कथा : सत्ताको सिनु

~वासुदेव गुरागाईं~Basudev guragain_Pindalu Pandit

विश्व ब्रह्माण्डको कुनै एक कुनामा एउटा सानो देश थियो । सानो भईकन पनि त्यस देशमा उपलब्ध नहुने चिजवस्तु केही थिएन । सबै किसिमको भौगोलिक उपलब्धता रहेको त्यस देशमा प्रचुर मात्रामा नदीनाला र वनजङ्गल पनि थियो । हराभरा डाँडापाखा, हिउँदबर्षा हरबखत कलकल सङ्गीत भरेर नाच्दै दौडिरहने नदीनाला, स्थिर आसनमा रमाएका सेता हिमाल र अन्य कतिपय मनोरम वातावरणले त्यस देशको सुयश विश्वका अन्य कुनाकाप्चामा पनि पैmलिएको थियो । सधैँको हराभरा भूमि, चिसो पानी र प्रिय वातावरणले त्यहाँका सबै प्राणी मुग्ध थिए । रमाइरमाइ आ–आफ्ना गुजारा चलाइरहेका थिए ।

एकाएक त्यस देशमा अन्य प्राणीका तुलनामा स्यालको सङ्ख्यामा निकै बृद्धि हुन थाल्यो । मान्छेहरु जङ्गल त के गाउँका बस्ती र सहरमा समेत हिँडडुल गर्न डराउन थाले । ‘के दिन के रात, के बिहान के साँझ’ स्यालहरुको हुइँया मान्छेका बस्तीबस्तीमा घन्कन थाल्यो । स्यालहरु मान्छेका अधीनमा बस्न पटक्कै रुचाउँदैनथे । तिनलाई अनुशासनमा राखी ठेगान लगाउन सक्ने अरु ठूल्ठूला पशुहरु पनि त्यतिखेर त्यहाँ थिएनन् । न त तिनलाई बलियोसँग बाँध्न सक्ने कागजी दाम्लो नै त्यहाँ बाट्न भ्याइएको थियो । त्यसैले पनि स्यालका खुट्टा भुइँमा थिएनन् । मिठोमिठो आहाराका लागि तिनीहरु यत्र–तत्र–सर्वत्र जहाँ पायो त्यहाँ दौडिन थाले । जसले जे लुछ्न सक्छ त्यही लुछ्न थाले । ठूला स्यालले ठूला भाग र साना स्यालले सानै भाग लुछ्न थाले । लुछ्नु तिनको संस्कृति बत्र पुग्यो ।

यसरी एकाएक स्यालको बिगबिगी बढ्दै गएपछि त्यसको न्यूनीकरणका लागि बस्तीका मान्छेहरु आपसी सरसल्लाहमा जुटे । स्याललाई निर्मुल नै गर्ने सोच कसैको थिएन । केवल तिनको स्वभावसँग मात्र बस्तीका मान्छे आजित भएका थिए । स्यालको बिगबिगीबाट मान्छेका बस्ती कसरी जोगाउने भत्रे चिन्ताका विषयमा मात्र तिनीहरुका बीच छलफल हुन थाल्यो । कसैले के भने कसैले के । विचारमा मतैक्यता भएन । तैपनि तिनको अभियानमा कुनै विचलन आएन । छलफललाई निरन्तरता दिँदै गए । ‘वादे वादे जायते तत्व बोध’ भनेभैmँ पछि गएर यस प्रयासले केही सकारात्मक विन्दु फेला पा¥यो ।

गाउँबस्ती र सहरमा जहीँतहीँ दुःख दिने ती स्यालहरु सबै एकैनासका थिएनन् । कोही झालेमाले, कोही ध्वाँसे । कोही घोर्ले, कोही सिँगारे । कोही राता, कोही पहेँला । कोही आफ्नै बस्तीमा जन्मेहुर्केका, कोही रातसाँझ अन्यत्रबाट प्रवेश गरेका । बसाइस्थान अनुसार कसैको कस्तो, कसैको कस्तो रुप । हावापानी, भौगोलिक वातावरण र तिनको वंशजका आधारमा कराइ पनि कसैको कस्तो, कसैको कस्तो । सबैतिर विविधता । पत्याउनै पनि गाह्रो ।

जातिगत रुपमा सबै स्याल भए पनि यिनै विविधताले गर्दा तिनीहरुका बीच पनि पर्याप्त मनमुटाव थियो । मान्छेका अगाडि जातिगत हिसाबले कहिलेकाहीँ एक भएजस्ता देखिए पनि तिनीहरुबीच भित्रभित्र आपसी सद्भाव, मेलमिलाप र विश्वास पटक्कै थिएन । सबै आ–आफ्ना स्वादअनुसारको सिकारका लागि दौडिन्थे । लड्थे । स्यालका यस्ता गुह्य कुरा र व्यवहारसँग बस्तीका सबै मान्छे जानकार थिए ।

हुन त त्यस बस्तीका मान्छेको पुर्पुरो पनि त्यस्तै थियो । स्यालको बिगबिगी सुरु हुनु अघि त्यस बस्तीमा एउटा डरलाग्दो सिंहको जगजगी थियो । सिंहको त्यो जगजगी स्यालहरुको विद्यमान बिगबिगीभन्दा निकै चर्को थियो । असह्य थियो । सङ्ख्याका हिसाबले स्यालभन्दा कैयन् गुणा कम भए पनि सिंह र यसका डमरुसँग बस्तीका मान्छेहरु बढी प्रताडित थिए । बढी थिचोमिचोमा जकडिएका थिए । बढी डराउँथे । अरु त के बोल्नसम्म पनि निकै होस पु¥याउनु पथ्र्यो । बस्तीभित्र बोलेका कुनै पनि कुरा कुनै न कुनै प्राणीले सिंह कहाँ पु¥याउँथ्यो । निश्चित रुपमा त्यसको परिणाम निकै पीडादायी हुन्थ्यो । यसरी अति भएपछि बस्तीका मान्छेले सिंहको अस्तित्व नै लोप हुने गरी तिनलाई बस्तीबाट हटाएका थिए ।

सिंहको जगजगीको ताजा सम्झना मनमा पालेका बस्तीका मान्छेहरु स्यालप्रति बढी नै सद्भाव राख्थे । आदर गर्थे । यिनै आस्थाका कारण चिथोराचिथोर नै भए पनि बस्तीका मान्छेहरु ती स्यालहरुसँग बोल्न कराउन कत्ति डराउँदैनथे । हाकाहाकी मुख खोल्थे । चित्त नबुझेका कुरामा दोहोरी चल्थ्यो । यस्तै कराइ र दोहोरीका कारण कहिलेकाहीँ बस्तीका एकाध मान्छेहरु अचानक अलप पनि हुन्थे । भेटिँदैनथे । ती कसरी कहाँ अलप हुन्थे बाँकी मान्छेले पत्तै पाउँदैनथे । अलप भएका व्यक्तिको खोजतलासमै कतिको जीवन नै बरबाद हुन पुग्थ्यो । तर स्यालहरुलाई मान्छेको त्यस्तो सास्ती र त्यस किसिमका अप्रिय घटनाप्रति कुनै किसिमको चासो हुँदैनथ्यो । पीडा हुँदैनथ्यो । उनीहरु आफ्नै धुनमा मस्त भएर नाचिरहन्थे ।

गाउँबस्तीका मान्छेले गाईबाख्रा र तिनको आचरण तथा व्यवहारलाई नजिकबाट नियालेर त्यसबाट प्राप्त ज्ञानका आधारमा स्याल धपाउने उपायको सूत्र निकाले । गाईबाख्रा हरियो घाँसमा रमाएजस्तै स्यालहरु पक्कै सिनुमा रमाउँछन् भत्रे अनुमानका नजिक तिनीहरु पुगे । जसरी गाईबाख्रा हरियो घाँस अघिअघि देखेपछि त्यसैका पछिपछि दौडन्छन्, त्यसरी नै अघिअघि सिनु देखाएपछि स्यालहरु पनि दौडन्छन् भत्रे निष्कर्षमा उनीहरु पुगे । निष्कर्ष निकाल्ने काम मात्र होइन, त्यस उपायलाई कार्यान्वयनमा ल्याउने सामूहिक अठोट पनि तिनले गरे ।

सबै प्राणीको बस्ती भएका ठाउँमा स्यालहरु हुनु कुनै अनौठो कुरा थिएन । यी सबै स्यालको एउटै स्वभाव हुन्छ भत्रे पनि थिएन । खासमा दुःख दिने स्यालहरु शक्तिसम्पत्र ठूल्ठूला जम्बु स्याल थिए । ती ठूल्ठूला जम्बु स्याललाई मात्र पाखा लगाउँदा पनि गाउँबस्ती शान्त हुन सक्थ्यो । समाजमा अमनचयन कायम हुन सक्थ्यो । त्यसैले बस्तीका मान्छेले तिनलाई छानीछानी एकीकृत गर्ने योजना बुने । योजना अनुसार तिनले कुनै न कुनै निहुँ बनाएर दुःख दिने त्यस्ता जम्बु स्यालहरुलाई छान्दै गए । यी मध्ये पनि कम प्रताडकलाई गाउँमै अरुको ठालु बनाएर राखे । तीभन्दा अलि बढी प्रताडकलाई इलाका, क्षेत्र आदिमा लगेर थन्क्याए । ती भन्दा अझ बढी प्रताडकलाई जिल्लामा लगेर थुपारे ।

सिनु अघिअघि देखाइन थाल्यो । कसैले वारिबाट देखाए, कसैले पारिबाट । स्यालहरु पछिपछि दौडन थाले । गाउँ, इलाका, क्षेत्र र जिल्लामा अल्मल्याइएका स्यालका लागि पनि तिनको शक्तिअनुसार सिनुका स–साना अंश फालिए । तिनीहरु आ–आफ्नो औकातअनुसार त्यसैमा अल्मलिए । अन्त्यमा सिनुको ठूलो र अति आकर्षक हिस्सा देशको मुख्य केन्द्रमा पु¥याएर राखियो । त्यस्तो रहरलाग्दो सिनु देखेर त्यहाँ पुगेका सबैभन्दा छट्टू जम्बु स्यालहरु रमाएर नाच्न थाले । सिनुका बरिपरि झुम्मिएर लुछाचुँडी गर्न थाले । सिनुको उपलब्धताले तिनीहरु औधि रमाए । यसपछि आफ्नो पुख्र्यौली थलो पनि तिनले बिर्सन थाले । बेलाबेलामा अरुले सम्झाइदिएपछि उल्टै ‘ए ! हो र ?’ भत्रे प्रश्न गर्न थाले ।

गाउँबस्तीका मान्छेद्वारा छानिएका ती जम्बु स्यालहरु समयान्तरमा यति मोटाए, यति शक्तिशाली भए कि एकले अर्कालाई सिनुमाथिको प्रवेश निषेध गर्न थाले । गाउँबस्ती त शान्त भयो, तर सबैको आँखा पर्ने देशको मुख्य भाग नै दिनानुदिन हुने सिनुको लुछाचुँडीले दुर्गन्धित हुन पुग्यो । आपैmँ सिनु खोज्ने काम त परै जावस् बस्तीका मान्छेले उपलब्ध गराएको सिनुको उपभोग समेत तिनले राम्रोसँग गर्न सकेनन् ।

एकातिर स्यालहरु सके आपैmँ र नसके अरुसँग मिलेर भए पनि सिनुमाथि आफ्नो कब्जा जमाउन चाहन्थे । अर्कातिर गाउँबस्तीका सर्वसाधारण बासिन्दा यसरी स्यालको बिगबिगी देशको मुख्य भागमा केन्द्रित गराउन सक्ने त्यस्तो सिनु केको रहेछ ? भनेर जात्र चाहन्थे । यस कुराको रहस्य बस्तीका केही टाठाबाठा बाहेक अरुलाई थाहा थिएन । प्रश्न उठेपछि स्वाभाविक रुपमा छलफल सुरु भयो । सिनुका विषयमा सर्वसाधारणलाई जानकारी दिने कि नदिने ? भत्रे विषयमा निकै चर्काचर्की बहस पनि भयो ।

बहस यत्रतत्र सर्वत्र चर्कियो । यसले लामो समय लियो । अन्त्यमा तिनै सर्वसाधारणको सहयोगले स्यालहरुलाई गाउँबाट लखेट्न सकियो भने फेरि यिनैलाई त्यस्तो अनौठो सिनुका विषयमा जानकारी दिन किन नहुने ? भत्रे कुरामा सबै एकमत भए । छलफलका सहभागीबीच जब यस्तो मतैक्यता भयो तब एउटा चर्को स्वर भएको व्यक्तिले सबैभन्दा अग्लो डाँडामा गएर सबैले सुत्रे गरी करायो,— ‘हामीले स्याललाई गाउँबाट सहरसम्म डो¥याउन देखाइएको त्यो सिनु ‘सत्ता’ को थियो ।’

यो जानकारीपछि बस्तीका मान्छेहरु छक्क परे । यस किसिमको अनौठो सिनुका विषयमा उनीहरुले यसअघि कहिल्यै सुनेका थिएनन् । यति सुनिसकेपछि प्रत्येक बस्तीका मान्छेहरु आ–आफ्ना नजिकका अग्लाअग्ला डाँडामा उक्ले । सिनु लुछाचुँडीका लागि भइरहेको त्यो घिनलाग्दो रमितामय दृश्य अघाउन्जेल हेरिरहे । डाँडामा उभिएर पनि नदेख्नेहरुले अर्काका काँधमा चढेर भए पनि त्यो दृश्य हेरिछाडे ।

सिनु लुछाचुँडीको प्रयत्नमा संलग्न स्यालहरुलाई भने त्यसको कुनै परवाह थिएन । उनीहरु सत्ताको त्यो अनौठो तर स्वादिलो सिनु लुछ्ने योजनामा अभैm तँछाड–मछाड गरेर घम्साघम्सी गरिरहेका देखिन्थे । यता गाउँबस्तीका मान्छेहरु भने त्यस्ता जम्बु स्यालहरुलाई सत्ताको सिनुमा अल्मल्याएर आपूmहरु ढुक्कसँग गाउँबस्तीमा रहनबस्न पाएकोमा मनमनै हर्षित थिए । तर ‘धेरै भएपछि चिनी पनि तीतो हुन्छ’ भनेभैmँ स्यालहरुको सधैँको त्यो कल्याङकुलुङले उनीहरुको निन्द्रा र सपना देखाइमा भने हुनसम्म आघात पुगिरहेको थियो ।

(श्रोत :- अन्तर्जाल )

About Sahitya - sangrahalaya

We will try to publish as much literary work of different authors collected from different sources. All of these work is not used for our profit . All the creative work belongs to their respective authors and publication. If requested by the user we will promptly remove the article from the website.
This entry was posted in नेपाली कथा and tagged , . Bookmark the permalink.

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.