युद्धकथाः घर फर्किएको मानिस

~यादव देवकोटा~Yadav Devkota__2

मैले देख्दा ऊ आँगनछेउ मेवाको रुखनेर उभिएको थियो । खिया लागेको टिनको बाकस बोकेर । गोठतिर चिहाइरहेको थियो, सातो गएजस्तो उदासी अनुहारमा उतारेर । गोठ रित्तै छ । उसका बा गएदेखि । छोरोको खबर बुझ्न सदरमुकाम गा’थे । फर्किएनन् । भगमान्को घर जाने बेला ढाँट्नु हुन्न । उनी फर्किएका थिए खबर बनेर । त्यही खबरपछि मेरो संसार रित्तो छ गोठजस्तै । गोठजस्तै रित्तिएको मेरो जीवनको आखिरी संघारमा ऊ फर्किएको छ ।

पारि बाह्रकोट पल्तिरको हिमालमा उसका बाले हुक्का तानेर फालेजस्तै धुवाँ उडी रहेको बेला ऊ फर्किएको छ । आठ कक्षामा पढ्दै थियो । खोलाबाट उड्दै आएको तुँवालोलेझंै छोप्न आइरहने वनकुहिरोको पछि लागेर गयो । दसैंमा ठ्याम्मै सत्र पुग्यो । जुँगाका रेखी बाक्लिँदै गएका थिए । मकैजुङे  दारी पलाउन थालेको थियो पातलोगरी । धुवैँधुवाँको बाक्लो कमिज लगाएर पिलपिले जुनकिरीझैं रातविरात डाँडाकाँडामा धमिलो छायाँ बनेर डुलिहिँड्यो । बल्ल आज फर्किएको छ उसको साल गाडिएको पाखोमा ।

ऊ मेरो छोरो हो । ऊ नभएको यो सत्र वर्ष मैले आफ्नै मुटुमा किला ठोकेर गुजारेँ। उसका बा गएदेखिन् मेरो मुटुमा जोर किला ठोकिएका छन् । उसको कानको लोतीमा कोठी नभएको भए आफ्नै घर फर्किएको उसलाई चिन्दै नचिन्ने पो रहेछु ।

०००
खाना खाएर गुन्द्रीमाथि पल्टिएको ऊ कथा भन्न थालेझैं बोलिरहेको छ खिरिलो आवाजमा । म सुनिरहेछु उसको आवाज नजिकै बसेर ।

‘नचिनेका मानिसहरु आइरहन्थे । धेरैजसो उनीहरू आउँदा गाउँमा नाचगान पनि आउँथ्यो । उनीहरू गीत गाउँथे । नाटक देखाउँथे । भाषण गर्थे । मलाई भने हरियो कुर्तासलवार लगाउने केटीले गाएको गीत खुब मन पथ्र्यो । रातो सल टाउकोमा फेटाजस्तो बनाएर बाँधेकी ऊ जब गाउँथी, ‘यै हाम्रो रोल्पामा पुलिसहरु पसेर …..’ मेरो शरीरका रौंहरू पुसको ठण्डीमा टाउकाबाट पानी खन्याउँदा जसरी नै सर्सराउँदै ठडिन थाल्थे । जनयुद्ध सुरु हुने पूर्वसन्ध्यातिरको समय थियो । कार्यक्रम सधै‌जसो राति हुन्थ्यो । रात निख्रनै लाग्दा कार्यक्रमसँगै उनीहरू पनि लापता हुन्थे ।

वर्षको एकदुईपटक आउँथे र जान्थे । जाँदा थाहै नपाई मेरो मनमा मोहनी लगाएर फर्किन्थे । आफैंसँग लैजान्थे मेरो मनको अलिकति कुनो अलिअलि गरेर । र, म रित्तिँदै गएझैं ठान्न थालेको थिएँ उनीहरू गएपछि । विद्यालय जान्थेँ । कक्षाकोठामा बस्थेँ । तर, मनभरि उनीहरू पढाइरहन्थे । उनीहरू सिकाइरहन्थे । उनीहरुनै सम्झना बनेर डुलिरहन्थे यताउति ।

घरमा थाहै नदिई गइरहन्थेँ, आइरहन्थेँ, उनीहरूको पार्टीको कार्यक्रममा । विद्यालयका दाइदिदीहरूको पछि लागेर जाँदाजाँदै म उनीहरूको पक्षधर भएँ । मेरै दौँतरी दिलु कार्यक्रमहरूमा जाँदाको पनि साथी भयो । म लेखिएँ उनीहरूको सूचीमा । सूचीका उनीहरू मेरा भए । म उनीहरूको । सूची हाम्रो भयो । उनीहरूले दिएको किताब, बाले किनिदिएको स्कुलको किताबभन्दा रमाइला लाग्न थाले । म विद्यालयमा बाका लागि र उनीहरूले दिएको किताब आफ्ना लागि पढ्न थालेँ । आमाको गनगन नसुनेझैं गर्दै ‘आमा’ पढिभ्याएँ । ‘आमा’ पढिभ्याउँदा म गाउँ कमिटीको सदस्य भइसकेको थिएँ । विद्यालयमा विद्यार्थी कमिटिको सचिव ।

२०५२ सालको हिउँदमा निकै लामो पानी पर्‍यो । माघ महिना पुरै । पानीसँगै ओइरिएर आएको चट्याङ्ले ठूलो डुम्रीको रुख ठहरै पा¥यो । त्यसको हप्ता दिन नपुग्दै लडाइँको खाल खुल्यो देशमा ।

०००
हामी बल खेलिरहेका थियौं । दिलु राम्रै खेल्थ्यो । ऊ लगालग पास हुन सकेन । मेरो दौँतरी । हामीसँगैको । फेल पास फेल पास हुँदै ५ मा पुग्यो, म आठमा पुग्दा । अनि उसैको जोडमा म पनि छिर्न पाउँथे बलकोर्टभित्र । हामी खेलिरहेका थियौं । सबै विद्यार्थी गुरुरु उकालो लागे । हाफटाइमको समय । हेर्दाहेर्दै बल खेल्ने कोर्टमा दिलु र म मात्रै भयौं । कोही करायो, ‘पुलिसले बीरबहादुर सरलाई ल्यायो ।’ मैले भनेँ, ‘भोक लाग्यो खान जाम ।’

‘मूला तेरा भोकाउने ओडार’ भन्दै दिलुले मलाई घिच्यायो र अरु दौडिएतिर सोझ्यायो । हामी पनि दौडियौँ बेतोडले । ढापे कुवामाथिको बाँसझ्याङमा पुग्दा गाउँले र विद्यार्थीले पुलिस ताकेर हानेको ढुंगाले बाँसको घनाहरू मकै भुटेझैं पड्किएका थिए । माथिबाट गाउँले र तलबाट विद्यार्थी ढुंगा हानिरहेका थिए । बाँसझ्याङ छेउको बाटोनेर हत्कडी लगाइएका वीरबहादुर सर र नौ जना पुलिसहरू उभिएका थिए । दुईजना प्रहरी भरुवा बन्दुक सोझ्याएर भित्तामा अडेस लाइरहेका थिए । छजना प्रहरीको हातमा कालो रंग लगाइएको छोटा लौरी थिए । त्यसलाई डण्ठा भनिने रहेछ । काँधमा खुकुरीको चित्र बनाएको पुलिस कराइरहेको थियो–शान्त रहनुस्, शान्त रहनुस् । घर फर्कनुस् ।’

खुकुरीवालले शान्त रहनुस् भनेर हात फैलाइरहेको बेला हाम्रो स्कुलको हेडसरले हानेको ढुंगा खुकुरीवालको नलीखुट्टामा लाग्दा ढुंगामा सिसी ठोक्किएझैं आवाज आयो । त्यो आवाज नसकिँदै खुकुरीवालले भन्यो –‘फायर हिम ।’ हेडसर गह्राको डिलबाट झरेर कान्लामा टाँसिए । पिलिक्क जूनकिरीजस्तो उज्यालो, आगोको झिल्कोजस्तै उज्यालो स्वाइँय्य गर्दै मेरो दाहिने हातको तीन अमल परबाट चुइँकियो । रिंगटा लाग्न खोजेछ कि भन्ठानेँ । सोच्दासोच्दै कसैले मेरो दुवै खुट्टामा समातेर भुइँमा लडाईदियो । म सर्लक्कै भुइँमा सुतेँ । सुतिरहेको अवस्थामा पछाडि फर्केर हेर्दा रुखबाट पात खसेझैं अघि हाम्रा हेडसर उभिएको डिलबाट दिलु खसिरहेको थियो । म सुतेकै गह्रामा ।

सब मान्छे हावाकावा गर्न लागे । मैले केही मेसो पाइन । विस्तारै उठेँ । मान्छेहरू लौ मा¥यो भन्छन् । चुकचुक गर्छन् । हेर्छु त मभन्दा तल्लो गह्रामा राम भाञ्जा लडिरहेका छन् । मेरो दाहिने हात छेउबाट गएको उज्यालो त गोली पो रहेछ । त्यसैले लडाएछ रामलाई । कस्ता हरामी रहेछन् पुलिसहरू ! तिनले हानेको गोलीले ढालेछ दिलुलाई पनि । मैले देख्दा ऊ पानीपानी भनिरहेको थियो । गोली लागेको देब्रे पाताको जोर्नीबाट भुलभुले मूलबाट पानी आएझैं रगत भुलुकभुलुक गरिरहेको थियो । म रन्थनिदै घर फर्किएँ । साँझ बाले भन्नुभो, ‘दिलु त मरेछ ।’ घर भत्किएर मेरो टाउकोमा आडिएजस्तो भो मलाई । बिउँझदा आमा हातमा अम्खोरा लिएर बाबुबाबु भनिरहनु भएको थियो । निधारमा भिजाइएको आमाको फरियाको टालो थियो । स्कुल जान मन लागेन ।

लौरो बोकेर आउँदा पुरै गाउँको सातो टिप्ने प्रहरीहरू बन्दुक बोकेर आइजाई गर्न लागे । दिलुको तेह्रौं दिनमा पार्टीले कार्यक्रम राख्ने भयो । तपाईं त स्कुलको सचिव, यसरी कहाँ हुन्छ भन्दै मैलाई अघि लाउने मनसायले उनीहरु आए । ‘महान जनयुद्धको पहिलो सहिद’ लेखिएको सादा पोस्टरमा दिलुको फोटो थियो । सेते काकालाई पोस्टर देखाउँदै भन्यौं– ‘काका रुख पार्टी छाड्नोस् । त्यही रुख पार्टीको सरकारले हाम्रो दिलुलाई मा¥यो । दिलुको ठाउँमा हामी छौं । हामी पनि तपाईंकै छोरा हौं । हाम्रो ठाउँमा तपाईं पनि उभिनुस् ।’

तिनी बोलेनन् । पारि हिमालतिर टाउको फर्काएर तिनले पिलपिल पिलपिल आँसु बगाइदिए । मनसुली हिमालको टाकुरामा घामले आखिरी बास बसेको थियो । भित्र काकी हरियो फरिया लगाएर अँगेनामा खत्र्याक्खुत्रुक् गरिरहेकी थिइन्, खरानीजस्तै उदासी उतारेर अनुहारमा । उनीहरू चुँक्क पनि बोलेनन् । भित्तामा दिलुको फोटो थियो । प्रावि स्कुलले हाम्रो बिदाइ गर्दाको सामूहिक फोटो । त्यो फोटोमा म पनि थिएँ । मेरो हिक्का छुट्यो । साथीहरू र काकाकाकीलाई छाडेर म एक्लै बाटो लागेँ घरतिर । बाटोभरि आँसु र नाकबाट सलल बगेका सिँगान साथी भए । तेह्रांै दिनमा पुलिस आयो ।

कार्यक्रम सुरु गर्नै लाग्दा हामीलाई घेरा हाल्यो । स्कुल कमिटीको अध्यक्ष, हेडसर र मलाई समात्यो । हेडसर छाडिएनन् । हामीलाई हग्नमुत्नै नसक्ने गरी ठटाएर सातौं दिनमा छाड्यो । कुखुरा बनाउने भन्थ्यो । कुकुरजस्तो चार हात खुट्टा टेक्नुपर्ने गरी गोदेर ‘आइन्दा उग्रवादी काममा संलग्न हुन्न’ भन्ने कागज गराएर तारेखमा छाड्यो ।

त्यसपछि पढाइ, तारेख र कार्यक्रमको त्रिवेणी रंगहरू आए जीवनमा । पार्टी कार्यक्रमको कलेजी रंगले मनभित्र बाक्लो गरी कुची पोत्न थाल्यो । सेते काकालाई लिएर, दिलुका बा उनी, प्रथम शहिदका बा, सदाबहार पिलपिले चिस्यान लिएर गइरहेँ, आइरहेँ यता उता ।

त्यसै सालको दसैंअघि गाउँमा सांस्कृतिक कार्यक्रम आयोजना भयो । कार्यक्रम सकिएको भोलिपल्ट गाउँकै एउटा बिर्तावालको भकारी फुटाइयो र गरिब गाउँलेलाई अनाज बाँडियो । बाँडिएको अनाज कुट्नेपिस्ने गरेर चुल्होमा तात्न नपुग्दै पुलिस आइपुग्यो गाउँमा बिर्तावालको उजुरीमा । बिर्तावालले थुप्रै बेनामेहरूको सूचीमा मेरो नामै किटान गरेर उजुरी दिएको रहेछ ।

बिहान चार बजेतिर उनीहरु हाम्रो आँगनमा आए । मलाई चौकीमा कुखुरा बनाउने भन्दै कुट्ने पुलिसलाई उसैले बालेको टर्चको उज्यालोमा चिनेँ । उभिएको थिएँ दलिन नेरको खापाको छेल पारेर उनीहरूलाई हेर्दै । बसुँ–बसुँ लाग्यो । कट्टुमै मुत छुट्लाजस्तो भयो । मध्य असोजको बिहानी जाडोमा नुहाएकै जस्तोगरी खल्खली पसिना बग्यो । बिरालोको चालमा भित्र छिरेँ । कर्सातिर निस्कने झ्याल खोलँं । आमाले छ्यास्स पारेर लाइटर बालिन् त्यही बेला । मलसाँप्रोले नानी लगेपछि रन्थन्निएको बिरालोको जस्तैगरी टल्किए आमाका आँखाका दुई गेडी । बा कता गएछन् देख्नै पाइन । ढुंगामा समाउँदै झ्यालबाट झरेर कर्सामा पुगेँ ।

कर्साबाट ठाडै उक्लिएर बाटो समातेँ । शितले पखालेको छ बाटो । कोदोबारी लछप्पै भिजेको छ शीतले । चप्पल पनि उन्न पाइन गोडामा । स्कुल जाने पाइन्ट पुठ्ठानेर च्यातिएपछि काटेर टालीवरी कट्टु बनाइदिएका थिए बाले । त्यही उनेर सुतेको थिएँ । दुइ तिरको कुइनोनेर च्यातिएर भ्वाङ परेको बाहुला लामो भएको सर्ट लगाएको थिएँ । सुत्दा लगाएको कपडामा थपघट नगरी भागेको थिएँ पुलिसले आँगनमा बुठ बजारेपछि । उनीहरुले डण्डाले डाम्ने डरले । डण्डाको डरले भागेको बिहान बेतोडले दुई घण्टा दौडिएँ खालि खुट्टा शीतले डामिँदै बाटोभरि ।

बिहान उज्यालो हुने बेला हुँडीखोलाको पुलनेर पुगेको थिएँ । शीतले डामिँदाडामिँदा घुँडादेखि तलको दुवै खुट्टा खोलामा पल्टेको ढुंगाजस्तो भएको थियो । चिमोट्दा पनि पत्तो नपाउने । पराइजस्ता लाग्ने गरी आफ्नै शरीरमा झुण्डिएका खुट्टा घिसार्दै दरौँदीतिर लस्किएँ । दरौँदीको पुलमा ‘यै हाम्रो रोल्पामा ….’ गीतवाली कमरेड भेटिइन् । उनैको पाइतालाको डोब पछ्याउँदै पार्टी यात्रामा सामेल भएँ ।

०००
भेटेका मान्छेहरु छुटे । साथ छुट्यो भनिएका मान्छेहरु भेटिए । गाँस बाँडेका साथीहरु लड्डालड्दै छुटे । पार्टीको बाटो ठीक छैन भन्दै गएका मान्छेहरु चैते क्रान्तिपछि फेरि भेटिए । तर भेटिएनन् घर छाड्ेदेखि नै बा–आमा । संकटकालका बेला बाको खबर भेटेको थिएँ । सदरमुकाम जाँदा समातिएका उनी दोहोरो भिडन्तमा मारिएको खबर बनेर । म समातिएर छुटिसकेको उनले चाल पाएनछन् । सुरुङ खनेर भाग्यो भनेर रेडियोले पनि फुकेकै थियो । घरमा नभए पनि गाउँका अरुका घरमा त रेडियो थियो । तिनले पनि भनिदिएनछन् । हो न हो छोरो जेलमै छ भनेर खोज्न हिँडेका बालाई आतंककारीको बाऊ भनेर समातेछ । समातेको चार दिनमा मारिदिएछ । गोली हान्नुअघि उनका आँखाभरि मेरो तस्बिर दौडियो होला । अत्यास बनेर । बाको हत्याको खबर सुनिरहँदा म स्थानीय एक कमरेडको शहादतको खबर दिएपछि झोक्राइरहेका सहिदका बाआमालाई सम्झाइरहेको थिएँ ।

बाको खबरपछि दुईदिनसम्म झोक्राउँदै बसेको मलाई तिनै बूढाबूढीले सम्झाएर सङ्लो बनाइदिए ।

ताकुकोट रेडको बेला चलेको गोलीको उज्यालोमा मैले मेरो गाउँ देखेको थिएँ । केहीअघि भेट्दा हिमाल सरले घरको खबर ठीकठाकै भएको जनाउ दिएका थिए । हिमाल सरलाई निशस्त्र अवस्थामा मारेपछि दोहो¥याएर ताकुकोटमा रेड गर्नु परेको थियो । त्यही दोस्रो रेडमा ‘यै हाम्रो रोल्पामा….’ वाला गीतकी कमरेड र त्यो गीतमा मादल बजाउने कमरेड अञ्जानले शहादत प्राप्त गरेका थिए ।

ताकुकोटको त्यही दोस्रो रेडमा मिसफायर हुँदा मेरो देबे्रपट्टिको खुट्टा पड्कियो । तीन महिनापछि घाउ पाकेर किरा पर्न थालेको खुट्टा बोकेर गोरखपुरको अस्पताल पुगेको छैटौं दिनमा डाक्टर मोहम्मदले मेरो घुँडा तलको खुट्टा काटिदिए । आफ्नै आँखा अगाडी मेरो खुट्टा काटियो । खुट्टा काटिएपछि बाँकी संसारसँगको सम्बन्ध काटिँदै गयो । शान्ति प्रक्रियापछि शिविरमा पुग्दा छुटेका साथीहरु फेरि भेटिए एक–एक गरेर ।

‘गाउँमा बाटो पुगेको छ । हिँड्नु पर्दैन । हामी बसमा हाल्दिन्छौं । घर जाऊ’ भनेका थिए साथीहरुले । सग्लो ज्यान लिएर निस्केको मान्छे, हर्लङखुट्टी भएर फर्कन मन लागेन । शिविरछेउ बग्ने तिनाउको पानी जति नै पानी बगाएँ आँखाभरि । नेताहरुले डाइनिङ हलमा उत्तिकै रक्सी बगाएको खबर आयो । छात्तीमा झिर रोपेझैं हुनथाल्यो ।

समायोजनको आखिरी समय घाइतेहरू सेनामा जान नपाउने दस्तखत गरे नेताहरूले । दस्तखत गर्नेमा एउटा नेता त पहिले मेरै कमाण्डर थिए । म उनको निजी सहयोगी थिएँ । घाइते भएपछि मात्रै म छुटेको थिएँ उनको सचिवालयबाट । उनले तीनपटक भेटेरै भनेका थिए– ढुक्क हुनुस् कमरेड, शारीरिक अवस्थाले केही फरक पर्दैन, तपाईंले जनमुक्ति सेनामा भएको कमाण्डर पदसरह सेनामा भूमिका पाउनुहुनेछ ।

म पदको लागि हिँडेको थिइन । उनले त्यसैको कुरा गरे । म मौन रहेँ । तर मेरो मनले लामो निबन्ध लेख्यो । आँखाले पट्यारलाग्दो पहाडको चित्र उता¥यो । सम्झौतापछि स्वेच्छिकको रकम लिएर गोरखपुर पुगेँ । डाक्टर मोहम्मदलाई भेटें । उनैले हालिदिएको नक्कली खुट्टामा म दुरुस्त उभिएँ ।

बसबाट सदरमुकाम झर्दा मेरै पार्टीका प्रधानमन्त्रीको गाउँ भ्रमणको स्वागत गर्न जिल्लाका साथीहरू बाटामा उभिएका थिए । केहीले चिने र अलि तर्किए । केहीले के छसम्म भने, नजिक परेनन् । सहिद अन्जानका भाइ अँगालो हाल्न आए । चिया पसलमा गयौं । उनले बेलिविस्तार लगाए सबै कुरा । हिजो गुन्द्रीमा सुतेर गुन्द्री ओढ्ने नेताहरूलाई भव्य पलङमा निद्रा पर्न छाडेको । भोकको झोँकमा कुन्यूँमा राखेको सुकेको मकै थुतेर काँच्चै गरम्गरम् चपाउँदै हिँड्नेलाई रक्सी र सपेटा रुच्न छाडेको थियो ।

अञ्जानका भाइलाई हेरेँ । धुमिल कायामै छन् । भने, ‘दाजुको रगत अलपत्र पारेर बिग्रन सकिन दाइ । खर्च चलाउन पनि मुस्किल परेको छ । डेराभाडा तिर्न नसकेको चार महिना भयो । पसलमा उधारोको खात छ । मलेसिया जान पासपोर्ट बनाऊँ भनेको पासपोर्ट बनाउने पैसा पनि छैन । जान कति लाग्ने हो, त्यसको न हिसाब छ, न बाटो छ । सब बर्बाद भयो दाइ ।’

चियाको गिलासले तप्प आवाज दियो । हेर्छु त केटोको आँखामा आँसु भरिएको छ । अर्को थोपा आँसु फेरि पनि गिलासमै झर्‍यो । आफ्नै आँसुले भरिन थालेको गिलास उठायो र सुरुप्प पा¥यो ।

केटो फिस्फिसाइरह्यो पिलपिल आँखा पार्दै । नमज्जा लाग्यो । नमीठो लाग्यो । त्यसैत्यसै कोक्यायो मन । मनभित्र डाँडै भत्कनेगरी पहिरो गयो । दाजुको क्षतिपूर्तिको रकम आमाको पेटको उपचार गर्दैमा बाटो लागेको सुनायो । खुट्टा राखेपछि मसँग जम्मा १ लाख ९५ हजार बाँकी थियो स्वेच्छिकमा पाएको । भाइ पासपोर्ट बनाऊ, खर्च चलाऊ भनेर १८ हजार रुपैयाँ हातमा राखिदिएँ । लिन मानेको थिएन । कर गरेपछि लियो । राति उसैको  कोठामा बसेँ । बिहानै बस चढेर हिँडे । बस चढाउने बेला उनी पनि आएका थिए । बस गुड्ने बेला फेरि पिलपिल गरेर आँखा ओसिलो बनाए । दुई घण्टामा त बसले घर छेउको देउरालीमा लगेर छाडिदिन्छ । आधा घण्टाको बाटो पछि त घर पुगिहालिन्छ ।

यो बाटो मैले हिँडिसकेको छु पहिल्यै । हरियो पानामा खैरो मसीले कोरेको बाङ्गा टिङ्गा धर्साजस्ता लाग्ने यी बाटाहरु मेरा बालापनका सबैभन्दा नजिकका साथी हुन् । बाख्राका ससाना पाठाहरूझैं उफ्रँदै दौडँदै बितेको थियो मेरो जिन्दगीको बिहानी समय । यही बाटोमा, यही माटोमा । चामल र चियाका पसल थपिएछन्, गौडैपिच्छे जस्तो । माझघरे काकाले पनि चियादोकान थापेछन् ठाँटीखोलानेर ।

‘भाइलाई चिनिएन नि !’

नमज्जा लाग्यो, आफ्नै माटो बिरानो भएछ । काकाले चिनेनन् । आफ्नै गाउँले विराना भएछन् । घर छाडेर गएपछि हिँडेको ठाउँमा मानिस हँसिलो मुद्रामा हात मिलाउन आउँथे । ‘अविरल कमरेड कहिले आउनुभो’ भन्दै । तिनले कहिल्यै चिनिएन भनेनन् । आज आफ्नै गाउँले काकाले चिनेनन् । मैले आफैंलाई चिनाउनु प¥यो मेरै गाउँमा ।

‘ए बाबु पो’ तिनी जिल्लिए । मलाई भने खल्लो लागिरह्यो । सँगै बेन्चीमा बसेर चिया पिइरहेका टारीखेते बाहुन साहिँलाको छोराले अप्ठेरो मानेजस्तो गरे । विस्तारै उठेर गए । पल्लो कुनामा लडिरहेको मुडा उठाएर बसे । चियामा चिनी धेरै हालेछन् काकाले । तर साँहिलाबाका छोराको व्यबहारले मन खल्लो बनायो । हामीले धेरै फे¥यौं दुनियाँ भनेर धक्कु लाउँथ्यौ दसवर्षे आँधीले । तर गाउँ त त्यहीँ रहेछ । समाज त त्यहीँ रहेछ । पहिले धारा छोइयो भनेर झगडा गर्थे ।

अहिले बेन्चीबाट तर्किएर मुडामा पुगे । के फेरेछ त्यतिका मान्छेको रगतले ? त्यतिका मान्छेको जिन्दगी बर्बाद बनाएर पनि पुराना कुरीतिहरूको रौंसम्म हल्लेनछ । कहाँ पोखियो मेरो जीवनको सत्र वर्ष ! बोल्नै मन लागेन । काकाले ‘पैसा पर्दैन बाबु’ भने । खुट्टा खोच्याउँदै हिँड्ेको देखेपछि काकीले भनेको आवाजले पछिबाट आएर मलाई सोझ्यायो, ‘घाइते भाछ भन्थे, खुट्टोतिर पो रैछ ।’ ‘मेरो मनजति मेरो शरीरको कुनै अंग घाइते छैन काकी’ मनैमा भनेँ मैले ।

आफैंलाई सुनेर रोयो मन । मेरो आँखामा जस्तै पातमा शीतको थोपा टिल्पिलायो । पारी मनसुली हिमाल घामको चाँदले टल्किएर मुुसुक्क हाँस्यो । टाकुराबाट बूढो मान्छेको जस्तो धमिलो आकृति बनाएर वाफ उडिरहेको छ । वाफभन्दा पनि बेजोड गतिमा मेरो जोवन खर्च भएको पुराना दिनहरु बत्तिइरहेछन् टुक्राटुक्रा बादल बनेर मनको आकाश छोप्नेगरी । बाटो हिँड्छु । म भन्दा अघि–अघि छायाँ हिँड्छ । मेरै छायाँ ।

घरबाट हिँड्दा बिहानीको अँध्यारो थियो । जुनको उज्यालोमा शीतले डामिँदै हिँड्दा छायाँ पनि भिजेर निथु्रक्क पर्दै मेरो पछिपछि घिसारिएको थियो । अहिले त मेरै छायाँले मलाई घिसारिरहेछ । म छायाँ पनि बोक्न नसक्ने भएछु । छायाँले मलाई बोक्ने भएछ । बूढो काप्रोको रुख हुँदै गल्ली सकेर छायाँको पछि लाग्दै आँगननेर पुगँेँ । छायाँ हरायो । अब सकिएछ छायाँ बोकेर हिँड्न । छायाँ बनेर हिँड्न । टक्क उभिएँ । गोठ रित्तै छ । घर पनि रित्तोरित्तो लाग्यो । आमाले पिँढीमा बसेर निकै बेर नचिनेझैं गरेर एकटक हेरिरहिन् । मलाई धिक्कार लाग्यो । आफैंलाई चिनाउन मैले उनलाई आफ्नो हुलिया देखाउनुपर्‍यो । ‘बाबु’ भनेर तिनले मेरो टाउको मुसारिन् । अलिकति घिसारिएछ । खै कसरी हो, कम्मरमा बाँधिएको नक्कली खुट्टोको सपोर्ट फुस्किएछ । नक्कली खुट्टो झर्‍यो । निचोरेको कागतीजस्तो अनुहारमा आमाले आँसु भरिन् । ए म त सत्र वर्षपछि आमालाई आँखाभरि आँसुको गाजल दिन फर्किएछु । झन् धिक्कार लाग्यो ।’
०००
मैले सुनिरहेँ । बतासको चालझैं सुइँसुइँ गर्दै हावा बगेझैँ सुसेलेको आवाजमा ऊ बोलिरहन्थ्यो सपनामा उसैसँग । सम्झिएँ–उसको खबर केही थिएन । कोही छैन भन्थे । कोही छ भन्थे । भेटँे भन्ने कोही थिएनन् । भएको भए त आउँथ्यो होला लडाइँ रोकिएपछिको यतिका वर्षमा । यस्तै सोचेँ । शिविरमा छ भन्थे । घाइते छ भन्थे । कसैले यसै हो भनेनन् । दाह्रे गौंडाको पैह्रोजस्तै, कति पैह्रो चले मनभरि । भएको एउटा छोरो । ऊ त्यसै हरायो । उसलाई खोज्न जाँदा उसका बाउको हड्डी पनि पोलिएछ । ज्या है भनेझैं लाग्यो जिन्दगी ।

उसका दौँतरी उमेरका अरुका छोराछोरीले धमाधम बिहे गरे । छोराछोरी डोर्‍याउँदै हिँड्छन् । मेरैमात्रै आकाश फाट्नुपर्ने भन्ने लागिरह्यो । मैले धमिलोबाहेक बाँकी आशा राखिनँ उसको । अब आउन्न क्यारे भन्ने भएपछि मुटुमा गडेको किलो झन्झन् रनक्क भएर कस्सियो । यसरी माया मार्न लागेको मेरो छोरो घर फर्कियो । जे जस्तो भएपनि । जुन हालतमा भए पनि । उसको खुट्टामा लगाएको कृतिम खुट्टो मेरो हातमा छ । घर छाड्दा ऊ अँध्यारोमै गएको थियो, चुक घोप्ट्याएजस्तो अनुहार बोकेर । ऊ फर्कँदा संसारका सबै भ्रमबाट निस्किएको सन्तको जस्तो अनुहार बोकेर फर्किएको छ ।

(स्रोत : Setopati )

About Sahitya - sangrahalaya

We will try to publish as much literary work of different authors collected from different sources. All of these work is not used for our profit . All the creative work belongs to their respective authors and publication. If requested by the user we will promptly remove the article from the website.
This entry was posted in नेपाली कथा and tagged . Bookmark the permalink.

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.