कथा : सहरयात्रा

~पुरुषोत्तम दाहाल~Purusottam Dahal

“ह्वात्त टाउकोमा केही बजि्रयो र ह्वास्स नाकमा दुर्गन्ध पस्यो । जीउभरि केही खोस्टा, छोक्रा र लिँडका टुक्राहरू भरियो । न आँखा सिधा उघ्रिन सक्यो, न हातखुट्टा नै चले । माथि कताबाट हो कुन्नि स्त्री स्वर सुनियो ‘विनावी’ ।”

बिहानै घाम झुल्किनुअघि पैदल सडकयात्रा गर्दै माझ सहरमा पुगेको मेरो त्यो अवस्था कस्तो भयो होला ? आज झण्डै त्यस घटनाको तीन दशक पुगेपछि म त्यसलाई सम्झिदै खित्का छोडेर हाँस्छु । अझ पनि मलाई त्यसबेला सडकमा हिँड्दाहिँड्दै नानीका हुन् कि बूढाबूढीको भरखर हसस थाप्रो लागेको आची र नजिकै फालिएका केराको बोक्रामा एक्कासि अघि र पछि टेकिएका खुट्टाहरू चिप्लिँदाको एक किंकर्तव्य क्षण सम्झिदा मरिमरी हाँस्न मन लागिरहन्छ । म असनमा त्यसरी चिप्लिएर लड्दा हाँसेकी सुकुमायाका ती सेता दाँत आज पनि भेटेँ भने भाँचिदिउकी जस्तो लाग्दछ । झट्ट एक क्षण मात्र तीस वर्षपूर्व देखेकी सुकुमाया अब त कत्ति बूढी भई होली । मैले दाँत भाँच्नै पर्दैन । उसका दाँत आफैँ फुस्किसकेको हुनुपर्दछ।

आज म त्यस ‘विनावी’ सभ्यताको विकसित चरित्र भइसकेको छु । मलाई लाग्छ -मेरो विकास उमेर र समयसँगसँगै त्यो सभ्यता पनि राम्ररी नै विकसित भइरहेको छ।

म पुरानो तस्बिर आँखासामु उतार्दै थिएँ । छेवैमा फालिएका फोहोरमा खुट्टाहरू अल्झिए । नाकमा कुहेको सिनोको गन्ध भरियो । झिँगाहरू भनभनाउँदै कुदे । मेरो अगाडि अलिपर कन्टेनर थियो तर कन्टेनर वरिपरि प्लास्टिकका पोकाहरू छरिएका थिए । घरको फोहोर कन्टेनर छेउसम्म पुगेर-सडकमा नै फाल्ने चलन यस सहरमा राम्ररी फष्टाएको छ । आज त कसैको घरमा मरेको एक पि्रय कुकुरको लाससमेत त्यहाँ थपिएको रहेछ । हिजोअस्तिदेखि नै अरू दृश्य यथावत् थियो । सधैँ फोहोर उठ्दैन । घरघरबाट सडकमा छर्ने काम यथावत् छ।

म नाक थुनेर अघि बढ्छु । मेरा जुत्तामा कुहेको भात, दाल, दही, मासु केके हो, टाँसिइरहेको हुन्छ । नजिकै पानी खोज्छु । काठमाडौँमा पिउन छैन, कहाँ जुत्ता धुने हुनु ? म सडकमा फालिएको कागज टिप्छु र जुत्ता पुच्छु । नाकमा ह्वास्स गुहुको दुर्गन्ध पर्छ । यसो हेर्छु कुनै सज्जनले नानीको आची पुछेर गुट्मुट्याउँदै मिल्काएको त्यो कुनै खबर कागज रहेछ । जुत्ताभरि आची टाँसियो । वरिपरि केही सज्जनहरू यो दृश्य हेर्दै हाँस्न थाले । हाँस्ताहाँस्तै एक सज्जन आफैँ केराका बोक्रोमा चिप्लिनु भयो र लड्नु भयो । उहाँ त्यही फोहोरमा मुख जोत्न पुग्नु भयो । मेरो जुत्ताको फोहोरलाई हेरेर मज्जा लिइरहनुभएका ती सज्जनको मुखभरि त्यही कुहेको दाल, भात, तरकारी र आची टाँसियो । उहाँ रुमाल झिकेर अनुहार पुछ्न थाल्नुभयो । उहाँको मुख हेर्दै अरू हाँस्न थाले । अरूको पीडा र असहजतामा हाँस्नेहरूको दुर्गति उसैगरी हुने गर्छ । भर्खर पुच्छर हल्लाउँदै कतैबाट आइपुगेको एक खुइले, घाउ नै घाउले भरिएको लुते कालो कुकुर मरिमरी भुक्न थाल्यो । मलाई लाग्यो -त्यो कुकुर मेरो खुट्टाका जुत्ता र ती सज्जनको मुख चाट्न नपाएर रिसाइरहेको हुनुपर्छ । विस्तारै मैले अलिपर हावाले उडाउन बाँकी रहेको धूलोमा पुगेर जुत्ता घिस्याएँ । कालो जुत्ता धूलैधूलोले भरियो । हिलो फोहोरमाथि धूलो भरिएपछि -मैले सन्तोषको सास फेरेँ । तैपनि धूलोको त्यो किल्लालाई चिर्दै जुत्तामा अल्झिएको दुर्गन्धसँग नाक पटकपटक जुधिरहृयो । त्यही दुर्गन्धका कारण म आज कुनै बस चढ्न सकिनँ हिँड्दै अघि बढिरहेँ।

अलिपर बोर्ड झुण्डिएको थियो- “यहाँ दिसा-पिसाब र फोहोर गर्न मनाही छ ।” मेरा आँखा बोर्डमुनि घुम्दै झरे । एक जना सज्जन आफ्नोे पुरुष इन्दि्रयलाई हल्लाउँदै तुरूक्क तुक्र्याइरहेका थिए । उनी सुटधारी थिए । सेतो, सुकिलो सुटमा रातो टाइ, चटक्क कपाल, सफाचट र सुकोमल अनुहार, हातमा सुनका औंठी, हजार, पन्ध्र सयका जुत्ता, सरसर्ती उनको बाहिरी आवरण थियो, त्यो । उनले तुक्र्याइ नसक्दै अर्को एउटा ‘बोरे’ त्यहाँ पुग्यो । आफ्नोे बोरा थपक्क भुइँमा राख्यो र यताउति कतै नहेरी थचक्क बस्यो र मुन्टो लुकायो । उसले र्फरर अपान वायु फाल्दै कब्जियत मुक्तिको अभियान सुरु गर्यो । ती सज्जन बोरेसँग झोँक्किदै र नाक थुन्दै पाइन्टको फस्नर लगाउन थाले र बाटो लागे । त्यो बोरे र सज्जनबीच के अन्तर थियो र ? म, मनमनै ती दुईबीचको अन्तर छुट्याउन थालेँ । ती सज्जन साइनबोर्ड पढ्न सक्थे होलान् र त्यो बोरे कपुरी नचिनेको पनि हुनसक्छ । उनले तुक्र्याए मात्र, बोरेले पूरै हलुका हुने प्रयास गर्यो । सभ्यताको त्यस दौडमा दुवैमा कुनै अन्तर भएन । देख्दादेख्दै एउटा भुस्याहा कुकुर बोरेका पछि पुग्यो र भर्खर निस्किएको मल ग्रहण गर्न थाल्यो । उसले सज्जनको पिसाब चाटेन तर बोरेको मल सिनित्त पार्यो।

म यी सभ्यता निर्माणका दृश्यहरूलाई हेर्दै र भविष्यबारे केही सोच्दै अघि बढेँ । धूलो उडाउँदै र ध्वनि प्रदूषण थप्दै मेरो छेउबाट अनवरत लस्कर गाडीहरू कुदिरहेका थिए । पेट्रोलियम पदार्थ केही नभएको यो देश मागेर सभ्यता र विकासको सिँढी यसरी नै चढिरहेको छ तर कति दिन यसरी चल्न सक्छ ? म एक आह भर्छु भविष्यका निम्ति । थोत्रा गाडीको पाइपबाट आउने कालो धूवाँको मुस्लो नाकमा जोडसँग ठोक्कियो र फोक्सो भित्र एक्कैपटक पुग्यो । हिजोअस्तिजस्तै गरी केही जलन थपियो । दिनहुँ यही त हो-सडकमा हिँड्नेहरूका लागि । मुटु र फोक्सोको लागि अरू के पाइन्थ्यो यो सहरमा । औषधि-उपचार सडकले गर्ने होइन । सडकले उपचार गर्दैन भनेर हामीले हिँड्न रोक्दैनौँ । यसैले बाध्य भएर हाम्रो फोक्सो र मुटुलाई यही धूलो, धूवाँ, दुर्गन्धभित्र अभ्यस्त बनाउनु परेको छ । सभ्यतातर्फ उन्मुख सहरमा एकदिन यसरी नै त बित्नुपर्ने होला।

मेरो छेवैबाट -कतै जान लागेका एक जोडी मोटरसाइकलमा हुइँकिदै थिए । पछाडि बसेकी पत्नीका कान, घाँटी, हात सुनैसुनले ढकमक्क ढाकिएका थिए । यस अर्थमा म मेरी पत्नीलाई धन्यवाद दिन्छु । उनी मसँग कहिलेकाहीँ खासगरी बिहे भएको दिन जब हरेक वर्ष फागुन सात आउँछ, त्यसबेला एउटा सारी किनिदिन र भाँच्चिएको औँठी जोडजाड पार्ने माग गर्छिन् । तीज र दसैँमा यौटा सारीको खोजी गर्छिन् । म वर्षको एक पटक र हदै भए दुई पटकसम्म सस्तामस्ता सारीमा उनको चित्त बुझाउने गर्छु तर भाँचिएको औँठी जोड्नेबाहेक गहना जोड्ने चासो र क्षमता मसँग छैन । त्यसका प्रति म मेरी पत्नी शान्ताप्रति कृतज्ञ छु । मेरो अगाडि कुदेको त्यो जोडी पनि सुखी र सन्तुष्ट नै होला तर त्यत्तिका गहना कसरी जुट्न सक्छ ? म सोच्दै थिएँ । एक्कासि हात नचाउँदै गरेकी ती महिला मोटरसाइकलबाट पुर्लुक्क ढलिन् । गफमा मस्त पतिको मोटरसाइकलको गति कम भएन । ती महिला लड्दा उत्तानो परिन् र सारी सोहोरिएर नाइटोसम्म पुग्यो । देख्नेहरू सबै खित्का छोडेर हाँस्न थाले । महिलाहरू मुख छोपेर कुदे । पुरुषहरू ती घाइते भएर सडकमा उत्तानो परेर ढलेकी महिलाको गुप्ताङ्गको आकार कल्पना गर्दै छातीसम्म आँखा पुर्याएर मरीमरी स्वादिलो हाँसो गर्न थाले । छि कति कुरूप सहर सभ्यता ! सडकमा लडेेकी महिलालाई सहायता गर्नुको सट्टा शिकारी ब्वाँसोजस्तो आँखा गाडेर हाँस्नमै मस्त थिए । आफ्नी पत्नी, आफ्नी आमा, भाउजू, बुहारी, दिदीबहिनी, छोरी, माइजूहरू यस्तै कोही लडेको भए यी यात्री नाउका सडक कुकर्मीहरू यसरी नै खित्का छाड्थे होलान् ? पक्कै पनि फरक सोच हुने थियो तिनीहरूमा तर उनी कोही थिइनन् र नै मज्जा, त्यो पनि अर्कैखालको स्वादमा यिनीहरू लिइरहेका थिए । उनी छट्पटाउँदै उठिन् । सारीको त्यो दुर्गति अनुभव गरिन् । लाजले भुतुक्क भइन्, त्यति हुँदाहुँदै उनका श्रीमान् दौडिँदै आइपुगे र उठाएर लिएर गए । अस्पताल लगे कि घर, मलाई जान्नु थिएन । तिनीहरू हिँडे । लोग्ने मानिसहरू स्वाद मानीमानी र आइमाईहरू ईर्ष्या मानीमानी ती स्त्रीका कुरा काट्दै आ-आफ्नो बाटो लागे।

म त्यही दृश्य सम्झिदै र हाम्रो सभ्यताको वर्तमानमाथि घृणा गर्दै अघि बढेँ । सलक्क परेको यौटा चिल्लो कार र मोटरसाइकलसँगसँगै बेतोड गतिमा कुद्दै आए । कारमा दौरा सुरुवाल र टोपी लगाएका मानिसहरू टम्म थिए । उनीहरूका चनाखा आँखा चारैतिर छरिँदै घुम्दै गरेको देखिन्थे । मोटरसाइकल चानचुने थिएन । केही लाखको अनुमान गरौँ । कालो चस्मा, छालाको चम्किलो ज्याकेट र हेल्मेट लगाएको कुनै घरानियाँ र ज्यानदार युवा सम्भवतः त्यसमा सवार थियो । त्यसका पछिपछि त्यस्तै राम्रा गाडीहरू सरर आउँदै थिए । एक्कासि त्यस कालो गाडी र मोटर साइकलवालाको क्रूर हकाइका कारण सडक किनारामा नै रहेका हामी धेरैलाई पशुवत् ठान्दै होला हृवात्त हिलो छ्यापिदिएर हुइँकिए । मेरो शिरदेखि पाउसम्म हिलो भरियो । मेरै छेउमा एक वृद्धा र तरुनी सायद हजुरआमा र नातिनी पनि हिँड्दै थिए । उनीहरू पनि लपक्कै भिजे । कतैबाट आएको नाली र फुटेको ढल सडकमा भरिएको रहेछ तर सडकका फुटपाथेहरूप्रति कुनै ध्यान दिनुपर्ने आवश्यकता गाडीमा सवारहरूले अनुभव गरेनन् । शताब्दियौँदेखि हिलो र धूलोमै बसेका र त्यसभन्दा माथि उठ्न कहिल्यै इच्छा नराख्ने हाम्रा लागि अघिपछि सुरक्षा घेराको मोटरमा चढेर महँगा मोटरसाइकल चलाउनेहरूले यहाँ र यसबेला पो किन ध्यान दिइरहनुपथ्र्याे र ? ती मोटर, मोटरसाइकल यथावत् कुदे । भिजेकी वृद्धा धारे हात लाउँदै सराप्न थालिन्- ‘तँ मोरा मर्न नसकेको कुद्दाकुद्दै मरेस् ।’ तर ती वृद्धाको त्यो सराप छेवैमा पीडा खेप्दै गरेको म, उनकी नातिनी र त्यहाँ रमाइलो मान्दै बसेका केही सज्जनहरूले मात्रै सुने । जसले सुन्नुपर्ने हो, ऊ त आफ्नोे यात्रामा धेरै टाढा पुगिसकेको थियो । उनकी नातिनी भने रुँदै थिइन् । लाजले भुतुक्क थिइन् तिनी तर के गरुन् ?

नजिकैको यौटा ‘वासा मःम’ रेष्टुरेन्टको केटाले करुणापूर्वक पानी दियो । वृद्धाले पहिले नातिनीको फोहोर पुछिन् अनि आफ्नो । उनीहरू त्यसपछि आफ्नोे बाटो लागे । मैले पनि पानी मागेँ । कालो बाल्टिनमा सायद त्यो धेरै दिनदेखि ट्वाइलेटका लागि प्रयोग भइरहेको थियो, अलिकति पानी दियो । मैले पनि जसरी तसरी पुछेँ । आखिर -सहर फोहोर, मान्छे फोहोर, मन फोहोर, म मात्रै किन सफा बन्नु थियो र ?

म मेरो गन्तव्यतर्फ उन्मुख भएँ । मेरो यात्राको एक छेउमा एकापट्ट िभैँसीको मासु असरल्ल थियो । त्यहाँ सुकुचा थलथल थुप्रो परेको मासुमाथि झुम्मिएका झिँगाहरू धपाउने असफल प्रयास गरिरहेको थियो । एक जना ग्राहक आउँछ र मासु माग्छ, ऊ भैँसीका ठूला खुट्टा पन्छाउँदै र टाउको तह लाउदै फल मासु झिक्न व्यस्त हुन्छ । माथि घरबाट बहेको दुर्गन्ध ढल मासुकै थुप्रो छेउबाट गन्हाउँदै बहिरहेछ । यसो उता हेर्छु -बाख्रो हो कि खसीका पाषुला झुण्डाइएका छन् र एउटी अधबैँसे पानी छ्यापिरहेकी हुन्छे । अर्को छेउमा झिँगाको थुप्रो गुडुली परेर सिङ्गै फिलो उठाउन व्यस्त छ । केही भुस्याहा कुकुर लुब्ध आँखाले मासुका टुक्राका लागि र्याल चुहाइरहेका छन् । तिनीहरू कहिले जिब्रो काढेर हाइ गर्छन् त कहिले खुट्टा तन्काउछन् तर पनि लोभी आँखाहरू बगरेका आँखा छल्न र केही चुँड्ने समयको पर्खाइमा बसेका छन् जसरी सत्ताको सिनोलाई राजनेताहरू कुरेर बसिरहेका हुन्छन् । सडकको धूलो उड्दै त्यहाँ जम्छ र ढलको दुर्गन्ध थपिन्छ । ग्राहकहरू आउँछन् । नाक खुम्चाउँदै ‘फल’ मासु जोख्न जोड गरिरहेका देखिन्छन् । त्यसकै अर्को छेउबाट माछाको कुहिएको दुर्गन्ध नाकमा ह्वास्स आउँछ । माछा पसले च्याइरहेको हुन्छ -जनकपुरको ताजा माछा । माछाकै छेउमा कुखुराको सूली छरपस्ट छ । भुत्लाहरू पनि छन् र खोरमा केही कुखुरा आफ्नोे मृत्युलाई पर्खेर बसेका छन् । सन्तेको कुखुरा व्यापार फस्टाएको छ -माछा पसले व्यङ्ग्य कस्तै थियो र बङ्गुरको मासु काटिरहेको केटालाई जिस्काउँदै थियो -तेरो बङ्गुर र मेरो माछा त दिनदिनै कुहुने भए ?’ त्यसो त मासु खाए कुहुने हो नखाए पनि कुहुने हो ? यो बाहिर पनि फोहोर लाग्छ र भित्र गएपछि पनि फोहोर नै हुन्छ । त्यसले के फरक पार्छ र ? म मनमनै प्रश्न गर्दै बाटो नाप्न लाग्छु।

‘ओ साथी कता हिँडेको यस्तो रङ्गीविरङ्गी भएर ?’ अकस्मात् मेरो मित्र कार्तिके अर्थात् कार्तिकेयको आवाज म सुन्छु । ऊ मलाई हेरेर मरिमरी हाँस्छ । यी टाटा केका हुन्, ऊ सोध्छ । म भन्छु -देख्दैनस् केका हुन् ? सहर सभ्यताका हुन् ।’ यत्तिकैमा एउटा सज्जन चुरोट पिउँदै आउँछन् र मेरो मुख र नाकमै पर्ने गरी स्वारार्र धूवाँ फाल्छन् । ती सज्जन कतै पढाउने मास्टर हुुनुपर्छ । उनी पछिपछि हिँड्दै गरेका स्कुले केटाकेटीहरू उनलाई ‘सर’ भनेर कुरा गर्दै थिए र उनी ठाँटसँग चुरोट तन्काउँदै मस्ताराम अघि बढ्दै थिए । मेरो दाजु छ एक जना कलानिधि, ऊ पनि मास्टर हो र चौबिसै घण्टा चुरोटको धुवाँभित्रै अल्झिरहेको हुन्छ । भाउजू कल्पना र छोराछोरीहरू कल्लु र कलापिका विद्रोहका स्वरहरूले उसलाई कुनै असर पर्दैन । मेरो छोरो अनिमेष र छोरी अनुषा पनि कलानिधि वडीका घरमा जान त्यति मन पराउँदैनन् । किनकि चुरोटको दुर्गन्ध घरभरि हुन्छ । ऊ दुइटा स्कुलमा पढाउने मास्टर हो । त्यसो त कलानिधि कविता पनि लेख्छ । यो मेरो मुखमा धूवाँ फाल्दै हिँड्ने मास्टर पनि कवि नै थियो कि ? म सान्त्वनाका साथ उसको सकारात्मक गुणलाई स्थापित गर्ने चेष्टा गर्छु।

कार्तिकेय भन्दै थियो -ओ साथी, के सोचेर बसेको ? हिँड् खाजा खान । उसले नजिकैको मःमः पसलतर्फ तान्यो । मैले भनेँ ः त्यहाँ भेज मःम लेखेको छैन । चिकेन र मटन मात्र छ । उसले सोध्यो तँ शाकाहारी होस् र ? होइन, मैले भनेँ-तर म जहाँ पायो त्यहाँ जे पायो त्यो खान्न । ऊ मरीमरी हाँस्यो र भन्यो – “त्यसो भए तँ चाँडै ग्याष्ट्रिक भएर मर्नेछस् र एकदिन तेरो मृत्युमा म शोक व्यक्त गर्न एक प्लेट मःमः र सेकुवासँग एक बोतल वियर जमेर तुइक्याउँछु ।” वास्तवमा कार्तिकेय दिउँसै तुइक्याएर आएको थियो र मसँग सामुन्ने बस्दा परको नाली जत्तिकै त्यसको मुखबाट गन्ध आइरहेको थियो । आखिर -मासु, मःमः, रक्सी र चुरोटको यस सभ्यतामा कार्तिकेय मात्रै किन अलग हुनुपर्ने थियो र ? भएन छ, राम्रै भयो।

हामी दुवै जना कुराकानी गर्दै थियौँ । सडकमा एक महिला प्रहरीको कठोर आवाजसँगै गाला चड्काएको आवाज पनि सुनियो । हामीले हेर्यौँ- एक जना सज्जन गाला सुम्सुम्याउँदै महिला प्रहरीमाथि जाइ लाग्ने उपक्रम गर्दै रहेछन् । क्रसिङमा यात्रीहरूका लागि रातो बत्ती बलिरहेको रहेछ । टाईसुट लगाएका, निकै पढालिखा र विदेश खाएर शेष भएका जस्ता लाग्ने ती सज्जन हातमा बि्रफकेस झुण्ड्याउँदै कुदिरहेका गाडीहरूलाई पन्छाउँदै बाटो काट्न लागेछन् र पछाडिका गाडीले ब्रेक लगाउँदा दुइटा गाडी ठोक्किन पुगेछन् । यही झोँक फेरिछन् ती ट्राफिक बहिनीले । राम्रै गरिछन् । विनापैसा सिक्न सकिने पाठ पनि यस सहर सभ्यताले हामीलाई सिक्न दिएको छैन । ती सज्जन पनि यस कुरूप सहर सभ्यताका प्रतीक हुन् र ती ट्राफिक आवश्यकता तर के गर्नु सडकभरि सुतेर उग्राइरहेका साँढे र गाईहरूका हकमा कुनै नियम बनेको छैन । जहाँ पायो त्यहीँ बाटो छेकेर, बाटो काटेर अलमस्त घुमिरहेका भए पनि ट्राफिकहरू आफ्नो नियमभित्र तिनीहरूलाई ल्याउने कुनै कसरत गर्न सक्दैनन् । सहर मानिसहरूको मात्र हो र ? साँढेहरूको पनि त हो नि।

छेवैको पान पसलमा मानिसहरू सडक रमिता हेर्दै, कोही प्रहरी बहिनीलाई गाली गर्दै त, कोही त्यस सज्जनको बदख्वाइँ गर्दै पानका बिट्टाहरू चपाउँदै थिए । कोही जर्दा, कोही सादा, सबैका आ-आफ्नै मागहरू थिए । पान सभ्यता पनि अनौठो छ । किसुनजीलाई पान खान खुमलटारदेखि बालुवाटारसम्म आइपुग्नुपर्छ । आदतले मजबुर मानिसहरू वीरगन्जदेखि जनकपुरसम्म पनि काठमाडौँबाट पानको तलतल मेट्न जुट्ने गरेको मैले सुनेको छु । पिच्च कसैले पिच्कारीले पानी फालेझैँ मेरो पाइन्टभरि पान पिच्काइ दियो र त्यो छिटा कार्र्तिकेयका कमिजसम्म पुग्यो । त्यो पाने सज्जन ‘ऐया आथो’ केही नगरी आफ्नोे बाटो लाग्यो । कतिपय अस्पताल, स्कुल, कलेज, सिनेमा हल मात्रै होइन, मठमन्दिर पनि पानको पिच्कारीले राताम्य भएको देखेको छु । मेरो पाइन्ट र कार्तिकेयको कमिज रातो भएर के फरक पथ्र्यो र ? केही भएन र हामी दुवै जनाले कुनै टिप्पणी पनि गरेनौँ । टिप्पणी गर्नुको कुनै औचित्य थिएन पनि । म कार्तिकेयसँग बिदा भएँ । ऊ मःमः पसलभित्र छिर्यो । म सम्झिदै थिएँ- त्यो अघि मात्र देखेको मासुबजारको दृश्य र त्यसमा झुण्डिने झिँगाहरूकै हूलमा कार्तिकेय पनि पुगिसक्यो । म पनि कहिलेकाहीँ त्यसरी नै झिँगा भइरहने गर्छु । यही समाजमा हुर्केबढेको म, त्यो झिँगे संस्कृतिबाट कसरी मुक्त हुन सक्थेँ र ?

मेराअघि तीन/चार जना केटाकेटीहरू कुद्दै थिए । ती बाटामा कतै कुनै ढल र नालीबाट नै फुटेर पैदा भएकाझैँ लाग्थे । उनीहरूका हातमा बोरा थियो, केही प्लास्टिकका सामान र सिसाहरू थिए । पछाडिपट्ट िनाकभरि सिँगान, जुम्रैजुम्राले भरिएको जस्तो कपाल, जिङ्रिङ्ग दाह्री, गुप्ताङ्ग देखिने गरी फाटेको मैलो पाइन्ट, कुर्कुच्चा र गोलीगाँठाभरि वर्षौंदेखि ढाडिएको मयल, कहिल्यै नकाटेका नङ र हरियो गुहे कीराझैँ देखिने त्यसभित्र जमेको फोहोरको एक मूर्ति मनुष्य कुद्दै थियो र कराउँदै थियो- राणा सन्तानहरू मलाई जिस्काएर मर्छौ ? ती केटाकेटीहरू- मुख बनाउँदै जिब्रो काट्दै, उल्याउँदै कुद्दै थिए । तिनीहरू कुद्दा कतै फोहोर शरीरको स्पर्श हुने हो कि भन्ने डरले ममतामयी आमाहरू- जो शिक्षित र सम्भ्रान्त लाग्थे, पन्छिदै नाक खुम्चाउँदै थिए । केही त्यस्तै सडकचरीहरू -परको कन्टेनरमा बसेर केही छान्दै र भर्दै थिए । त्यसप्रति निरपेक्ष म सरासर अघि बढेँ।

म निकै थाकिसकेको छु । मेरो यात्रा घुम्दैघुम्दै घरसम्म जोडिनु छ तर यात्राको त्यस चक्रमा मेरो गन्तव्य निश्चित छैन । म यत्तिखेर घुम्दै टुकुचाको पुल नजिक आइपुगेँछु । टुकुचा सभ्यताको जीवित साक्षी हो । पहिले यो एक्लै थियो । अब यसका साथमा -पवित्र बाग्मती, विष्णुमती, मनमती, रुद्रमती सबै आए । सबै उस्तै छन् । शिरदेखि पुछारसम्म -ढल, नाली, आची, कुहेका जनावर र हड्डीहरू, प्लास्टिक र कुँडाकर्कट सबैले गच्छेअनुसार आफ्नोे मूल प्रवाहमा समेटेका छन् । सबैबाट उठ्ने गन्धले नाक -नलीहरू भरिन्छन् । कति सुघ्नु यस्तो कुरा ! टुकुचाकै छेउमा मासु पसल छ, मःमः पसल छ, रक्सी पसल छ, छोला भटौरे चल्छ, भोजन गृह छ । मिठाइ पसल छ, सस्तो तरकारीको बिक्री हुन्छ, घर बहालमा भीड हुन्छ, स्कुल-कलेजहरू छन्, सबै छन् । सभ्यताको शिखर चढ्ने क्रम सायद यसरी नै बढ्ने होला । म त शिखर नछुने एक पुस्ता त हुँ जो आगामी पुस्ताका लागि सिँढी बन्न मात्र तयार छ । घरभित्र आफूले हगेको सोहर्न विदेशीको सहयोग चाहिने मेरो पुस्ता -विदेशमा पुगेर अरूको आची सोहोर्छ र कुस्त कमाएर देशभित्र फोहोर पार्न आइपुग्छ । यसरी नै हुर्किदैछ -मेरो वर्तमान सभ्यता।

म फनक्क घुम्छु र बसपार्क पुग्छु । भनभन्ती झिँगा भन्किएका स्याउ र केराहरूको टोली खडा छ । ग्राहकहरू हतारहतार आउँछन्, केही मोल-मोलाइपछि किन्छन् र तुरुन्त बस चढ्छन् । मेरो छेवैको पसलमा केही मानिसहरू खाना खाइरहेछन् । बाहिर कतैबाट आएको दस वर्ष जतिको केटो भाडा माझ्दै छ र उसका हात चरचर फुटेका छन् । अर्को केटो त्यस्तै छ । नाकभित्र औँला हालेर सिँगान खाँदै र अर्को हातले ग्राहकलाई पानी, चिया, खाना ओसार्दै छ । केही मान्छेहरू -स्वाद मानीमानी खाइरहेका छन् । ठीक सामुन्ने लुते कुकुर ढाडभरि कीरा पारेर फुसफुस निदाइरहेछ र जमिरहेको ढलमा भाँडा माझेको फोहोर मिसिएको मिश्रति दुर्गन्ध हरक्क छरिइरहेको छ । भित्रबाट साहू चिच्याउँछ -ओ कमाने कति ढिलो गरेको पानी ल्याइदे न ? बाहिर भाँडा माझ्दै गरेको कमाने-भाँडा पखाल्दै गरेको ड्रमबाट पानी झिक्छ र ग्राहकको टेबलमा पुर्याउँछ । म अनिच्छापूर्वक त्यो दृश्य देखिरहेको छु । ग्राहक कल-कल त्यो पानी पिउँछ र कमानेसँग कुरा गर्छ -तेरो घर कहाँ हो ? धादिङ । यस्तो फोहोरी भएर किन बसेको लुगा धुदैनस् ? पानी छैन । ग्राहक कमानेको लुगा हेर्दछ र फिस्स हाँस्छ तर भरखरै आफूले पिएको पानी कमानेको लुगाभन्दा पनि फोहोर थियो भन्ने उसलाई थाहा छैन । पढ्नुपर्ने उमेरको त्यो कमाने यसरी मेरो यस पुस्ताको एक प्रतीक बनेको छ र सोचको साक्षी बनेको छ । उसका नाउँमा देशभरि के भइरहेछ विचरा कमाने कसरी थाहा पाओस् ?

मलाई कसैले घच्घच्याउँछ । स-सानो तरङ्गबाट म बाहिर निस्कन्छु । मेरो अनन्य मित्र बोधप्रसाद रहेछन् । उनी वीर अस्पतालबाट कुनै नातेदारलाई आर्यघाटतर्फ बिदा गरेर फर्किएका रहेछन् । उनको नातेदार -दुर्घटनामा परेछन् र वीर अस्पतालको इमर्जेन्सीमा पुर्याइएछ तर त्यो इमर्जेन्सीमा सिनियरको सट्टा सिकारुहरूको दबदबा रहेछ । दुर्घटनाको कारण सोद्धासोद्धै एकघण्टा बितेछ र उनले अन्तिम सास फेरेछन् । अर्थात् अस्पताल आफैँ अनभिज्ञ रोगीझैँ भएपछि कसको के लाग्छ ? कोही औषधि नपाएर, कोही डाक्टर नपाएर, कोही खर्च नपाएर, कोही रोग थाहा नपाएर, अस्पतालबाट सदाका लागि मुक्त हुन्छन् । यो मेरो वर्तमान सभ्यताको सहरको विशेषता नै हो।

हामी दुवै जना बस चढ्छौँ । बसका सीटभरि जुँगा मुठे ठिटाहरू भरिएका छन् । एउटी महिला सानोनानी च्यापेर उभिएकी छन्, एक वृद्धा लौरो टेकेर र सीट समाएर उभिएकी छन् । हामीभन्दा धेरै उमेरले पाका मान्छेहरू सकिनसकी बीचमा चेपिएका छन् । एउटा अठार-बीस वर्षको ठिटो- आफ्नो साथीहरूसँग ठिटीहरूका विषयको चक्करको कथा वाचन गर्दैछ । अरू गलल हाँस्छन् र ऊ सर्रर चुरोटको धूवाँ तान्दै बाहिर फुक्छ । काँधमा बोकेको बच्चा निदाइसक्यो, महिला याचनापूर्ण ढङ्गले सिटको खोजीमा छन् । उनी असहाय ढङ्गले हेर्छिन् । अर्को तन्नेरी केटो साथीसँग सङ्केत गर्दै- ती महिलाको छातीमा तल खस्कँदै गरेको सारीतर्फ फोहोरी शैलीले देखाउँछ र गलल्ल हाँस्छन् । त्यसमा केही तरुनी केटीहरू पनि साथ दिन्छन् । ती सायद कलेज सकेर फर्किएका विद्यार्थीहरू थिए।

मलाई पिचिक्क थुक्न मन लाग्छ त्यो दृश्य देखेर तर कता थुक्नु । त्यही केटाका मुखमा थुकौँ कि ? थुकेर त्यसले कुनै पाठ सिक्ने हो र ? उल्टै लात उठाएर आउँछ । मैले पनि त त्यसरी थुक्नु शिष्टता थिएन । बोधप्रसाद भन्दै थिए- देश निर्माण गर्ने निष्ठा यस पुस्ताबाट पलाउँछ त ?’ मैले स्वप्न भङ्ग भएझैँ टाउको हल्लाएँ मात्र।

हामी गौशाला पुग्यौँ बोधप्रसादले घाट जाने कुरा गरे । म पनि साथ लागेँ । टिकटको पैसा त बोधप्रसादले नै तिरेका थिए । मैले पर्स छामे, बसभित्रै चम्पट भएछ । बस भाडाका लागि बीस रूपियाँ, परिचयपत्र र अरू मित्रका भिजिटिङ कार्डहरू त्यसमा थिए । पर्स स्वयं पचास रूपियाँको थियो । कुल मिलाएर एकसय बराबरको धनमाल चोरिएछ मेरो । बोधप्रसादलाई यसबारे जानकारी दिएपछि उनले थपे- तिम्रो कारणले मेरा खल्तीको एक हजार बचेछ।

घाटमा लासहरू थुप्रै थिए तर कुनै चिता बनेको थिएन । हामीले सुन्यौँ दाउरा नभएर तीन घण्टादेखि लासहरू त्यसै लडाइएका छन् र पालो कुर्दा भोलि बिहान पनि हुनसक्छ । हामी आर्यघाटपारि पुग्यौँ । मन्दिरछेउ उभियौँ । उहिल्यै ‘गजुरहरू’ हराएका मन्दिरहरू पनि जीर्ण भएछन् । हुनसक्छ अब पुरातात्विक महìवका मन्दिरका इँटाहरू पनि कसैले उडाउने छ । के भर छ र ? हामी बोधप्रसादका अरू नातेदारहरूसँग बिदा भएर हिँड्यौँ । एक जना मेरो परिचितको लास ल्याइँदैरहेछ -ऊ एड्सले बितेको रहेछ । म उसका आफन्तप्रति सहानुभूति दिँदै अघिबढेँ । बोधप्रसाद र म गौशाला चोक पुग्यौँ । त्यहाँ एक महिला र एक पुरुषलाई हत्कडी लगाएर भित्र्याइँदै थियो । उत्सुकतावश मैले सोधेँ- किन तिनीहरूलाई यसरी ल्याएको ?’ एउटा पुलिस भाइले भन्यो -आइमाई सुगर बेच्ने रहिछे ।’ मैले सोधेँ- यिनीहरूको मूली चाहिँ कोही भेटिएन ? ऊ फिस्स हाँस्यो र भन्यो- मूली नै समातिएपछि त समात्ने हाम्रो काम नै सकिइहाल्छ नि हजुर ।’

त्यो पुलिस भाइले सही भन्यो । म र बोधप्रसाद छुट्टयिौँ । कसैले ख्वाक्क खकार्यो र फुत्त थुक्यो । मेरो घुडामुनि फ्यात्त टाँसियो । ती सज्जन सरासर कुदे, न सरी छ, न क्षमा । म निरपेक्ष भावले त्यो पाइन्टमा झुण्डिएको ती सज्जनको खकारलाई हेर्छु र कागजको टुक्राले पुच्छु । अरू वटुवाहरू कोही गलल्ल त कोही मुसुमुसु हाँस्छन् । म अनभिज्ञझैँ अगाडि बढ्छु । अर्थात् जसरी मेरो वर्तमानको सहर सभ्यता बढिरहेछ, म त्यसरी नै अघि लम्किरहेँछु ।

कपन-३, काठमाडौँ

(स्रोत : मधुपर्क २०६६ भदौ

About Sahitya - sangrahalaya

We will try to publish as much literary work of different authors collected from different sources. All of these work is not used for our profit . All the creative work belongs to their respective authors and publication. If requested by the user we will promptly remove the article from the website.
This entry was posted in नेपाली कथा and tagged . Bookmark the permalink.

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.