनि भोलि फस्ट आवर मै चारखाल गएर साँझ सम्म प्रतिबेदन पेश गर्न भन्नु भयो |

बिहान साढे दस न बज्दै जेल आउछु भने अनुसार साढे दस नपुग्दै जेल पुगियो | जेलर साहेब दङ्ग | महिनौ प्रयास गर्दा सिन्को न भाँचिएको काम १ दिन मै हुने भयो भनेर होला कि ? जेलर गृह मन्त्रालयबाट खटिने अधिकृत हुने र सुरक्षाको जिम्मा मात्र प्रहरीको हुने रहेछ | हिन्दी सिनेमामा जस्तो पुलिस नै जेलर हुने ब्यबस्था नेपालमा रहेन छ | जेलर साहेब, इन्स्पेक्टर साहेब सहितको टोलीले जेलको जीर्ण भाग र गर्नु पर्ने सुधारहरु बारे ब्रिफिंग गर्न जेल घुमाउने भए | सबै जना पहिले महिला सेल तिर लाग्यौं |

महिला सेल पुग्ने बित्तिकै राम राम राम…. गालीको बौछार सुरु भयो | महिला कैदीहरु बाफ रे बाफ ….. जेलर पुलिस् देखि निकै रुष्ट भाको प्रष्ट थियो | आमा चकारी गाली त मुखैमा | हुन त केही बाहेक प्राय अपराध गरेकै कारणले वा अपराधी आचरणले जेल परेका हुन् तिनीहरु |

जेल भित्र सौचालयको संख्या जम्मा २ अनि नुहाउने ठाउँ नै छैन | सयौंको संख्यामा कैदी छन् | न्यूनतम मानबिय सुबिधा पनि थिएन | अनि जेलर ले गाली न खाए ताली खान्छ त ?? बिचरा जेलरले नि के गर्न सक्थ्यो र ??
न खल्तीको पैसाले गर्न सक्थ्यो न गल्तीले बजेट झर्थ्यो | जेलरले गालीको गदगदाहत बीच ” उहाँ तपाइँहरुको यिनै असुविधाको सुधारको लागि हेर्न आउनु भएको इन्जिनियर साहेब हो, आफै के के चाहिन्छ भन्नु ” भनेर गाली म तर्फ फ्लिक गरि दिनु भयो |

मैले भनें ” मेयर साहेबले आजै रिपोर्ट दिनु भन्नु भएको छ , तपाईहरुको सुबिधाको लागि हुन सक्ने जति काम १ महिना भित्रै सम्पन्न हुन्छ , ढुक्क हुनु होस् ” | अनि देखाउन थाले अगुवा कैदी महोदयले के कस्तो असुविधा छ भन्ने |

सबै भन्दा खत्तम त ट्वाइलेटको संख्या र अवस्था नै थियो | अर्को गुनासो चाहि स्नान गर्ने समस्या रहेछ स्नान घर नभएर | खुला चोकमा आएर नुहाउनु पर्ने र नुहाउने समयमा संगै को पुरुष सेलको माथिल्लो तल्लाबाट सर्बांग देखिने हुँदा पुरुष कैदी हरुले सिट्टी बजाउंदै तमासा गर्दो रहेछ |

” साले रण्डीका सन्तानहरुले कहिलेइ न देखे जस्तो हाम्रो … ….. हेर्न आउछन, हामी पनि देखाई दिन्ठेम तेरो आमा बहिनी संग भाको … यही हो भनेर …” मुख त …… बाफ रे बाफ |

महिला जेलको अवस्था र गर्न सकिने सुधारको आंकलन र नाप जांच गरी पुरुष सेलमा जान निस्केम | जेलर साहेबले एक छिन मेरो अफिसमा बसम र चिया एक कप खाम , त्यस पछी उता जामला भन्नु भयो | ठिकै हो यत्रो गाली खाएको पचाउन एक गिलास चिया त पिउने पर्यो भन्दै चिया खान बस्यौं |

चिया गफ सकिवरी पुरुषजेलमा जाने बेलामा जेलर साहेबले ” म त उता जान्न, इन्स्पेक्टर साहेबले तपाईलाई लैजानु हुन्छ ” भन्नु भयो | मैले किन भनेर प्रश्नै गर्नु परेन , महिला सेल को त यति हरि बिजोग छ भने पुरुष सेल को राम बिजोग हुने नै भयो | शायद पुरुषको गाली पचाउन सक्ने आँट जेलर साहेबमा थिएन |

इन्स्पेक्टर साहेब संग पुरुष जेल अर्थात जेलको मूल द्वारमा गइयो | महिला सेलमा जस्तो कार्यालय परिसर भित्रबाट जान न मिल्ने रहेछ | बन्दूक बोकेको सेन्ट्री, अनि ३ फीटे फलाम को ढोका पार गरेर जानु पर्ने | अघि सम्म मैले कर्मचारी परिचय पत्रको माला लागेको थिइन | अब भने लाग्यो कैदी लाने बाटो तय गर्दा पास झुन्ड्याएन भने म बबुरोलाई लाई नयाँ कैदी आयो भनेर लाम लागेर र्याग गर्न बेर छैन ( हिन्दी सिनेमाको प्रभाव) |

त्यो ३ फूटे फलामे गेटबाट साढे पांच फीटको म के छिरेको थिएँ, भित्रबाट गाली हैन ताली पो बज्यो बाइ ……………

ताली किन बज्यो भने …. धेरै दिन देखि नयाँ कैदी आएका रहेन छ , बल्ल नयाँ मुर्गा आयो भनेर ताली ठोक्या रैछन बज्जेहेरु ले | एक छिन मै ताली , खाली भो | गलामा झुन्ड्याएको सरकारी छाप भएको परिचय पत्रले कैदी हैन मार्साब रैछ भन्ने थाह भो |

संगै हिडेको इन्स्पेक्टर साहेबले कैदीको नाइकेलाई बोलायो | कैदी नाइके त …………….

कैदी नाइके चिनेको मान्छे नै परेछ | आफ्नै अड्डाको खरिदार साप | केही महिना अघि आफ्नै बजेई पर्ने बृद्धाको हत्या अभियोगमा पुर्पक्षको लागि थुनिएका | आफ्नै टोल छिमेकमा हरि दाइ | हरिदाईको मुहारमा कान्ति छायो | मानौ बर्षौं देखि अँध्यारो काल कोठरीमा थुनिएका हरिदाईले घाम देखे जस्तो |

सर नमस्कार भन्दै नेवारी मै किन पाल्नु भएको भनेर सोध्नु भयो | मैले आफु आउनुको बेलिबिस्तार लगाएँ |
सर संग लामो कुरा गर्नु छ , अहिले सबै संग परिचय गराई दिन्छु भन्दै एक एक लाई बोलाउनु थाल्नु भयो |

जेल भित्र कैदीहरु बिचको आन्तरिक ब्यबस्थापन गर्न नाइके , भाइ नाइके , चौकीदार , भाइ चौकीदार को ब्यबस्था हुने रहेछ | जेल भित्र सानो पसल हुने रहेछ , चिया नास्ता त दैनिक बन्दोबस्तीका सामान पाइने | पसल कल्ले राख्ने , बजार को जाने , आदि इत्यादि को ब्यबस्था यिनै नाइके चौकीदारहरुले गर्दो रहेछ | लामो समय सम्म थुनिएका, अलि पढे लेखेका र जिउडाल अच्छा भएकालाई यी पदहरुमा नियुक्ति गर्ने रहेछ|

नाइके हुनु को रवाफ हरिदाई को मज्जा ले देखियो |

“ओहे कृष्णे, हाम्रो सरलाइ स्पेशल चिया र अमलेट तु ल्याउनु | “

“ओह सानुकाजी, सरलाई राम्रो कुर्सी को ब्यबस्था गर त |”

जेल भित्र एउटा चोक रहेछ . चारै तिर थुनुवा सुत्ने पाटी जस्तो घर | ट्वाइलेटको हालत उही, सबैलाई लेट हुने | ढल निकास, नेपाल को बिकास जस्तै |

चोक भित्र कुर्सिमा बसेर हरिदाई संग के कुरा गर्न थालेथें, अरु थुनुवाहरु पनि आइ पुगे | हरि दाइले सबै संग परिचय गराई दिनु भयो |

उहाँ हाम्रो सर , इन्जिनियर साहेब , मेरो टोलको भाइ | जेलको भौतिक अवस्था सुधार गर्न हेर्न आउनु भएको | हाम्रो मेयर साहेब बडा इअमा जमान भाको मान्छे हो , मेयरले पठाएको मतलब केही काम हुन्छ , उहाँले गर्बका साथ् सुनाए |

चिया , अम्लेट आइपुग्यो , सबैले चिया लिए | आ-आफ्नो परिचय दिदै गए | थुनुवा मध्ये एक जना बुज्रुक नेपाली कालो टोपी लाइराख्या हेर्दै हाकिम जस्तो देखिनेले आफ्नी परिचय यसरी दिनु भयो –

“म चाहि रामानन्द शर्मा , यही जेलको जेलर, अहिले कैदी भाछु |”

” जेलर साहेब नि जेल भित्र कसरी ?? “

” यस्तै परिबन्दमा परियो सर , ब्याड लक् खराब भए सी यस्तै हो | बिस्तारमा म मेरो कोठा मै भन्छु है , मेरो कोठामा पाल्नु पर्छ नि सर खाजान खान ..| “

जेलर साहेब को आग्राह टाल्ने कुरा भएन , हुन्छ भने |

अर्को एक जना कलिलो केटो पनि संगै थियो | भाइ किन नि , जिज्ञासा लागेर सोधें |

“केटी बेचेको आरोपमा | ” धक नमानी उसले भन्यो |

“साँच्चै केटी बेच्या हो त ?? त्यो त राम्रो हैन नि भाई | “

यति के भन्या थिएँ बिचराको आँखाबाट बलिन्द्र झरे |

“सर ….| मैले केटी बेच्या हैन , धरोधर्म हैन | “उ भन्दै गयो –

गाउँमा स्कूल पढ्दा पढ्दै एउटी संग पिरती बस्यो | जात भात को कुरो ले मागेर बिहे गर्न सम्भव भएन र एक दिन भगाएर सदरमुकाम सम्म के पुगेको थिएँ , असत्ती सुन्तालीका दाई हरुले समाएर पुलिसलाई बुझाइ दियो | केटी बेच्न लागेको आरोपमा २ बर्ष …..|

“बिचरी सुन्तली पो के गर्दै होली ……” त्यसपछी त्यसले बोल्न सकेन |

सर जाउँ भित्र तिर , मेरो नि आफ्नो कुरा सुनाउनु छ – हरिदाईले बाहिर को गम्भीर माहौलबाट कुरा अन्त सार्न भन्नु भयो | हुन्छ नि , मलाई नि छिट्टै फर्किनु छ | आजै रिपोर्ट बुझाउनु भन्नु भा छ मेयर साहेब ले |

भित्र गएँ , जेलर साहेब को रुम मा | अरु कैदीहरु को चाहि ४-५ जना सुत्ने एउटा रुम हुन्थ्यो भने जेलर साहेबको चाहि सानो तर सिंगल | सानो ब्ल्याक एण्ड ह्वाइट टिभी पनि रहेछ | कानूनले न दिएको सुबिधा जेलर भएरै पाएको हुनु पर्दछ |

छोटकरी मा भन्नु होस् , म सबैको कुरा सुनेर जान्छु | मैले आफ्नी मनशाय प्रकट गरें |

हरि दाइले पहिले मेरो कुरा भन्छु भन्नु भयो |

सरले मेयर साहेबलाई मेरो कुरा सुनाइ दिनु पर्र्यो | म एकदम निर्दोष छु | मैले मान्छे मारेको हैन | म संगै समातिएका ८ जना मध्ये एक जना वकिल बाहेक कसैलाई चिन्दिन | मलाई फसाइएको हो | भाइ ले नै भन त मैले मान्छे मार्छु होला र ??

मैले चिने जाने सम्म हरिदाई को चरित्र एकदम सफा , समाज सेवामा लागेको . टोल छिमेकमा हरेक जात्रा पर्वमा अगुवा | तर समातियो किन ?? मैले प्रश्न गरें | त्यसै त समात्न आएन होला |

“हैन भाइ, त्यो बुढी मेरो नजिकको बजेई | बजेईको सन्तति कोही नभएकोले सबै सम्पती मैले नि पाउने, म किन हत्या गरूँ? “

कुरा जायज थियो र पनि टोलमा भाको साबिती सर्जमिनमा मैले नै मारेको हुँ भनेको मैले खुदै सुनेको थिएँ |

“तपाइँले मारेको हैन भने , अस्ति पुलिसले सर्जमिन गराउँदा , किन सबको सामु मैले नै मारेको हुँ भन्नु भएको त ?? “

“त्यो मैले भनेको हुँ, मैले हैन भनेको भए पुलिस ले मार्थ्यो , बाच्नको लागि भनेको हुँ| “

“कसरी??” मैले पुरक प्रश्न सोधें |

“पुलिसले यति पिट्यो .. यति पिट्यो…………………….”

पुलिस ले पिट्यो रे …पिट्दैमा नभाको कुरा हो भन्नु पर्छ त त्यो पनि हत्या जस्तो संगिन आरोपमा ? मैले पनि केही केरकार गरें|

हैन सर, म बिस्तारमा भन्छु |

“अजि (बजेइ) को हत्या भएको थाह भए पछि पुलिसलाई पहिलो सूचना दिने मान्छे नै मै हुँ | अजिको बारे सम्पूर्ण जानकारी दिने नै मै हुँ | सबैभन्दा नजिकको आफन्त पनि मै हुँ | एक्लै बस्ने गरे पनि ट्याम ट्याम मा हेरविचार गर्ने पनि मै हुँ | खुशी भएर अजिले सबै सम्पति शेष पछि मेरो नाममा गरि सक्नु भएको थियो | दिन दिनै हनुमान ढोका जान्थे, अनुसन्धानमा प्रगती भयो कि भनेर | सोधेको जवाफ दिन्थे | ७-८ दिन पछि ७-८ जनालाई समाएर ल्याए छ, पुलिस ले | मलाई यिनमा को माथि शंका लागेको छ भनेर सोधे | मैले चिन्दिन कोहि पनि भनें | एक जना जग्गा सम्बन्धि काम गर्ने वकिललाई चाहि बजेइ कै एक टुक्रा जग्गा बेच्ने क्रममा चिनेको थिएँ | तर पुलिसले थप झन्झटमा पार्ला भनेर त्यसलाई नि चिनेको छैन भन्दिए | “

भोलिपल्ट अफिस सके पछि हनुमान ढोका गएको थिएँ, केही पत्ता लाग्यो भनेर |
“अरुले बकी सक्यो हत्या गर्ने मुख्य अपराधी तैं हो” भनेर नेल लगाई हाल्यो |

“मैले साप के गर्नु भएको यो के भनेको थिएँ , बढी बोल्ने हैन” – भन्दै एक झाप्पु लायो अनि “जे बोल्नु छ , भोलि सरकारी वकिलको कार्यालयमा बोल्ने | ओह केटा लै जाउ त्यसलाई केरकारमा | “

मैले आफ्नी श्रीमतीलाई नि खबर गर्न सकिन | नेल लगाएर हनुमान ढोका थानाको केरकार कोठा भन्नेमा लग्यो |

“तैले किन हत्या गरिस , आफ्नै बजेइलाई ल भन” -हिजो सम्म नमस्कार फर्काउने पुलिसको सक्कली अनुहार देखें |

“साप मैले गरेको हैन , मैले गरेको भए म दिन दिनै सरको मा किन धाउँथें ? जाहेरी नै किन दिन्थे ?”

“पुलिसलाई उल्टै कोइशन ?? ल भन खुरुक्क यो कागजमा सहि गर्छस कि भित्र लगेर केरकार गरूँ? “

“साहेप मैले गरेकै होइन त म किन गरूँ ?” मात्र के भनेको थिएँ , “लैजा केटा यसलाई भित्र | लातको मान्छे बात ले बोल्दैन | ” पुलिसको क्रुरताको पहिलो रुप देखियो |

भित्र अँध्यारो कोठा , बत्ति भए न भएको जस्तो | आँखामा पत्त्ति लगायो | नेल लगाएको हातलाई खै के मा हो झुन्ड्यायो |

“तैले हत्या गरेको स्वीकार्छस् कि नाईं भन्छस्” – भन्दै सलिड प्लास्टिकको पाइप हो कि रबरले झुण्डीएको पैतलामा के एक डण्डा के हानेको थियो , तीन त्रिभुवन देखें |

“मैले सर मैले हैन , मैले कही गरेको छैन” – भन्न सकेको थिएन अर्को पाइप हान्यो |
मैले केही सोच्न सकिन , बाल बच्चा सम्झे , श्रीमती सम्झे | भगवान सम्झें |

“साला कुकुर, मान्छे मारेर नि चुँ सम्म नि गर्दैन , दे अर्को एक |” हाकिम चिच्यायो |

अर्को एक पाइप खाँदा लाग्यो, अब बाँच्दिन | बाच्नु छ भने हो नै भन्नु पर्छ | १०-१५ जेल बस्नु परे नि मर्नु भन्दा हो भन्नु नै जाती भनेर मैले हिम्मत हारें |

“हो सर मैले , हो भनें | हो भन्नै पर्र्यो | “

“साप मैले नै मारेको हो साप, गला थिचेर मारेको हो ” भने पछि बल्ल पानी खान दियो | भोलि पल्ट सरकारी वकिलको कार्यालयमा फेरी डण्डा खाने डरले मैले नै मारेको हो भनेर साबिती बयान दिएँ | टोलमा भएको सर्जमिनमा पनि फेरी त्यही डण्डाको भूतले तर्सायो र मैले नै मारेको हो भनि दिएँ |

या त मलाइ थाहा छ या भगवानलाई , मैले मारेको हैन सर ,मैले मार्नु पर्ने कुनै कारण नै थिएन | ८३ बर्षकी अजि कति बर्ष नै बाच्नु हुन्थ्यो र सम्पतिको लोभमा हत्या गरूँ ?? उहाँको शेष पछि मेरै हो | त्यसमाथी म माथि कुनै शंकट आइलागेको थिएन, घर छ , जागिर छ |

“त्यसो भए अहिले के गर्ने बिचार गर्नु भएको छ त ??” मैले भाबी योजना जान्न खोजें |

सके सम्म छिटो यो खोरबाट निस्कन चाहन्छु , घरमा फुच्चे बिरामी छ रे , हिजो बुढी भेट्न आएकी थिई | हरिदाइ को अश्रुधारा बाह्रमासे खोला सरि थियो | पीडा बगिरहेको थियो | बिबशता सुक्सुकाइ रहेको थियो |

मुद्दा चलिराख्या छ | वकिल अर्कै राख्नु पर्छ भन्ने सल्लाह आएको छ ससुरालीबाट |

“वकील त तकडा नै राख्नु पर्छ है ” मैले नि हौस्याए|

“को वकिल ?” मलाई जिज्ञासा लागेर सोधें |

फलानो ….( नाम चाही उल्लेख नगर्नु नै बेश होला ) |

मैले तत्काल हुँदैन भने |

” किन ?? “

“त्यो क्रिमनल जस्टिसको ज्ञाता हैन, सम्बन्धित वकिल नै हाल्नु पर्छ है , यो संगिन मुद्दा खेलाँची हैन | “

“हुन्छ सर म यो कुराको बिचार गर्छु | सर चाहि मेयर साहेबलाई मेरो कुरा पुर्र्याई दिनु पर्र्यो | मेयर साहेबले केही गर्नु सक्नु हुन्छ कि ? ” हरिदाईले हतास आश प्रकट गर्नु भयो |

” हेर्नुस् दाई , तपाइँले मयेर साहेबलाई चिन्नु भएकै छ | यस्तो केसमा मेयर साहेबले पोलिटिकल कन्ट्याक्ट युज गर्नु हुन्न | गर्नुस भन्न नि मिल्दैन | तर तपाइको पीडा र दुखेसो चाहि सुनाइ दिन्छु | अरु कसैलाई केही भन्नु छ भने भन्नुस मा भन्दिन्छु | “

“पर्दैन सर , तपाइँले मलाई हत्यारा न ठानी दिए पुग्छ | “

त्यतिन्जेल खाजा ट्याम भयो | जेल भित्रको कैदी जेलर साहेबको कहानी त सुन्ने बाँकी छ | खाजा रेडी भएको कृष्णेले जानकारी गराई सकेको थियो |

जेल भित्रको खाजा, खसी मासु च्युरा , आलु चना तरकारी , टिमूर हाल्या गोलभेडाको अचार | बडा मिठो रहेछ , तीता कुराहरु बीच |

“लौ जेलर साहेब, तपाइँ को सिङ्गै कहानी सुन्न बाँकी नै छ | खाजा खाए पछि चुरोसको तलतल लाग्यो | एक खिल्ली तानेर आउछु, जेल भित्र न खानु भएन नि भन्दै बारी जेल बाहिर निस्केर कसरी पो फेरी छिर्ने हो मिलाई दिनुस न भनें |

पुरानो जेलर न ठहरियो | सेन्ट्रीमा बसेको पुलिसहरुलाई अर्डर गर्नु भयो – सर एक छिन को लागीर बाहिर निस्कनु हुन्छ , फेरी ससम्मान मेरो कोठामा पुर्र्याई दिनु नि फेरी | हस साब भन्दै कैदी जेलरलाई स्यालुट मार्दै

” जाम सर एक छिन बाहिरको हावा खान |”

पुलिसले पनि मेरो उकुसमुकुस बुझे जस्तो गरि भन्यो |

चुरोस सल्काएं | एउटा सकियो अर्को पनि सल्काएं | चुरोट तानेर धुँवा फाल्दा उडेका धुँवाको आकृतिहरु हेर्दै मनमा अनेक कल्पना आए | साँच्चै हरिदाई निर्दोष पो हुन् कि ? निर्दोष मान्छे यसरी काल कोठरीमा बन्द हुँदा उनको मनमा के कति आंधी चल्दो हो, परिवार नाता कुटुम्ब कति भात्किँदो हो | मेरो लागि अकल्पनीय बिषय हो |

दोस्रो खिल्ली पनि सके पछि जेल भित्र फेरी प्रवेश गरें | अर्को एक राउण्ड चिया आइसकेको रहेछ |

“मार्साब को चुरोस ब्रेक त लामै रहेछ , लौ एक राउण्ड चिया फेरी खाम | ” जेलर साहेबले आफ्नो वृतान्त सुनाउन भूमिका बाध्नु भयो |
————————————————————————————————————
आज भन्दा झन्डा १० महिना अघि सम्म म यही जेलको जेलर थिएँ | उप सचिबमा प्रमोशन भए पछि सोर्स फोर्स लाउन सकिन, सिडियो हुने इच्छा थियो जेलर बनाएर खटाइ दियो | ठिकै छ त काठमाडौ जानु पर्ने हैन भनेर जेलर भएर आइयो | जेल प्रशासन बारे बुझ्न खोज्दा खोज्दै एउटा नराम्रो घटना घट्यो | जेलको हाकिमको हैसियतले दोषी मै भएँ |

“घटना चाहिं के नि सर ??” मैले जिज्ञासा राखें|

लागु औषधि कारोबारमा २ बर्ष जेल सजायंमा परेका दुइ जना नाइजेरियन नागरिक यहि जेलमा थियो | बेला बखतमा झाडा पखाला लगायत पेट दुख्ने रोग लाग्ने र अस्पताल जाने गर्थे | हत्कडी लगाई हतियार धारी प्रहरीको साथमा बीर अस्पताल लान्थे र समयमै फर्किन्थे |

एक दिन ती दुवै जनाले एकै दिन पेट दुख्यो र छाती दुख्यो , अस्पताल जान पाउँ भन्ने निबेदन दिए | आफु नयाँ परेकोले वा पहिलेको बिश्वासले स्वीकृत गरि दिएँ | चार चार जना प्रहरीको जिम्मा लगाई दिएँ |
जेलबाट अस्पताल जाँदा वा पहिलेइ नै सेटिंग भएको रहेछ |

“अस्पताल हैन कोपुण्डोल स्थित होटल हिमालयमा पुर्र्याई देउ , उताबाट हामीलाई छुताउन वाकिन आएको छ | एक घण्टा जति वकिल संग कुरा गर्न देउ , एक एक जना लाई १०, १० हजार रुपैया दिन्छु ” भनेर लोभ देखाएछन |

दंठे पुलिस न परे | लोभमा फसिहाले | (हुन पनि हो त्यति बेला हामी इन्जिनियरको तलब २९ सय थियो प्राबिधिक भत्ता समेत जोडेर | यो हिसाबले सिपाहीको तलब मुश्किलले १४-१५ सय हुन्थ्यो होला | )

१० हजार भनेको धेरै ठुलो रकम | फसिहाले दंठेहरु |

हिमालय होटलकै रिसेप्सनमा अर्को एक जना नाइजेरियन काले कुरी राख्या रैछ रे | त्यो काले र कैदी काले बीच एकै छिन कानेखुसी के भाथ्यो, प्रहरीहरुलाई १ -१ हजार को दिए रे | कैदी काले मध्ये एक जनाले काम चलाउ नेपाली जान्थे | त्यसले प्रहरीहरुलाई भने छ – यो एक हजार एडभान्स भयो, हाम्रो हत्कडी खोलि देउ वकिल संग को पेपरमा साइन गर्नु छ, माथी कोठा न. … मा बसेको छ | बाकि पैसा हामी माथि बोलाएरै दिन्छु | यही रिसेप्सनमा बसी राख एक एक जना गरी बोलाउछि फोन बाट अनि आउनु र पैसा लिनु |

प्रहरी त मख्ख, १० हजार पाइने , झन्डै ६ महिनाको तलब एकमुष्ठ | मुर्खहरुले नेल खोलिदिए र कैदीहरु माथि गए | माथि गएको एकै छिनमा रिसेप्सनमा घन्टी बज्यो र एक जना प्रहरीको नामै लिएर माथि आउनु भन्ने आदेश आयो | दङ्ग पर्दै माथि गए छ त्यो | फेरी ५ मिनेट पछि अर्को लाई बोलायो | दङ्ग पर्दै गए | एवं रितले सबैलाई माथि बोलाए गए |

त्यस पछि कोइ पनि फर्केंन जेलमा | ५ बजे सम्ममा कुनै हालतमा फर्की सक्नु पर्ने नियम थियो | न कैदी फर्के न प्रहरी | अफिसबाट फिर्ने लाग्दा इन्स्पेक्टर साहेब हस्याङ्ग फस्यांग गर्दै आए |

“सर सर ती नाजेरियन र प्रहरीहरु कोइ पनि फरेको छैन . केहि गडबड भयो जस्तो छ | के गरूँ सर , टेन्सन भयो | “

“लौ बर्बाद भयो | अघि नै केही शंका लागेको थियो मन मा एकै दिन दुइबै जनालाइ अस्पताल जानु पर्ने किन होला भनेर | “

“लौ तुरन्तै प्रहरी हेद क्वार्टरमा फोन गर्नु , सबै कुरा खुलस्त गर्नु , भाग्न नपाओस | म पनि बिभागमा खबर गर्छु | “

प्रहरी पर्शासन दुबैमा घटनाको जानकारी गराइयो | इअरपोर्ट देखी काठमाडौको सबै नाकामा चेकिङ्ग सुरु भयो | एक टोलि प्रहरी हिमालय होटल गए |

हिमालय होटलमा बुझ्दा प्रहरी आएका र नाइजेरन बसेको कुरा पुष्टि भयो तर तिनीहरुको बसेको कोठा खाली थियो | चेक आउट नगरी भागि सकेका रहेछन | प्रहरी .. कता गए नि | हिमालय होटलका सुरक्षा कर्मी देखि लिएर अन्य कर्मचारीहरु संग जानकारी लिंदा कोइ प्रहरी र नाइजेरन कोइ पनि होटल बाहिर गएको देखिएन | रुम पुरै खालि थियो , सरसामान केही पनि थिएन | तर बाथरूम लक थियो | बाहिरबाट लक् गरेको रहेछ | बाथरुम भित्र चार जना प्रहरी इन्तु न चिन्तु अवस्थामा |

प्रहरीहरुलाई तुरन्तै अस्पताल लगियो | ज्यान जोगियो तर जोगिएन | ती प्रहरीहरु बयान अनुसार, काले ले एक एक जना गरी बोलाइ भक्कुमार पिट्ने र हात खुटा बाँधी , मुखमा पट्टि बाँधी ट्वाइलेटमा कोचेका रहेछन |

नाजेरियनहरु भागेको भागेइ भयो , समात्न सकिएन | कुटाइ खाने पुलिस , पुलिसको हाकिम लगायत मलाइ समेत निलम्बन गरी मुद्दा चलाए , सरकारी वकिलको कार्यालयले | मिलेमतोमा कैदी भगाए भन्ने संगिन आरोपमा |

अस्पताल जान पाउँ भन्ने निबेदन स्वीकृत मैले गरेको हुँ, मिलेमतोमा हैन | प्रहरीसंग के कस्तो मिलोमतो भयो मलाई थाहा छैन भनें | मेरा वकिलले पनि सक्दो प्रतिरक्षा गरे | न्यायाधिशले के मान्थ्यो ?

“मिलोमतो न भएको भए दुवै जना एकै दिन कसरी बिमारी हुन्थ्यो” भन्ने प्रश्न गरे | म संग त्यसको उत्तर थिएन | यदि मैले अस्पताल जान न दिएको भए अनि उनीहरू साँच्चै नै बिरामी भएर तल माथि केही भएको … बिदेशी नागरिकको सवाल छ , यो भन्दा गम्भीरर घटना हुन्थ्यो | दोष जम्मै मेरै मा आउथ्यो |

आखिर जेल प्रशासनको मिलेमतोमा कैदी भगाएको ठहर गर्दै मेरो सरकारी जागिर खोसियो त १८ महिनाको लागि यही थोसियो | चारै जना बदमास प्रहरीहरुको नि जागिर गयो २-२ बर्ष जेल गयो | हाल तिनीहरु नख्खु जेलमा छन् | इन्स्पेक्टर साहेब मात्र बच्नु भयो , नसिहत सहित सरुवा हुनु भयो |

यसरी सर , नखाएको बिष पनि लाग्दो रहेछ | धन्न मैले यहाँका कैदी दाजु भाईहरुलाई अन्याय गरेको रहेन छु र आज मलाई उहाँहरुले अभिबावक सरह मानेर एउतै परिवार जस्तै भएर रहेकाछौं | परिवार संग अलग्गिएर , एउटा कलंक बोकेर जिउनु पनि के जिउनु जस्तै लागेको थियो | तर यहाँ भित्र म जस्तै धेरै निर्दोषहरु थुनिएका रहेछन | सबैको कथा ब्यथा उस्तै छन् | त्यहि भएर मन बहलिएको छ | अब धेरै दिन बाँकी छैन मेरो कैद भुक्तान हुन | अब उनीहरु संग छुट्टिएर पो कसरी जाने जस्तो भैसक्यो | एउटा अचम्मको डोरीले बाँधिने रहेछ जेल भित्र पनि | शायद पीडाहरु एउतै भएर होला |
————————————————————————————————————–

जेलर साहेबको कथा पुरा हुँदा न हुँदै समयले पांच हान्ने लागिसकेको थियो | रिपोर्ट लेख्नु छ फेरी , भोलि बिहानै मेयर साहेबले खोज्ने छन् |

“लौ त यहाँको अवस्था बारे र नाप जांच गरेको आधारमा प्रोपोजल समेत आजै बनाउनु छ | काम सुरु हुने बेला फेरी आउने नै छु | तपाइहरुको आतिथ्य र मायाको लागि धन्यबाद | तपाइँहरु संगको एक दिन अबिस्मरनिय रहने नै छ | अब हिड्छु |”

हिड्छु भन्दा भन्दै पनि अर्को १५ मिनेट खायो | सबै संग बिदावारि र अघि न भेटेका संग परिचय साटासाट गर्ने पर्यो |

यही रह्यो मेरो एक दिनको जेल बसाई | मन भरि अनेक तर्कना गर्दै भारि मनले जेलबाट बिदा भएँ | तीता मिठा कहानी सुनें , देखें र तपाईहरुलाइ सुनाएँ | मन पर्यो होला नै |

अस्तु !!

(हरि दाइको सन्दर्भमा – जिल्ला अदालतले हत्याको मुख्य अभियुक्त करार गर्दै जन्म कैदको फैसला दिए . पुनराबेदन अदालतले जिल्ला अदालतको फैसला सदर गर्यो | सर्बोच्च अदालतले दुवै अदालतको फैसला त्रुटिपूर्ण भएको भन्दै निर्दोष भएको फैसला सुनायो र करीब पांच बर्ष पछि छुट्नु भयो हरिदाई | जागिरमा पुनर्बहाली हुनु भयो र तत्काल राजिनामा गर्नु भयो | त्यतिन्जेल मैले पनि लोक सेवा पास गरेर सरकारी सेवामा गैसकेको थिएँ | अझै पनि टोलमा हरिदाई भेट हुन्छ . नमस्कार सर भन्दै हात मिलाउनु हुन्छ | पांच बर्ष निर्दोष भैकन पनि जेलमा बिताउनु भएको कथा ब्यथा बिस्तारमा बुझ्ने सुन्ने मौका पाएको छैन , नत्र एउटा गतिलो उपन्यास बन्ने थियो | मौका मिले हरिदाईको कहानी कुनै दिन लेख्ने नै छु | )

(स्रोत : Sajha)