नेवारी लोक कथा : जामन गुभाजु

~अज्ञात~

उहिल्यै परापुर्वकालमा काठमाडौं उपत्यकाको पाटन नगरीमा तन्त्रमन्त्रविद्यामा ठूलो सिद्धी प्राप्त गरेका एकजना गुभाजु थिए। एक पटक यस नगरीमा भारतबाट एकजना जादुगर आई आफ्नो एक जना चेला साथै लिई चटक देखाउन थालेछन्। ती जादुगरले अनेक चटक देखाई झुक्याउँदै त्यसलाई तन्त्रमन्त्रको नाम दिई यस नगरीका मानिसहरूका मनमा त्रास पारी धन बटुल्दो रहेछ।

एक दिन जादुगरले नगरको व्यस्त स्थानमा धेरै मानिसहरू जम्मा भएको बेला आफ्नो चटक देखाउन थाल्यो। उसले आफ्नो चेलालाई भुईंमा उत्तानो पारेर सुत्न लगायो र चेलाको टाउको र खुट्टा मात्र देखिने गरी छाती र पेटलाई ठूलो टोकरीले छोप्यो र टोकरी भित्र रहेको उसको चेलाको छाती र पेट नदेखिने गरी टोकरी माथि कालो कपडाले छोप्यो।

त्यसपछि भन्न थाल्यो- ‘हेर्नुहोस् नगरवासीहरू, यो मेरो गाउँको गरीब मान्छे हो। यसको कमाई राम्रो छैन। यसले धेरै दिनदेखि पेटभरी खान पाएको छैन। महिनामा १५ दिन जस्तो त यसले एक छाक पनि खान पाउँदैन।’

फेरि भन्न थाल्यो -‘हेर्नुस् नगरवासी हो, सुन्नुस्, यसको मुट र कलेजो धेरै निर्बल भएकोले यो गरीब अब केही दिनमात्र बाँच्छ। यसलाई बचाउन तन्त्र मन्त्र गरेर यसको मुट र कलेजो यसको शरीर बाहिर झिक्नु पर्छ र मुटु कलेजोलाई कालदेवताको मन्दिरमा लगेर तन्त्र मन्त्र फुक्नु पर्छ। अनि यो गरीबलाई यसको घरमा लगेर कसैले नदेख्ने गरेर यसरी नै टोकरीले छोपेर यसको शरीरभित्र यसको मुटु र कलेजो राखिदिनु पर्छ। नत्र यो अकालमा मर्छ।’

उसले भन्दै गयो- ‘तर म यसलाई बचाउँछु। अकालमा मर्न दिन्न।’

त्यसपछि उसले टोकरी भित्र हात हाल्यो र केहि मन्त्र बोले जस्तो गर्यो अनि हात बाहिर निकाल्यो। उसको हातमा मुट र कलेजो थियो। यसै बेला उसको चेलाले पनि चिच्याउँदै दुबै हातले टोकरी फालेर जुरुक्क उठेर नाटक गर्न थाल्यो।

चेलाले आफ्नो छाती र पेट छाम्दै भन्न थाल्यो- ‘हे महान् जादुगर, तिमीले तन्त्र मन्त्र गरेर आजको सूर्यास्त अघि नै मेरो शरीर भित्र मुटु र कलेजो राखेर मलाई बचाउ। नत्र म अकालमा मरेको पाप तिमीलाई लाग्छ।’

त्यसपछि जादुगरले नजिकै एउटा केराको पातमा मुटु र कलेजो राख्दै आफ्नो चटकको बखान गर्दै थियो कि मसँग टक्कर लिने क्षमता कसैसँग छैन, म जे भन्छु त्यही हुन्छ । यस्तो अहंकारयुक्त र एकोहोरो वचन उसले भनिरहेको थियो । त्यसै समयमा पाटनका गुभाजुलाई आफ्नो स्थानमा बसेर नै यो चटक थाहा भयो ।

गुभाजुले चटकेको अहंकार नष्ट गर्न भनी तुरुन्तै आफ्नो तन्त्रमन्त्र र विद्याको सिद्धिको प्रभावले एउटा चील बनेर उसले केराको पातमा राखेको मुटु कलेजो लिएर उडें । अब चटकेलाई फसाद पर्यो । त्यो मुटु कलेजो नभए त केटो मर्ने भयो भनी ऊ छटपटाउन थाल्यो । अब के गर्ने ? यो बच्चालाई मारे त महापाप पनि लाग्छ । अर्को तिर यो बच्चालाई ज्यूँदो पारेन भने दर्शकहरुले काट्ने पो हन् कि भन्ने पिरले उसलाई सतायो । एकजना गुभाजुको चिनजानको व्यक्तिले चटकेसँँग भन्यो, पाटनको गुभाजुको घरमा जाऊ र उहाँसँग बिन्तीभाउ गरी माफी मागी खुसी पारेर मुटु कलेजो ल्याई यसलाई बचाऊ ।

यो सुनी चटके चेलोलाई त्यही छोडेर गुभाजुको घर खोज्दै गयो । घरको ढोका ढक ढक गर्ने बित्तिकै आमा चटके आयो चटके आयो भनी मैना चरी करायो । यो देखेर चटके छक्क पर्यो । सरासर भित्र पस्यो । भित्र त गुभाजुकी श्रीमती आफ्ना गोडालाई बाली चुलामा बडेमानको घैंटामा रक्सी पार्दैथिइन् । दुबै गोडा दनदनी बलिरहेको थियो । रक्सी उम्लिरहेको थियो । चटके फरि तीनछक पर्यो र हात जोड्दै आफ्नो समस्या बतायो ।

गुभाजुकी श्रीमतीले गुभाजु बाख्रा चराउन जंगल गएका छन् उहीँ गएर भेट्न भनिन् । चटकेले वनमा गएर खोज्यो । नजिकै पुगेपछि बडो भयंकर आश्चर्य के देख्यो भने एउटा मान्छेले ठूलो पीपलको रुखलाई आफ्नो बायाँ खुट्टाले टुप्पोदेखि फेदसम्म नै झुकाएर बाख्रालाई ५० फिट माथिको रुखको पात सजिलैसँग खुवाइरहेको थियो । यस्तो आश्चर्य देख्दा त चटकेकोे सातो नै गयो । आफुले बारम्बार गर्ने अहंकार माथि लाज मान्दै र माफी माग्दै गुभाजुलाई बिन्ती गर्यो । गुभाजुले पनि दया गरी अब कहिल्यै पनि काठमाडौं आएर यस्तो काम गर्दिन भन्ने कबुल गराई मुटु कलेजो दिई पठाए । यसरी उसको चेलो बाँच्यो र त्यो चटके भारततिर लाग्यो।

 नेवारी समुदायमा गुभाजुको पहिचान:
नेवारी भाषामा  ‘गुरू + भाजु’ बाट गुभाजु शब्द बनेको हो। भाजु अादरार्थी शब्द हो जसको अर्थ महोदय हुन्छ। यसर्थ नेवारी समुदायमा ‘गुभाजु’लाई विद्या र बुद्धिमा पारंगत भएका पण्डित वर्गको पहिचानका रूपमा  लिइन्छ।

जामन गुभाजुको बारेमा:
राजवंशावलीमा मल्लकालीन समयका ‘जामन’ गुभाजु, पाटनका राजा सिद्धिनरसिंह मल्ल र कान्तिपुरका राजा प्रताप मल्लका बारेमा यस्तो उल्लेख गरिएको पाइन्छ – राजबंशावलीका अनुसार- पाटनका राजा सिद्धिनरसिंह मल्लले दरबारको देवालयमा श्रीकृष्णको मूर्ति स्थापना गर्नको लागि कोट्टयाहुति होम गराउँदै थिए।