बाल कथा : मुस्ताङका मीतज्यू

~बिजय चालिसे~Vijay Chalise

“आमा,बाबा, म सोमुसँग पुरानो मुस्ताङ हेर्न जाउँ है ।” मुक्तिनाथको थकाइ मेटिएपछि अभिनवले बाबासँग मायालाग्दो पारामा भनेको थियो ।

“पख् मेरो फुर्सत छैन । भरपर्दो मानिस फेला परेमा पठाइ दिउँला । यहाँबाट धेरै टाढा पर्छ,पुरानो मुस्ताङ”बाबाको कुरा सुनेर अभिनव खिस्रिक्क परेको थियो ।

“सोमुलाई लिएर गए हुँदैन बाबा ? उसका मीत पनि छन् रे लोमान्थाङमा । सोमु त एक्लै पनि आउने जाने गर्छ रे !” अभिनवले अझै कर गरेपछि बाबाले सबैसँग बुझेर सोमुसँग पठाउने मञ्जुरी दिनुभएको थियो ।

“होइन के भन्नुभएको तपाइँले,सोमुको भरमा यसलाई कसरी पठाउने ? केही भइहाल्यो भने ? दुबै साना छन !”आमाले बिरोध गर्नुभएको थियो ।

“तिमी पिर नगर न,मैले सबै बुझिसकें । सोमुको आमाले पनि फरक पर्दैन भन्नुभएकोले पो यसको रहर पुगोस् भनेर जाओस् भनेको त । यहाँबाट भरपर्दो र चिनेको मान्छेलाई घोडामा जिम्मा लाएर पठाउँला,भएन ! नयाँ ठाउँ घुमेर नयाँनयाँ ठाउँ देखोस् न ।”बाबाले अमालाई राम्ररी सम्झाउनुभए पछि बल्ल अभिनवको अनुहार उज्यालो देखिएको थियो ।

“सोमु र घोडा लिने दाइलाई नछाड्नू नि ! तिमी बाबुछोरा मैले भनेको मान्ने होइनौ !” आमाले हिंड्ने बेलामा पनि सम्झाउनु भयो ।

“मुस्ताङको मुख्य बजार र पुरानो राज्य असाध्यै रमाइलो छ । मैले मीतज्यूलाई यो बिदामा आउँछु भनेर भनेको पनि थिएँ । त्यहाँको बारेमा उनलाई मलाई भन्दा पनि धेरै बढी कुरा थाहा छ ।” सोमुले बाटामा हिंड्दा भन्यो । अभिनव र सोमु दुबैजना घोडामा थिए । घोडा लिएर आएका दुईजना दाइहरू पनि असाध्यै बेस रहेछन् । उनीहरूले पनि धेरै नयाँ कुरा बताए ।

“बाख्राजस्तै देखिने ती बाख्रा त होइन । भेडाहरू सँगै चरिरहेका ती के हुन सोमु ?” बाटोपारिको चौरमा चरिरहेका बस्तु देखेर अभिनवले सोध्यो ।

“ए त्यो,गाई त हो नि । तिम्रो तिर गाई हुँदै न र ! भेडा, बाख्रा, च्याङ्ग्रासँगै भुइँथाकल चरिरहेका ती गाईलाई यतातिर लुलु भन्छन् बुझ्यौ ।” ती गाई मोटाएका बाख्राभन्दा धरै ठूला देखिंदैनथे ।

बाटामा उनीहरू बसेका ठाउँदेखि नै बिदेशी पर्यटकहको दोहोरो लाम देखियो । कोही बाटा छेउका पसल–होटेलहमा थकाइ मारिरहेका थिए, कोही चारैतिरको फोटो खिचिरहेका देखिन्थे ।

अभिनव र सोमु जोमसोम बस्तीबाट पुरानो मुस्ताङ शहरतिर लागे । साँझ झमक्कै परेपछि मात्र उनीहरू बीस–बाईस घरमात्र भएको एउटा पातलो बस्ती फेला पारे ।

“यो गोराहरूको बस्ती हो । यो बस्तीबाट अलि उता ठूलो पर्खाल देख्यौ, हो त्यही चारैतिरबाट घेरेको पर्खालभित्र यहाँको पुरानो शहर छ लोमान्थाङ ।” सोमुले बताए पछि अभिनव केही बेर त अक्कनबक्क प¥यो ।

“पर्खालले घेरेको शहर रे ! गारा भनेको चाहिं के नि ?” उसले सोमुको कुरा नबुझेर सोध्यो ।

“ हो, पर्खालले घेरेको शहर ! धेरै पहिले मुस्ताङ छुट्टै राज्य थियो रे । त्यसलाई ल्हो राज्य भन्थे ! त्यतिबेलाका राजाहरू बस्न भनेर यो राजधानी शहर बनाएको रे । राजा को सुरक्षा गर्न र शत्रुले हमला गर्न नसकून भनेर शहरलाई यसरी चारैतिरबाट बलियो र अग्लो पर्खालले घेरेको रे, बुझ्यौ ! किल्ला भनेको यस्तै त हो नि” सोमुले बेलीबिस्तार लायो।

“अनि गारा भनेको चाहिं के नि ।” अभिनवले फेरि सोध्यो ।

“ए. तिमी छेत्री–बाहुन, हामी थकाली भने जस्तै कामीथरका मान्छेलाई यतातिर गारा भन्छन् । यिनीहरू पर्खाल भित्रको शहरिया मान्छेको अन्न पिन्ने, कुट्ने काम गर्छन् ।” उसले अथ्र्यायो ।

उनीहरू त्यो पर्खालको एकठाउँमा रहेको ठूलो ढोकाछेउ पुगे । एउटै खापाबाट बनेको त्यो काठको ठूलो ढोका दश–बाह्र वर्ष अघिसम्म राती सधैं बन्द हुन्थ्यो रे । रेखदेख नपुुगेर ठाउँठाउँमा पर्खाल भत्केपछि बन्द गर्न छाडेका रे ! पर्खाल फराकिलो र पाँचकुने थियो । पर्खालको ५०–५० मिटर जति फरकमा चारैतिर खुला देखिने गोलो–गोलो आकारका तेह्रवटा कोठाहरू देखिन्थे । त्यस्तो कोठालाई बुर्जा भन्दारहेछन् । पहिले यस्तो बुर्जा सत्रवटा थिए रे । बुर्जाबाट शहरको बाहिर चारैतिर राम्ररी देखिंदो रहेछ ! शहर बाहिर कहाँ के भएको छ भन्ने कुरा सजिलैसँग हेर्न सकिने गरी यी बुर्जा बनाइएका रहेछन् । अभिनवहरू त्यो ठूलो ढोकाभित्र पसे । अभिनवलाई अर्कै नौलो दुनियाँमा पाइला हाले जस्तो लाग्यो ।

“ओहो मीतज्यू आएछ, ऊ को नि ?” पर्खालको त्यो ठूलो ढोकाबाट पसेर केही बेर हिँडेपछि उनीहरू एउटा घरमा पुगे ।

त्यहाँ उनीहरूकै उमेरको एउटा केटोले स्वगत ग¥यो । उसले बख्खु र दोचाजस्तै देखिने लुगा र जुत्ता लाएको थियो । लामो कपाल पालेर कोरीबाटी गरेको थियो । घाँटीमा पोतेजस्तै नीलो रातो पत्थरको माला थियो । देवीदेउताको फोटो भएको अर्काे माला पनि घाँटीमा झुण्डिएको देखिन्थ्यो । यहाँ आएदेखि नै अभिनवले केही लोग्नेमान्छे–स्वास्नीमान्छेका साथै केटाकेटीले समेत त्यस्तै पहिरन गरेको देखेको थियो । त्यसो हँुदा उसलाई अनौठो भने लागेन ।

जाडो ठाउँ भएकोले यिनीहरूले पनि तिब्बतका मान्छेहको जस्तै लुगा लाएका होलान्,उसले अनुमान ग¥यो । अझ केही लोग्ने मानिसले कम्मरपेटी जस्तै देखिने पटुकामा एउटा सानो छालाको बट्टा भिरेका देखिन्थे । केटा र केटीहरू त्योे छालाको बट्टामा सानाठूला सियो राख्दा रहेछन् । यो त्यहाँका लोवाहरूको चलनै हो रे,घोडा डो¥याउने दाइले भनेका ।

”लोवा भनेको चाहिं के हो नि ?”अभिनवले सोधेको थियो ।

“ मुस्ताङका रैथानेहलाई लोवा भन्छन् । सुरुमा तिब्बतबाट आएर मुस्ताङको उत्तरी सिमानामा बसोबास गर्न थालेका मानिस नै लोवा हुन्,बुझ्यौ बाबु ! यिनीहरूलाई लोथा र लोता पनि भन्छन् । यिनै लोवाहरूले राज्य गरेका पुरानो मुस्ताङ राज्यको राजधानीको नाम ल्हो मान्थाङ हो । त्यसैले ल्हो मान्थाङका बासिन्दालाई लोथा पनि भन्छन् । मुस्ताङको नाम पनि लोमान्थाङबाटै बनेको भन्छन् ।”अभिनवलाई यो बताउने उनीहरूरूसँगै आएका दाइ पनि यतैका भएकाले सबै कुरा थाहा रहेछ ।

यिनीहको बाबुबाजेको सम्पत्तिमा जेठो छोरो मात्रै हक लाग्छ रे । माहिलोलाई चाहिं भीक्षु बनाउन गुम्बा पठाउँदा रहेछन् । कान्छोले कि त जेठाको सहयोगी बन्न्ुापर्ने रहेछ, कि लामा बन्नुपर्ने रे । आफू छुट्टै बस्ने भए बाबुबाजेको घरसम्पत्ति सबै छाड्नु पर्ने रे ।

ती एकनासे घरमध्ये दुई–चारवटा चाहिं तीनतले देखिन्थे । नत्र केही घरहरू दुईतले र धेरैजसो एकैतले मात्र । एउटै आकारका घरहरूको भने छानो जोडिएको देखिन्थ्यो । निकै पर सबैभन्दा ठूलो एउटा पाँचतले घर पनि देखियो ।

“त्यो के नि ?”सेता कमेरा पोतेका ढुङ्गका घरहरूको छानाका चारै कुनामा राता कपडा फर्फराइ रहेका देखेर अभिनवले फेरि सोध्यो । घरका छाना सिलोट जस्तै पातला ढुङ्गाले छाएका देखिन्थे । घरहरू धेरैजसो एकअर्कासँग जोडिएका थिए । झ्यालको ठाउँमा सानासाना प्वाल मात्र थिए ।

“ए…त्यो,त्यो मन्त्र लेखेको घुम्ने मानेलाई छोर्तेन भन्छन् । त्यो कपडामा पनि मन्त्रहरू लेखेको हुन्छ ।”सोमुले जवाफ दियो ।

शहर भनिने उनीहरूको त्यो गाउँ दक्षिणबाट उत्तरतिर फैलिएको थियो । यो शहर धवलागिरि पर्वतको श्रृङ्खलाभन्दा १६ किलोमिटर मात्रै पर छ रे भनेको सुनेर अभिनवलाई अचम्मै लाग्यो ।

“सबैलाई सञ्चै छ, मीतज्यू ! मीतबा, मीतआमा चाहिँ काँ’ हुनुहुन्छ नि ? यी मेरा साथी अभिनव, काठमाणंौबाट घुम्न आएका । यिनका बाबा जोमसोममैं हुुनुहुन्छ !” सोमुले मीतसँगभन्योे ।

“सञ्चै छ,बा–आमा कुडाककाँ गा’का छन् ।” त्यो केटोले भन्यो ।

सोमुले आफ्नो मीतको नाम सोंङ्मा परबल विष्ट भन्ने बताइसकेको सकेको थियो । त्यताका मानिसको कुराकानी पहिले नै सुनिसकेको हुनाले सोङ्माको बोली भने उसलाई त्यति अनौठो लागेन ।

“लु खा ।” भित्र गएर बसेपछि सोङ्माले उनीहरूको अगाडि एक–एकवटा असाध्यै राम्रो भाँडोमा तात्तातो चिया दियो ।

“तिमी पनि खाऊ न सोङ्मा !” अभिनवले उसलाई पनि सँगै खान अनुरोध ग¥यो । हातैले छोइएला झैं हिउँले ढाकिएका हिमाल नजिकैको त्यो ठाउँ चिसैै थियो । त्यसैले मीठो स्वादको त्यो तातो चियाले अभिनवको जिउ नै गर्माइदियो ।

“कुडाक भनेको चाहिं को नि ?” अभिनवले नबुझेर सोध्यो ।

“हामी लोवाहमा कुडाक, सेल्मा र रिगहिन गरी तीनथरी छौं । तिब्बती भाषामा कुडाक भनेको राजाको खलक हो । उनीहरू पछि हामी सेल्मा पर्छौं । हाम्लाई कसैले विष्ट र ठकुरी भन्छन् कसैले लुम्बो ं। जमिन्दारको परिवार लुम्बो हो । अहिले त कुडाक पनि आफूलाई बिष्ट–ठकुरी भन्न थालेकाछन् । साधारण जनतालाई रिग्हिन भन्छौंंै, बुझ्यौ ! अघि यो शहरलाई घेरेको पर्खाल देख्यौ नि, हो त्यो पर्खाल भित्र यी तीनथरीले मात्रै घर बनाएर बस्न पाउँछन् । पर्खाल बाहिर गाराको बस्ती त देखिहाल्यौ होला ।” सोङ्माले लामै बेलीबिस्तार लायो ।

सोङ्माको घर तीनतले थियो । छिमेकका अरूचाहिं दुईतले देखिन्थे । पछि सोध्दा थाहा पायो,सबैभन्दा ठूलो र धेरै आकर्षक देखिने सेतो पाँचतले घर मुस्ताङ्गे राजाको दरबार रहेछ । त्यो दरबारभन्दा अग्लो देखिने एउटै मात्र रातो गुम्बा थियो । त्यो पर्खालभित्र गुथाङ, गुथाङ डोल्मा, पोतालिङ र ज्याथाङ नामका चारवटा टोल रहेछन् । राजाको दरबार र मानिसका घरहरू दक्षिणी र गुम्बाहरू उत्तरी खण्डमा बनेका रहेछन् । राजाको भन्दा अलि सानो तीन तलासम्मको घर लुम्बो वा सेल्माहले मात्र बनाउन पाउँछन् रे । साधारण जनताले दुईतलाको भन्दा ठूलो घर बनाउन नपाउने रहेछ । शहरको चारै कुनामा एकएकवटा छोर्तेन रहेछन् ।

त्यहाँका रमाइला कुरा र दृश्यमा रमाउँदा रमाउँदै साँझ पर्न आँटिसकेछ । भोलि रमाइला ठाउँ र गुफा कन्दराहरू हेर्ने सल्लाह मिलाएर आज उनीहरू त्यही बस्ने भए । सोमुका मीतबा र मीत आमा पनि उनीहरूलाई देखेर असाध्यै खुसी हुनुभयो ।

(स्रोत : बालकथा सङ्ग्रह : “यती, अन्तरिक्ष र गाउँघरका कथा” )

About Sahitya - sangrahalaya

We will try to publish as much literary work of different authors collected from different sources. All of these work is not used for our profit . All the creative work belongs to their respective authors and publication. If requested by the user we will promptly remove the article from the website.
This entry was posted in बाल कथा and tagged . Bookmark the permalink.

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.