कथा : मायाको लाइन

~मणि लोहनी~

यहीनेर उनीसंग भेट भयो । मायाको लाइनमा ।

लाइनमा महिलाहरु छन् र आफ्नो पालो पर्खिरहेछन् । उनी पनि पालो पर्खिरहेकी थिइन् । २६ वर्षकी उनले तीन वर्ष अघि लोग्ने गुमाएकी हुन् । आंतककारी विस्फोटमा परी उनका लोग्ने मारिएका । म पनि मायाको लाइनमा नै छु । तर म पालो पर्खिरहेकी छैन । उनीहरु लामबद्ध भएर मसम्म आइपुग्छन् र मैले उनीहरुलाई उनीहरुको भागमा परेको माया उपलब्ध गराइ दिनु पर्छ । एक अर्थमा म माया बाँडेर बसेकी छु । कस्तो अचम्म माया पनि बाँडिने चिज हो ? बाँडेको पनि के भन्नु ? लाइनमा बसेर माया पाइन्छ ? कस्तो उदेक लाग्दो । तर यहाँ भएको छ यस्तै, म उनीहरुलाई उपलब्ध उनीहरुले ठान्ने गरेको माया वितरण गरिरहेकीछु । मायाको अधिकृत बिक्रेता जस्तो । अधिकृत वितरक त्यो पनि सित्तैमा ।

काठमाण्डौं नजिकै धादिङको मुरलीभज्याङमा जन्मिएकी म । बिबाहपछिको पाँच बर्ष काठमाण्डौंमा बित्यो । यतिखेर म नाइजेरियामा छु । र नितान्त एक्ली छु । ऊ छैन मसंग ।

रोगी हजुरआमाको इच्छा पुरा गर्न काठमाण्डौंको राम्रो खानदानी केटासंग मेरो कन्यादान भएको थियो । आमा थिइनन् । बाबु र काकाकाकीले कन्यादान गरे । मलाई लिएर आउने त्यो पुरुषसंग काठमाण्डौ आएदेखि नै राम्रो भएन । राम्रो होला की भन्दा भन्दै पाँच वर्ष बित्यो । कुर्नु र नपाउनुको नियती भोग्नै पर्‍यो मैले । सम्झौता नगरेको कहाँ हो र, मेरो जीवनको अत्याधिक कष्टकर र दुर्भाग्यपूर्ण समय सजिलै विर्सन सक्दिन म ।

बिबाह गरेर मात्र सम्बन्ध जोडिनु भनेको एउटा अप्ठ्यारो बोकेर छुटिने तयारी मात्र रहेछ भन्ने लाग्छ । सम्वन्ध त प्रेमले बनाउने रहेछ, सम्बन्धले कहिल्यै प्रेम बनाउन सकेन हामीहरुबीच । अरुले जोडिदिएको सम्वन्धको आधारमा प्रेमको निर्धारण गर्नु निकै गाहृो कुरा हो । चिन्नु न जान्नुको मान्छेसंग एकाएक प्रेम उत्पति हुदैन पनि, थाह छैन मान्छेहरु त्यसरी जोडिएको सम्बन्धमा कसरी पुरै जिन्दगी बिताउन सक्छन् ? एक अर्काबीच माया र सम्मान नभएको सम्वन्ध असफल सम्झौता भन्दा बढ्ता अरु केही होइन ।

उसको र मेरो सम्वन्धमा न माया थियो न सम्मान । हरेक पल कष्टकर रहेको त्यो सम्वन्ध कुनै पनि बेला टुट्न सक्छ भन्ने लाग्थ्यो मनमा । कति सहनु मैले मात्र ? सम्झाएकै थिए पटक पटक उसलाई र आफ्नो मनलाई पनि, ‘चित्त नबुझेको कुरामा हामी छलफल गरौं । केही कुरा तिमी मान केही कुरा म मान्छु । मिलेर बस्नु पर्छ । जिन्दगी लामो छ । मुख कालो बनाएर कसरी जिन्दगी बिताउनु ?’ भनेकै हो हरेक असहमतिहरुमा ।

तर उसले मेरो कुरा कहिल्यै सुनेन । ‘मेरो सल्लाह मान्छौं भने तिमी र म झगडा नगरौं । तिमीलाई मन लागेको तिमी गर । मलाई मन लागेको म गर्छु ।’ सम्झौताको हदमा पुगेर मैले सल्ल्ााह दिएथें । मेरो सल्लाहले उसको पुरुष अंहममा ठेस पुग्यो सायद । त्यो साँझ अरु साँझभन्दा ज्यादा कुट्यो मलाई । अरु साँझ झै चुपचाप सहेर बस्न्ा मन लागेन त्यो साँझ र उल्टै उसैको हात समातेर उसलाई भकुरेँ ।

भोलिपल्ट उसका भाउजु र आमा आएर मलाई गाली गरे । मलाई मात्र होइन मेरी मरिसकेकी आमाको बारेमा पनि के के भने । आफुले गर्दै नगरेको गल्तीमा आमाको समेत नाम मुसिदाँ मलाई नमीठो लाग्यो । सहनै सकिन र म अदालतको शरणमा पुगेँ ।

१५ / २० दिन लाग्यो त्यसपछि उसंगको वेस्वादिलो साइनो र कष्टकर सम्वन्धबाट म मुक्त भएँ । अदालतबाट डिभोर्स पेपर हातमा लिएर र्फकदा म फूल झैं हलुंगो थिएँ । कति पि्रय लाग्दो रहेछ एउटा उन्मुक्त जीवन त्यति वेलै बुझे । असहज सम्वन्धलाई घाउजस्तो टाँसेर हिड्न हुदैन रहेछ । काटेर फाल्नु नै उत्तम ।

‘किन बिबाह गर्न खोजेको ?’ मैले सोधेँ ।

उनले मलाई पुलुक्क हेरिन् । गोरो अनुहारमा कालो आँखा र आँखाभरि असरल्ल छरिएका दुःखहरु । ‘मलाई बच्चाको बाबु चाहिएको छ । म चाहान्छु मेरो बच्चाले टुहुरो हुन नपरोस् ।’

‘तिमीलाई लोग्ने चाहिएको छैन ?’ मैले सिधै सोधेँ । मेरो काम नै उनीहरुलाई लोग्नेस्वास्नी जुराई दिने भएको छ यति वेला ।

‘मेरो जीवन म जसरी पनि बिताउँथे । तर यो आंतकमा मेरो बच्चालाई एक्लै जोगाउन गाहृो छ ।’ उनले काखमा च्यापेको बच्चा तिर हेर्दै भनी । उनले बताए अनुसार उनका दुई बच्चा रहेछन् । यति कलिली नाबाहानी उस्मानको दुई बच्चा ? उदेक लाग्छ । यी मुश्लिमहरु बच्चा जन्माउनका लागि मात्र बिहे गर्छन की क्या हो ? मनमनै सोच्छु ।

नाइजेरियाको उत्तरी भागमा पर्ने कानो शहर, जहा म छु र मसंगै छन् मायाको लाइनमा बसिरहेका नाबाहानी र दर्जनौ महिलाहरु । उनीहरु सबै पुनः विवाह गर्न चाहान्छन् । नाइजेरिया सरकारले शान्ति ल्याउन सहयोग पुग्ने आशाका साथ आरम्भ गरेको विवाह कार्यक्रममा सामेल हुन उनीहरु ल्ाामवद्ध छन् । विवाह गर्नुलाई उनीहरुले मायासंग जोडेका छन् र यसलाई उनीहरुले मायाको लाइन भन्ने गरेका छन् । कति सरल बुझाई, अनि कति सहज मन । के बिबाह र माया एकै हुन सक्छ ?

विबाह र माया एकै हुँदो हो त म यसरी यहाँ किन आउँथे ? किन मेरो विवाहित पुरुष मेरो मायाको भागमा पर्न सकेन ? नमीठो लाग्छ मलाई, माया महशुश गर्न नसकेको त्यो सम्वन्धको सम्झनाले ।

गैरसरकारी संस्था भ्वाइस अफ विडोज, डाइभोर्सिज एण्ड अर्फान्स अफ नाइजेरिया हिसबाहमा कार्यरत छु यति वेला । हिसबाहले कार्यक्रम संयोजकको रुपमा मलाई कानो शहरमा खटायो । सम्बन्ध तोडेर हिडेकी म सम्बन्ध जोड्न बसेकी छु । आश्चार्य लाग्छ जीवनको परिपाटीभित्र परेको मान्छेको जिउने प्रक्रिया, प्रेम नबुझेकी मैले सम्बन्ध कसरी बुझ्नु ?

शहरबाहिरको यस्तै शिविरमा लामबद्ध पुरुषहरुलाई छानेर हाम्रा साथीहरुले यहाँ ल्याउछन् र यहाँ लामबद्ध महिलाहरुसंग छुट्टाछुट्टै भेट गराइन्छ । उनीहरुको कुरा मिल्यो भने हिसबाहले नै उनीहरुको बिहे गरिदिन्छन् ।

इस्लामी सरिया प्रहरीको सहयोगमा सञ्चालित यस कार्यक्रमबाट नाइजेरियाको अस्थीरता कम हुने हिसबाहको विश्वास छ । यसले विधवा र पारपाचुके गरेका महिलाहरुलाई उपलब्ध पुरुषसंग बिवाह गरिदिन्छ । इस्लामिक समूह बोकोहरामका कारण नाइजेरियामा हिंसात्मक गतिविधि अत्याधिक हुने गरेको छ । जसबाट हरेक महिना ९० जनाभन्दा बढि विधवा हुने गरेका छन् । थाहा छैन यस किसिमको मायाको लाइन अर्थात सामुहिक विवाह कार्यक्रमले स्थिर घर तथा परिवार उपलब्ध गराएर सामाजिक सम्वन्ध विस्तारमा सहज हुने र हिंसात्मक गतिविधि कम हुने नाइजेरियन सरकारको अपेक्षा कति पुरा हुन्छ ।

तर नाइजेरिया आएपछि अभाव, आवश्यकता, बरोजगारीको दिक्दारी भन्दा ठूलो प्रेम नहुदो रहेछ भन्ने शिक्षा पाएकी छु मैले । अभावको हिंसा भन्दा ठूलो हिंसा नहुदो रहेछ प्रेमको । हिंस्रक बनेका यहाँका युवाहरु, यस्ता कार्यक्रमले हिंस्ाा बाट केही रोकेको अनुभूत पनि भएको देखिन्छ । बालबालिकाले आमा तथा नयाँ पितासंग स्थिर जीवन बिताउन पाउँछन् । उचित शिक्षादिक्षा र स्याहारले उनीहरु सामाजिक बन्न प्रेरित हुन्छन । मान्छेको भावुकता भन्दा पहिला जीवन रक्षा नै भौतिक सत्य रहेछ ।

मैले नाबाहानीलाई इस्म्ााइल इब्राहिमसंग भेटाइ दिएँ । दुबैले केही बेर कुरा गरे । दुबै खुशी बनेँ ।

‘हामी अव बिहे गर्न चाहान्छौं ।’ इस्माइलले भने ।

‘यो विवाहलाई दिगो बनाउन सक्छौ ?’ मैले इस्माइललाई सोधेँ ।

‘कतैबाट मारिएनौ भने हामी छुटिदैनौं ।’ इस्माइल मुस्कुराए । नाबाहानीले मायालाग्दो गरी इस्माइललाई हेरी । बर्षौदेखिका प्रेमीप्रेमिकाजस्तो उनीहरु एक अर्कालाई हेरिरहेका थिए ।

बिबाहको दिन नाबाहानीले मेरो दुबै हात समाती, ‘भोलि बेलुकाको खाना हामीकहाँ है ?’

मैले ‘हुँदैन’ भनें । इस्माइल पनि नजिकै आए र दुःखी अनुहारमा भने, ‘कानो शहरमा हामीसंग हाम्रो बच्चा सिबाय अरु कोही छैनन् । तपाईले हामीलाई भेटाइ दिनुभो । हामी तपाईलाई धन्यवाद भन्न चाहान्छौं ।’

नाबाहानीले आँखाभरि आँसु पारेर मलाई हेरी, ‘हामी दुःखी छौं गरिब छौं, आफ्नै देशमा असुरक्षित छौं तर हाम्रो पनि मन छ म्याडम ।’ मलाई कता कता दुख्यो । भावुकता त रहेछ नि यहा पनि । सम्झौता गरे सम्बन्ध प्रेम पनि बन्दो रहेछ, यस्तै लाग्यो । तर म सम्वन्धहरुबाट भागेकी स्वास्नीमानिस । मलाई उनीहरुसंग जोडिनु छैन । सम्वन्धले दुःख सिवाय केही दिदैन भन्ने मलाई लाग्छ । भर्खरै जोडिदै गरेका उनीहरुलाई यो सब कसरी बताउनु ?

मैले ‘भोलि बेलुकाको खाना तिमीहरुका पक्का’ भनेपछि उनीहरु खुशी भएर गए ।

बिहानै नाबाहानीले फोन गरिन् ‘बिर्सिनु भएको त छैन नी ?’ म हाँसे, ‘आउँछु ।’

केही मिठाई र बच्चाका लागि कपडाहरु लिएर उनीहरुको घर इकाबिला रोडमा पुगेँ । बच्चालाई लेख्न सिकाइरहेको इस्माइल हाँसेर ढोकामा आइपुग्ो । अल्लाहको मन्त्र लेखिएको पोष्टर टाँसिएको भित्तामुनि रहेको काठको कुर्सीमा म बसेँ । खाना पकाउँदै गरेकी नाबाहानी पनि मुस्कुराउँदै नजिकै आइन् ।

साँझको सात बज्न लागेको थियो । इस्माइल घर बाहिर निक्लिन लागे ।

‘किन’ मैले सोधे ।

‘दहि लिन ।’ नाबाहानीले जवाफ दिइन् । कानो शहरको इकाविला रोडमा अवस्थित उनीहरुको घर बजार नजिकै थियो । मस्जिद नजिकैको बजार मिठाइ र दहीको लागि चर्चित थियो ।

‘ड्याम्म…….’

इस्माइल बाहिर निक्ले लग्ात्तै आएको ठुलो आवाजले हामी तर्सियौं । आवाज बम विस्फोटनको थियो । एक्कासी कोलाहल सुनियो । मानिसहरुको भागदौड मच्चियो । प्रहरीको भ्यान र एम्बुलेन्सहरु दगुरेको आवाज पनि सुनियो । नाइजेरियाका प्रहरीहरु मलाई लिन आए, ‘सुरक्षा अवस्थ्ाा बिगि्रएको छ तपाई छिटै होस्टेल हिड्नुस् ।’

मैले नाबाहानीलाई हेरेँ । उसको अनुहारको रंग एका एक अध्यारो भयो । प्रेम र आदरसाथ उनले मलाई खाना खान बोलाएकी । खाना नखाई म कसरी जानु ?

म केही नबोलेको देखेर प्रहरी अधिकारी रिसाए, ‘बाहिर अवस्था बिगि्रएको छ । छिटो हिड्नुस् । विदेशी पाहुनाको सुरक्षा हाम्रो पहिलो दायित्व हो ।’

इस्माइल अझै फर्किएको थिएन । म हिड्नु अघि नाबाहानीले मेरो हात चपक्क समातिन् । मैले उनलाई अंगालो मारे र निस्किएँ । रात भर निन्द्रा लागेन । इस्लाम फर्कियो कि फर्किएन, नाबाहानीले के गरिहोली ? सोचीरहे ।

भोलिपल्ट मन नलागी नलागी म फेरि विवाह शिविरमा गएँ । सधै जस्तै मायाको लाइनमा दर्जनौ महिलाहरु ल्ाामबद्ध थिए । ती दर्जनौं विधुवा महिलाहरुको भीडमा मैले पुन नाबाहानीलाई देखे । उनी अँध्यारो मुख लगाएर पुनः मायाको लाइनमा उभिएकी थिइन् ।

(श्रोत :- Onlinekhabar )