पुस्तक अंश : यत्रैसित्ती !

~टंक चौलागाई~

kathmandu geet-3

“संविधान बन्दैन । संविधान बन्दैन । ……..का छोराहरुले संविधान बनाउँदैनन् । भारतले संविधान बनाउन दिँदैन । चीनले संविधान बनाउन दिँदैन । अमि्रकाले संविधान बनाउन दिँदैन । ज्ञानेले संविधान बनाउन दिँदैन । ए भाते हो ! नबनाओ संविधान ।” साइको कराइरहेको थियो । मान्छेहरुले उसलाई हेरे, सुने, गए । कोहीले अगाडि पुगेपछि आँखा छोपे, कान थुने । मैले सुनेँ । साइको त्यहाँ ६०१ सभासद्को श्राद्ध गर्दै थियो ।
जडीबुटीदेखि यता आउन मन लाग्दैन । गाउँ सम्भmयो कि दिक्क लाग्थ्यो । धेरैजसो पुरानो बानेश्वर नै बस्थेँ । जया आउँथी ।

“उता बस्न मन नभए बुबा-ममीलाई यतै ल्याऊ । उहाँहरुलाई एक्लै छोड्नु हुन्न ।” जया मेरो अँगालोमा बेरिएर भन्थी ।

कहिलेकाहीँ बाउआमाको लागि यता आउँथे । एक दिन बेलैमा आएँ । कमजोर भएका बाउआमालाई मासु खुवाउन मन लाग्यो । एक किलो खसीको मासु ल्याएँ । भाग लगाएको मासुमा हड्डी बढी हुन्थ्योे । त्यसैले कसाहीकोबाट फलमासु-फलमासु छानेर ल्याएँ । मासु ल्याएको दिन बाउ पकाउन अघि सर्थे । त्यसदिन सरेनन् । सकी-नसकी आमाले नै काम गरिन् । मासु पकाइन् । मीठो बास्ना चल्यो । बाउ मासु भनेपछिtanka-chaulagai हुरूक्क हुन्थे । त्यसदिन भएनन् ।

“अब बिहे गर् । त्यही नखरमउली भे पनि लेर आ । मन परेको भे हाम्ले के भनौँ । हाम्रा लागि हैन तेरै भविष्यको लागि हो ।” बाउ सुस्तरी बोले । बाउले रक्सी खाएका थिएनन् । म बोलिनँ ।

“राम्री छे । यत्रो काल हाम्रो कुरा नसुनी-नसुनी कटाइस् । त्यो नहुनी भे, एउटी खोजेर बिहेे गर्दिन्छौँ । तयार हो ।” आमा बोलिन् कम, रोइन् बढी । कति रून सक्छिन् आमा । आँसु सबै जम्मा गरेर राख्या भए बाटा भरिन्थ्यो होला !

“यो बारेमा अब हामी धेरै कुरा गर्न सक्दैनौँ । खुरूक्क भनेको मानेर बिहेे गर् । त्यति गर्दिएपछि हाम्रो कर्तव्य सकियो । …तेरो जीवन हो गरेर खाए खा, नभए हामी के भनम् ।” बाउ साह्रै दुःखी थिए । मसँग कुनै कुराको जवाफ थिएन । बिहे किन गर्नु पर्‍यो ? सुत्न ? कि छोराछोरी जन्माउन ?

बाउआमाले खालान् भनेर मासु ल्याएको । उनीहरुले चाखे मात्रै । सबै आफैँले खानु पर्‍यो । कुकुर र मैले भएर बल्लबल्ल सक्यौँ । बाउआमा सारै कमजोर भए ।

घरमै थिएँ । लब्ली आयो । जया काममा गइसकेकी थिई । उसले राम्रो माल लिएर आएको रहेछ । भर्‍यो । मजाले तान्याँैँ ।

“दा, नै स्वास्नीले पठाउँछे भन्या,म त फेरि रिहृयाबमा जानुपर्ला जस्तो छ । के गर्ने दा, आ ला…, म रिहृयाबमा बसेको तीन पटक हुन्छ दा । जाऊ-जाऊ भन्दै छे । अब कहिले पठाउँछे हेरौँ । रबिन छत्रे दाको एउटा काम गर्नु छ, त्यसपछि जानुपर्ला ।” लब्ली धुवाँ उडाउँदै थियो । बोल्दै थियो । एक्लै बोलेको हो कि मसँग बोलेको हो
“त्यहाँ बस्दाचाहिँ दाम्स हुन्छ हैन दा । माल नखाउ नखाऊँ लाग्छ हैन दा । बाहिर आएपछि फेरि उस्तै हो । …बूढीले अबचाहिँ निकाल्दिन भनेकी छे । भेट नहुन पनि सक्छ दा ।” ऊमात्रै बोलिरहृयो ।

लामै कुरा भयो । लब्लीसँग बस्दा समय कटेको पत्तै हुँदैन । दिउँसो जया आई । खाजा ल्याई । यो बीचमा धेरै पटक फोनमा कुरा भइसकेको थियो । लब्ली बाहिर निस्कियो ।

आमाले फोन गरिन् । आएँ । यता । उता । कता-कता ।

“हाम्रा खलकलाई फलाम फाप्दैन भन्या थिएँ मानेनौ । हाम्रा खलक फलामले कोही उँभो लागेको देख्या छौ ?” आमा पीरले सुकिन् । बाउ रोगी, त्यसमाथि रक्सीले सुके ।

माइक्रो बनाएर चलाउनुभन्दा त्यसै छोड्न फाइदा देखियो । पीर मानेर के गर्ने ? त्यसको कुनै अर्थ थिएन । बैंकमा भएको अलिअलि पैसा सकियो । बेलुका घर जाँदा केही लिएर जान्थे । नभए बाउआमा भोकै ।

काकाले घरजग्गाको मुद्दा उठाए । मान्छेको कमजोरी हेर्ने चारगाउँको चलन नै हो । काकाले हाम्रो परिवारको कमजोरीको फाइदा उठाउन खोजेका हुन् ।

बाउ बिरामी भए । यो पटक बाउलाई अस्पतालमै भर्ना गर्नुपर्‍यो । डाक्टरले चेतावनी दिइसकेको थियो । बाउका आँखा खोपिल्टाभित्र पसिसके । आएका मान्छेहरु चिन्न छोडे । डाक्टरले सिकाए, अराए जति सबै गरेँ । बिचरा लब्लीले खुब सहयोग गर्‍यो । जयाले धोको पुर्‍याएर मेरो बाउको सेवा गरी ।

“छोरीको मुख देख्न मन थ्यो । फुन गर्दे… ।” बाउले आँखाले इसारा गरे । उनको जिउले सलाइन पानी तान्न छोडयो । आमा दिनभरि रोइरहन्थिन् ।

“बहिनीको नम्बर भए म फोन गर्दिन्छु दा ।” लब्ली औषधी ख्वाउँदै थियो । उसले भन्यो ।

“बाउआमा उसले सम्भिmनुपर्ने हो ।” मलाई त्यसलाई फोन गर्न मन थिएन ।

“म यहाँ बस्दिन । आँगनमा राखेर मेरो वैतणर्ी गर्दयाओ ।” बा फुस्फुसाए । सास रहन्जेल आश । अस्पतालमै राखेँ ।

लब्लीले अलि बढी नै जिद्दी गर्‍यो । बहिनीसँग कुरा गराइदिउ“m कि जस्तो लागेको हो । त्यसको नम्बर मसँग थिएन । सेतो कागजको टुक्रोमा लेखेको नम्बर भए बाउले राखेका होलान् कि कतै पोको पारेर ।

बाउको अवस्था अन्तिम भइसकेकै हो । भोलिपल्ट आमा पनि अस्पताल आइन् । बाउको खल्तीमा रहेछ नम्बर । दिए । पोहोर मैले नै लेखिदिएको हुँ ।

रिचार्ज कार्डका लागि लब्लीलाई पैसा दिएँ । उसकै मोबाइलबाट गरोस् । के मतलब मलाई । लब्लीले दुईर् सयको रिचार्ज गर्‍यो । बाउले दुई सयभन्दा बढीको कुरा गर्लान् जस्तो लागेन ।

“पाँच सय स्वाहा हुँदो रहेछ, एकपटक छोरीसँग फुनमा बोल्दा ।” पोहोर दसैँमा बहिनीसँग कुरा गरेपछि बाउले भनेको कुरा सम्भिmएँ ।

“हलो । म विदुर दाको भाइ हो । हजुरको बुबा अस्पतालमा हुनुहुन्छ । हजुरसँग कुरा गर्ने भनिस्या छ । कुरा गरिस्यो है ।” लब्लीले फोन बाउको कानमा लगाई दियो । बाउले हात कमाउँदै फोन समाए । आमा बाउको नजिकै बेडमा बसिन् । छोरीको बोली सुनिएलाझैँ गरेर । बाउले चिम्रा आँखा खोले । देखेनन् । फेरेको सासले नाक बज्यो ।

छोरीको बोली सुनिरहे । खै के बोली उसले त्यसरी सुन्नुपर्ने । बाउले बोल्न खोजे, बोली निस्किएन । बाउका चिम्रा आँखाका कुना-कुनाबाट आँसु बग्यो । तप्प सिरानमा झर्‍यो । आमा पनि नरोइ बस्न सकिनन् ।

“तेरो मुख हेर्न मन थियो । आउँछेस् कि छोरी ।” बाउले सासको भरमा बोले । बहिनीले के बोली खै ? आमाको रूवाइ बढयो । उसले के-के भनी एकछिनसम्म बाउले सुनिरहे ।

“तेरो मुख देख्न पाए सजिलै सास जान्थ्यो छोरी ।” बाउको बोलीभन्दा सास फेरेको प्रस्ट सुनिन्थ्यो । एकछिन कुरा सुने । फोन समाएको बाउको हात बेडमा झर्‍यो । आमाले फोन समाइन् ।

“बाउ बाँच्दैनन् । बाउको मुख हेर्नुछ भने आइज ।” आमाको आवाजमा रूवाइ बढी निस्कियो ।

“कस्तो नमिल्नु हो आपmना बाउ मर्न लाग्या छन् भन्दा ।” आमा फेरि फोनमा रोइन् । केहीबेरसम्म रोइरहिन् ।

बाउआमाको आँसुले मेरो मन पनि नराम्ररी कुँडियो । रोऊँरोऊँ भएर पनि रोकेँ ।

फोन काटियो । पैसा सकिएछ । लब्ली र मैले मिलेर आमालाई सम्झायौँ ।

बाउको प्राण अघि नै गइसकेको रहेछ ! बेडमै अररो भए । त्यही दिनदेखि बाउले सास फेर्न छोडे । रोक्दारोक्दै पनि आँसु झर्‍यो । मरेपछि माया लागेर के गर्नु ?

अस्पतालको बेडमै बाउ मरे । काकाबाउ ? आए ! बाउ मरेपछि आए । बाउ जिउँदो भइन्जेल कुकुर र बिरालो जस्तो भए । लास बोक्ने मान्छे कोही नहोलान् भनेर बाउ पीर मान्थे । बाउको लास बोक्नै परेन । “लास घरबाट उठाउनुपर्छ ।” मान्छेहरुले भने । भन्नेमा काकाबाउ पहिलो थिए । मन लागेन । आमा पनि घरमा ल्या, भन्थिन् । एम्बुलेन्सले घाटमा पुर्‍याइदियो । थाहा पाएका चारगाउँले मलामी आए । शिवम् काका अस्पतालदेखि नै साथ थिए ।कर्मकान्ड केही गर्न मन थिएन । पोल्यो । सकियो । बाँचिन्जेल खुसी राख्न सकिनँ । मरेपछि केको टन्टन् । आमाले मानिनन् ।

किरियापुत्री बस्ने भनेर भित्र ठाउँ बनाए । एक कुनो, कोठा जस्तै बारेको थियो । एकतिर मलाई, अर्कातिर आमालाई बस्ने ठाउँ बनाए । प्रेमकी आमाले खुब सहयोग गरिन् । जया पनि आई । घरको सदस्य जस्तै बनेर बसी ।

बाहुनले जे-जे अरायो त्यही गरेँ । बाहुनलाई सिकाउने गाउँले थिए । काका बिहानै गाईको दूधको बाल्टिन ढोकामा राखेर जान्थे । डालो बोक्ने बेलामा आइपुग्थे ।

राति कुर्न भाइ पनि आयो । आयो तर हामी कसैसँग दोहोरो कुरा भएन । भाइले पनि विद्युत् प्राधिकरणमा जागिर खाएछ ।

“प्रभुले सबैलाई एकदिन लान्छन्, लान्छन् । हामी सबै ईश्वरको खटन खाएर बसेका हौ, है । भगवान् शिवको अगाडि कोही अछुतो रहन सक्दैन । हामी सबैलाई एकदिन जानुछ, जानुछ ।” शिवम् काकाले सम्झाए । आमाको मन अलि बुझ्यो कि ? राति कुरूवा बसेकाहरु कुरा गर्थे ।

लब्लीले घरको सबै काम गर्‍यो । ऊ तेह्र दिन नै बस्यो । प्रेम पनि आइरहृयो ।  केही काम थिएन । चिन्ताले दुब्लायो । खुब लेख्न थालेको थियो । “कविताको किताब निकाल्न पाए हुन्थ्यो ।” कुर्न बस्दा राति कुरा गर्‍यो । ऊ मलाई सान्त्वना दिन्थ्यो । गाउँका साथी कोही आए, कोही आएनन् ।

“सेतो लुगा लगा, लाउनुपर्छ । लगा ।” आमाले भनिन् । काकाले पनि भने । अरुले पनि भने । आमाले सेतै लुगा लगाउने भइन् ।

“लाउँदिनँ । देखावटी गर्नु छैन ।” जित मेरै भयो । काम सकियो । बाउको शरीर हरायो । तर बाउ घरका कुनाकानीबाट हराएनन् । बाउको इस्टकोट झुन्डयाउने किलामा धेरै दिनसम्म आँखा गइरहृयो । भगवान ! किलामा स्टकोट झुन्डिए हुन्थ्यो ।

यत्रो दिनमा काकाबाउले जम्मा दुईवटा कुरा बोले ‘लास घरबाट उठाउनु पर्छ,’ र ‘सेता लुगा लगा,’ अरु केही बोलेनन् । जबरजस्ती पनि गरेनन् ।

“सकेर गयो ।” गाउँलेले मरेका बाउको कुरा काटे । सेता लुगा लगाएर आमा आँगनमा घुमिरहन्थिन् ।

खै किन हो, मलाई दिक्क लाग्थ्यो । मलाई यता टेक्नै मन लागेन । कहिलेकाहीँ मात्रै आउँथे । यता आमा एक्लै हुन्थिन् । “कस्तो पापी ! बूढी आमालाई एक्लै छोड्न सक्ने ।” कुरा काट्न थाले । अरुको कुरा नगरे गाउँलेलाई खाएकै पच्दैन । अरुको कुरा किन गर्नुपर्ने होला ? राम्रो भए पनि कुरै गर्नुपर्ने ! नराम्रो भए पनि कुरै गर्नुपर्ने !
शिवम् काकाले गाडी किने । बाटामा भेटिरहन्थेँ । चलाउने ड्राइभर राखेका थिए ।

मन लागे गाडि चलाउँथे । मन नलागे चलाउन्नथेँ । बास धेरैजसो ग्यारेजमा हुन्थ्योे । बाँकी एयरपोर्टको गेट, डोमेस्टिक, इन्टरनेसलमा टुरिस्ट कुर्थें । कुर्नु नै काम थियो । मन लागे कुर्थें । मन नलागे कुर्दिनथेँ । विदेश जाने केटाकेटीहरुको लाइन थियो । तिनीहरुलाई एक ठाउँबाट अर्को ठाउँमा पुर्‍याउँथे । विदेश जानेहरु अबिरमाला लगाएर छुट्टिन्थे । पैसा कमाउन गएका होलान् । पढ्न गएका होलान् ।

टिप आए बोक्थेँ । नआए छेउतिर लागेर माल तान्थेँ । नभए गितार बजाएर बस्थेँ । जे मन लाग्यो त्यही गर्थे । कहिले केटाहरुसँग माल लिन गल्छी पुग्थेँ ।

दिउँसो गाडी चलाउँदै थिएँ । आमाले फोन गरिन् । कुरा सुनेर अत्तालिएँ । आमासँग कुरा गरिसक्दा गाउँ छिरिसकेँ । आफ्नै टोलमा पुगेँ । बाटैदेखि मान्छेहरु लाम लागेका थिए । ठूलै हल्लाखल्ला थियो । गाउँलेले तन्नामा पारेको पोको बाटोतिर ल्याए । सबै पछि लागेका थिए । मान्छेको लर्को थियो । चोकमा साइको चिच्याइरहेको थियो ।

“गाडी लिएर आको होस् ?” शिवम् काकाले सोधे । मैले उत्तर दिन पाइनँ । गाडी देखाएँ । सबै हतारहतारमा पोको गाडीमा हाल्न हतारिए । पोकोमा को थियो ? पोको पछाडि हाले । तीनजना बसे । मैले गाडी कुदाएँ ।

“केएमसी ।”

“बी एन्ड बी ।” पछाडिबाट हल्ला आइरहेको थियो । म सकेसम्म गाडी कुदाइरहेको थिएँ ।

“सास छ है ।” पछाडि आत्तिएको आवाज थियो ।

“यसलाई विष खानुपर्ने के पर्‍यो त्यस्तो ?” कुमार दाइ अगाडि थियो । उसले भन्यो । विष कस्ले खायो ? हेर्न तन्किएँ । तिनैजनाले छोपेका थिए ।

बचाउनु थियो । किन विष खायो ? कोटेश्वरबाट सातदोबाटोतिर लागेँ । पोको भित्र चिच्यायो । सुनेको आवाज । कुमार दाइ पछाडि तन्के । मैले लुकिङ ग्लासमा हेरेँ । तैपनि देखिानँ । को हो ? पिलु थियो । गाउँमा जसले विष खाए पनि पिलु अगाडि सथ्र्यो ।

“गयो गयो ।” पछाडिबाट आवाज आयो । आवाज पिलुको हो । पिलुले भनेपछि कुरो सकियो । विष खाएको मान्छेलाई बचाउने आइडिया सिकेको थियो ।

“छाँदेपछि छोड्छ ।” कुमार पछाडि तन्कियो ।

“हैन सेलायो, चिसो भयो ।” पछाडिबाट पिलुको आवाज आयो । ग्लासमा हेर्दै थिएँ । ग्वार्काे पुगेँ । कस्तो जाम होला । इमरजेन्सी बत्ती बालेको थिएँ । तैपनि कसैले बाटो दिने हैनन् ।

सबैले आश मारे । मैले आश मारिनँ । बीएन्डबी पुर्‍याएँ । इमर्जेन्सी वार्डमा पुर्‍यायौँ ।

प्रेम ! मैले अस्पतालको भित्तो समाएँ । एकपटक अस्पताल पुरै नाच्यो । म नाचेँ कि अस्पताल ?

प्रेम बाँचेन । मर्‍यो । मेरो होस हरायो । प्रेम के कारणले मर्‍यो ? कारण खुल्नै सकेन । “काम नपाएर” भने भन्नेले । मेरो मन मान्दै मानेन । चारगाउँ नै शोकमा डुब्यो ।

लौन ! मलाई कसैले समाओ ।

यत्रो चारगाउँलेले मानेको मान्छे किन मरेको होला ? चारगाउँका साथी सकिए भने पनि भयो ।
चारगाउँका बूढोहरुले भनेः जागिर नपाएर प्रेम मर्‍यो ।

काँठमती ढलमती भइसक्यो । सहरबाहिरका मान्छेको दिसापिसाब बगाएर सहरभित्र पुर्‍याउँथ्यो ।

एक दिन आमालाई लिन आएँ । “बाउ यहीँ गए, म पनि यहीँ मर्छु । बूढेसकालमा यता न उताको नबना ।” आमा पीरले रातभरि रोइन् । आमाको कुरा ठीक हो । आफूलाई त्यहाँ टेक्नै मन थिएन । एक्लै कसरी छोड्नु ? मैले उनको कुरै सुनिनँ । यहाँ के गर्ने ? कस्ले हेर्ने ? रातभरि रोएपछि आमा बोल्न छोडिन् । “यसो नगर ।” भन्ने कोही थिएन ।

“जे गर्छस् गर् ।” उनले भनिन् । बोलेर लाग्ने भए बोल्थिन् होला । सबै कुरा सकिएको थियो । किन बस्नु ? हिँड्ने बेलामा आमाले एकपटक घरपट्टि र्फकेर हेरिन् । आँसु झारिन् । पछयौराले मुख छोपिन् ।

आमालाई ल्याएपछि जया खुसी भई ।

दिग्दार लाग्यो । “तैँले औषधी किन नखाको, भन् त ? मैले ल्याइदिउ“m भने जानेकी छैन ।” आमाले सोधिन् । थुप्रै समय भयो औषधी नखाएको । औषधीले असरै गर्न छोड्यो । के खानु ?

काम गर्न छोडेँ । मन मर्‍यो । किन गर्ने काम ? दिनभरि ग्यारेजमा बस्थेँ । बेलुका घर जाँदा आमा कराउँथिन् । दिनभरि कोठामा बस्नेहरुसँग कुरा गर्दी हुन् । वल्लो घरमा उनलाई साथी हुने आइमाई थिइ । आमा आएपछि जयालाई आउन बन्देज लगाएँ ।

“बाउ मर्दा नि आइन, बहिनीलाई देख्न मन लाग्याथ्यो ।” आमा यो कुरालाई लिएर कराउन थालिन् ।

“उतै बिहे गरी रे ।” हल्ला चलिसकेको थियो । बिहेे नै गरे पनि बाउआमालाई किन बिर्सिनुपथ्र्यो ?

“फोन गर्नुपर्ने त्यसले हो, हामीले हैन ।” मैले यति भनेपछि आमा चुप लागिन् ।

मैले ठीक गरेँ कि बेठीक गरेँ । त्यसको हिसाब राखिनँ । दिक्क भएको थिएँ । मलाई जे गर्दा आनन्द भयो । त्यही गरेँ ।

गणतान्त्रिक प्रदेश !

टोल नं. ९, टोल नं. ५, टोल नं. ७, टोल नं. ८ र तल्लो गाउँलाई गणतान्त्रिक प्रदेश बनाएछन् । जे बनाए पनि यत्रैसित्ती !

(स्रोत  : चौलागाईंको हालै सार्वजनिक उपन्यास काठमाडौं गीतबाट)

About Sahitya - sangrahalaya

We will try to publish as much literary work of different authors collected from different sources. All of these work is not used for our profit . All the creative work belongs to their respective authors and publication. If requested by the user we will promptly remove the article from the website.
This entry was posted in पुस्तक अंश and tagged , . Bookmark the permalink.

1 Response to पुस्तक अंश : यत्रैसित्ती !

  1. धनयवाद !!

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.